Cicero, Pro Archia Poeta Bibliography

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η βιβλιογραφία είναι μόνον ενδεικτική και έχει επικεντρωθεί κυρίως στον Pro Archia Poeta. Το συγκεκριμένο έργο έχει μεταφραστεί κατά κόρον, ακόμα και ανωνύμως. Τις μεταφράσεις αυτές, τις οποίες παραλείψαμε εδώ, μπορεί να εντοπίσει κάποιος στο διαδίκτυο, στο www.worldcat.org. και αλλού.

Α. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ι. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ PRO ARCHIA POETA Agnès, L., Il poeta Archia: testo e commento, Genova 1949 (= Classica, 5). Albrecht von M., «Das Prooemium von Cicerο’s Rede Pro Archia poeta und das Problem der Zweckmäßigkeit der argumentatio extra causam», Gymnasium, 76, 1969, 420-5. Albrecht, M. – Vester, H., Ciceros Rede pro Archia: Deutung und unterrichtliche Behandlung, Heidelberg 1970. ______, «Μ. Τ.Cicero, Sprache und Stil», RE, Suppl. XIII, 1973, col. 12371347. ______, Cicero’s Style: A Synopsis Followed by Selected Analytic Studies , Leiden, 2003 (= Mnemosyne, suppl. 245). Aldo, L., «Pro Archia: retroscena politico di un processo», στο Maria Sordi (εκδ.), Processi e politica nel mondo antico, Milano, 1996, 189-206 (= Scienze storiche, 62. Contributi dell'Istituto di Storia Antica, 22). Alfonsi, L., «Properzio II, 1, 23-24 e il Marius di Cicerone», SIFC, 19, 1943, 147-153. Allcroft, A. H. – Plaistowe, Fr.-G., Cicero, Pro Archia, London 1923 (επανέκδοση 2011). Amarelli, Fr. – Lucrezi, Fr., I processi contro Archia e contro Apuleio, Napoli 1997. Anthon, Ch., Select Orations of Cicero with an English Commentary and Historical, Geographical, and Legal Indexes, London 1853² (1842), 48-59 και 243-274. Arbea, A., El concepto de ‘humanitas’ en el ‘Pro Archia’ de Cicerón, Santiago 2002. Arnott, G., «The praenomen of Archias», Hermes, 99, 1971, 254-5. Asensio, G., «Sur le Pro Archia de Cicéron», LEC, 3, 1, 1934, 76-77.

CICERO

Auerbach M., M. Tullius Cicero. Pro Archia poeta oratio, Lwów 1937. Barnwell, R. G., The Delights and Benefits of Literature. Oration of Marcus

Tullius Cicero in defense of Aulus Licinius Archias, the Poet: Translated from the Original, New York 1849. Bartley, J. B., Clausulae in Context: Uses of prose Meter in Cicero’s Speeches, Diss. Columbus 1998. Bellardi, G., Le orazioni di M. Tullio Cicerone, vol. II, Torino 1981, 991 κ. εξ. (= Classici Latini UTET). Béranger, J. – Labhardt, A., In Catilinam orationes quattuor; Pro Archia poeta oratio, Zürich 1967² (1944 = Ed. helveticae, ser. lat., 5). Bellemore, J., «The Date of the Pro Archia», Antichthon, 36, 2002, 41-53. Berry, D. H., Cicero. Defence Speeches, Oxford-New York, 2000, 107-121. _______, «Literature and Persuasion in Cicero’s Pro Archia», στο Jonathan Powell-Jeremy Paterson, (εκδ.), Cicero the Advocate, Oxford-New York 2004, 291-311. Berthet, J.-Fr., «Archias le poète», στο Le regard des anciens sur l'étranger:

Actes du colloque organisé par la MAFPEN et l'ARELAD [mars 1988], Dijon 1988, 87-96. Bertonati, G. – Narducci, E., Marco Tulio Cicerone, Il poeta Archia, Milano 1992. Bianchi, L. – Vaioli, Cl., L’orazione pro Archia e lettere scelte, Bologna 1966. Bornecque, H., Pro Archia Poeta Oratio, Paris 1900. Bradtke, M. (εκδ.), Die Verteidigung des Dichters Archias. Pro Archia poeta und weitere Texte zur Bildung und Rhetorik, Münster 2010. Brady, J. – Liegey, G. M. – Murphy, J. S., Cicero’s Pro Archia, New York 1940. Brightstar Young, B., The Eternal Glory of Books: Concepts of Death, Fame, and Poetry in Three Latin Texts, Diss. Austin 2007. Brock, M., Cicero, Pro Archia: Edited, with Introduction and Vocabulary, London 1905² (1900). Brodie, J. (εκδ.), Cicero, Pro Archia. A Literal Translation, London-Bath χ. χ. Buchheit, V., «Ciceros Triumph des Geistes», Gymnasium, 76, 1969, 232253. [208]

PRO ARCHIA

Camarero, A., La defensa del poeta Archías, Bahia Blanca 1965. Campbell, J. J., Pro Lege Manilia and Pro Archia, Dublin 1948. Canali de Rossi, F., Il ruolo dei patroni nelle relazioni politiche fra il mondo Greco e Roma in età repubblicana ed augustea, München 2001. Canilli, C., L'orazione in difesa di Archia, Napoli 1938² (1929). Carbonero, O., «Analogie e rapporti fra la difesa ciceroniana del poeta Archia ed il processo per magia di Lucio Apuleio», Sileno, 3, 1977, 245-254. Carey, J. J., Pro Archia poeta, Dublin 1967. Cerutti, S. M. (with a foreword by Lawrence Richardson Jr.), Cicero, Pro

Archia poeta oratio. Introduction, Text, Vocabulary and Commentary, Wauconda 2007² (1998). _______, Pro Archia Poeta Oratio. A Structural Analysis of the Speech and Companion to the Commentary, Wauconda, 1999. Chanselle, A., Plaidoyer de Cicéron pour Archias, Paris 1846. Chiara, R. Cicero, Pro Archia, Napoli 1934. Clark, A. C. – Peterson, W., M. Tulli Ciceronis orationes, Bd. 6, Oxford, 1911 (επανέκδοση 1968). Clarke, M. L., «Cicero at School», G&R, 15, 1968, 18-22. Collet, A., «Une édition inconnue de Cicéron au XVIe s.», BiblH&R, 49, 1987, 95-102. Colombo, S., Pro Milone; Pro Archia, in aedibus Paraviae 1917. Περιλαμβάνει και τα αρχαία σχόλια. Cornali, R., Cicerone, Pro Archia, Tοrinο 1941² (1923). Coşkun, A., Historisch-Philologische Kommentierungen zu Cicero, Pro Archia poeta, στο website: http://www.sfb600.unitrier.de//filebase / A2/archiana.pdf.). Προέκδοση. _______, Cicero und das römische Bürgerrecht: die Verteidigung des

Dichters Archias. Einleitung, Text, Übersetzung und historischphilologische Kommentierungen, Göttingen, 2010. (= Vertumnus, Bd 5) και εύστοχη βιβλιοκρισία από την Barbara Saylor Rodgers, BMCRev, 2011.09.15. Craciun, D., Pro Aulo Licinio Archia poeta oratio: text latin cu explicatiuni , Carci 1935.

[209]

CICERO

Craig, Ch. P., «The Structural Pedigree of Cicero’s Speeches ProArchia, Pro Milone, and Pro Quinctio», CΡ, 80, 1985, 136-7. Dal Santo, L., Pro Archia, Torino 1962. Defreyne, Lieven-Deneire, T. – Van Houdt, T. (εκδ.). Cicero’s Pro Archia, een pleidooi voor humanitas, Leuven, 2004 (= Studies over oude talen en antieke cultuur). Dooren, J. J. van, Pour et contre la poésie. Extraits choisis du Dialogue des orateurs de Tacite et du Plaidoyer pour Archias de Cicéron , Bruxelles 1948 (= Collection Lebègue). Dorey, Th. A., «Cicero, Pompey and the Pro Archia», Orpheus, 2, 1955, 3235. Drumann, W. K. A., «A. Licinius [23] Archias», στο Paul Gröbe (εκδ.),

Geschichte Roms in seinem Übergange von der republikanischen zur monarchischen Verfassung, oder: Pompeius, Caesar, Cicero und ihre Zeitgenossen nach Geschlechtern und mit genealogischen Tabellen, 6 Bde., Königsberg, 1834-44, Berlin-Leipzig 1899-1929² (επανέκδοση Hildesheim 1964), ΙΙ, 213-18. Dugan, J., «How to Make (and Break) a Cicero: Epideixis, Textuality, and Self-Fashioning in the Pro Archia and In Pisonem», ClΑnt, 20, 2001, 35-77. _______, Making a New Man. Ciceronian Self-Fashioning in the Rhetorical Works, Oxford 2005. Dukes, R. E., A Translation of Cicero’s Oration Pro Archias, Diss. (1927). Eisenberger, H., «Die Funktion des zweiten Hauptteils von Ciceros Rede für den Dichter Archias», WSt, 13, 1979, 88-98. Espigares P. A., M. Tullius Cicero, Pro Archia poeta oratio = Discurso en defensa del poeta Arquías: Introducción, traducción y notas, Madrid 2000. ______, «Ecos del Pro Archia en la Cueva Negra?», A&Cr, 20, 2003, 313-6. Fontán Pérez, A., Defensa del poeta Arquías, Madrid 1984² (1970). Fotheringham, L. S., Repetition and Unity in Four of Cicero’s Judicial Speeches, Diss., Oxford 1999. ______, «Gliding Transitions and the Analysis of Structure: Cicero’s Pro Archia», στο Charles Deroux (εκδ.), Studies in Latin literature and Roman history. 13, Bruxelles 2006, 32-52. [210]

PRO ARCHIA

Fuhrmann, M., Marcus Tullius Cicero, Sämtliche Reden, Bd. 5, Düsseldorf & Zürich 1978. Gaffiot, F., «Texte du Pro Archia», RPh, 55, 1929, 348-355. ______, Pour le poète Archias, στο F. Gaffiot-André Boulanger (εκδ.), Cicéron, Discours, vol. 12, Paris 1966² (1938), 7-50. Gamble, R. M., The Great Tradition: Classic Readings on what it Means to be an Educated Human Being, Wilmington 2007. Ganciniec, R., Pro Archia poëta; Pro Q. Ligario, Lwów 1937. Gannon, Th. M., «Cicero and Newman on literature», CB, 34, 1958, 31-32. Geerebaert, A., Pleitrede voor Archias, Antwerpen 19465 (= L. Sprangers, Antwerpen 19673). ______, Pro Archia; Pro Marcello; Pro Ligario, Luik 1969. Georgin, Ch., Catilinaires; Pro Archia (in extenso), Paris 1921. Gervasoni, G., L’orazione a difesa del poeta Aulo Licinio Archia, Brescia 1928³. ______, Il discorso in difesa del poeta Archia: traduzione, Modena 1935. Gibbons, R. M., Cicero’s Ideas of Poetry as Expressed in the Oration Pro Archia and De oratore, Diss., University of Notre Dame 1929. Giebel, M. – Schröfel, E., Marcus Tullius Cicero, Reden, München 2001 (= Goldmann, 7710) Gils, L. W. van, «An Analysis of Causality in the narrationes of Cicero's Pro Archia, Pro Milone and Pro Rege Deiotaro: Causal Relations and Point of View», στο Gualtiero Calboli (εκδ.), Papers on grammar,

9. Proceedings of the Twelfth International Colloquium on Latin Linguistics (Bologna, 9-14 June 2003), Roma 2005, 797-809. ______, Argument and Narrative. A Discourse Analysis of Ten Ciceronian Speeches, Diss., Amsterdam 2009. González, F. J., «De studiis humanitatis ac litterarum (Cicéron, Pro Archia, II). Acerca del entusiasmo por el humanismo y las bellas letras, IIIIV», Semanas de estudios romanos, III & IV: 1986. Homenaje a Carlos A. Disandro, Valparaíso 1987, 119-134. Gotoff, H. C., Cicero’s Elegant Style: an Analysis of the Pro Archia, Urbana-Chicago-London 1979. Grant, M., Selected Political Speeches of Cicero, HarmondsworthBaltimore 1969, 146-164 (= Penguin Books, L 214). [211]

CICERO

Griffin, Μ. Η., «Tacitus, Agricola XLVI and Cicero, Archias 12, 30», CJ, 25, 1930, 545-547. Groppa G. B., Cicerone, Pro A. Licinio Archia poeta. Oratio ad iudices: con introduzione, commento e note, Barletta 1938. Gustarelli A., Pro Archia, pro Balbo, pro Ligario, pro rege Deiotaro, Milano 1933. Haley, Sh. P., «Archias, Theophanes, and Cicero: The Politics of the Pro Archia», CΒ, 59, 1983, 1-4. Hall, J., Performing Cicero’s Pro Archia, Otago 2006 (στα αγγλικά) 2008 (στα λατινικά). Hargis, M. Fr., Temporal, Causal and Concessive Clauses in Selected Orations of Cicero (in Catilinam 1-4; De imperii Pompei; Pro Archia), Diss. University of Chicago 1911. Harvey, R. (Rev.), Pro A. Licinio Archia Poeta Oratio: Edited with Introduction, Notes, Vocabulary, Analysis, Index of Proper Names, London 1907. Hayes, J. A. – Crawford, J. W., A Cicero Wordbook, Wauconda, 2006 (= A Latin Literature Wordbook Series). Henry, P, Cicéron, Pro Archia, Paris 1883. Herrerro-Llorente, V.-J., Cicerón, Defensa del poeta Arquías: Introducción, traducción y notas, Madrid 1973. Hildebrandt, P., Scholia in Ciceronis Orationes Bobiensia, Stuttgart 1971 (Leipzig 1907), 158-165. Heubner, Fr., «Agitatorische Redundanz als Mittel der politischen Argumentation in Ciceros Rede Pro Archia Poeta», Klio, 67, 1985, 486491. Hülsemann, Fr., M. T. Ciceronis Oratio pro A. L. Archia poeta: cum carminibus Archiae Graece et Latine […], Lemgoviae 1800. Husband, R. W., «The Prosecution of Archias», CJ, 9, 1914, 165-171. Ilgen, K. D., Animadversiones historicae et criticae in Ciceronis orationem Pro Archia poeta, Leipzig 1793, επανέκδοση 2011. Jiménez D.-J. M., Ciceronis M. Tulli, Pro Archia oratio: edición escolar anotada, Barcelona 1958² (= Textos Palaestra). Kasten, H., Oratio pro Archia poeta, στο M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia, fasc. 19, Leipzig 1966³ (1933). [212]

PRO ARCHIA

Keyser, J. de, «The Descendants of Petrarch’s Pro Archia», CQ, n. s., 63, 1, 2013, 292-328. Kirby, H. R., On Cicero’s pro Archia, Diss., Ohio, 1903. Kliemt, St., M. Tullius Cicero, Oratio pro Archia poeta. Lehrmaterialien, Göttingen 2007. Klotz, Al., Pro Archia, Pro Murena: Textbearbeitung & erklärendes Namenverzeichnis von Publication, Heidelberg 1949 (= Heidelberger Texte. Lateinische Reihe, 18). Klotz, Al. – Stengel, Karl, Marcus Tullius Cicero, Pro Archia (oratio), Heidelberg, 1961. Kunzer, P. E., Vocabulary of Cicero’s Archias, Brookline Village 1983. Lattmann, K. A. J., Ciceronem orationis Pro Archia poeta revera esse auctorem demonstratur, Diss., Gottingae 1847. Laurand, L., Études sur le style des discours de Cicéron. Avec une esquisse de l’ histoire du cursus, Paris, 1936-384 (= Amsterdam 1965). Lawrens D. – Green-Murphy, J. J., Renaissance Rhetoric Short Title Catalogue: 1460-1700, Farnham 2006, 127-135. Leichtweis, Ch. Fr., A Model for Prelections on the Pro Archia of Cicero , Master’s Thesis, Chicago 1941. Lesage, M., Les auteurs latins expliqués d’après une methode nouvelle. Cicéron: Plaidoyer pour le poëte [sic] A. Licinius Archias, Paris 1854, 652-661. Leuker, T., «Humanistische Dichtungslehren aus dem zweiten Viertel des Quattrocento: Leonardo Bruni und Maffeo Vegio», NLJ, 5, 2003, 163-184. Lima, M. V. de – Cordão, M. P. de Sousa, «Discursos Ciceronianos: a oratória como estratégia política na Roma antiga», Classica (Brasil), 20, 2, 2007, 270-292. Lintott, A., Cicero as Evidence: a Historian’s Companion, Oxford 2008. López López, M., «Los nombres proprios como factor de comicidad en Cicerón», στο Alonso De Real et al. (εκδ.), Vrbs aeterna. Homenaje a Carmen Castillo, Pamplona, 2003, 583-592. MacDonogh, M. F., Pro Archia, London 1900. MacKendrick, P., The Speeches of Cicero. Context, Laws, Rhetoric, London 1995. [213]

CICERO

Manca, G., Marco Tullio Cicerone , Per un poeta = [Pro Archia]: l'ora-zione pro Archia. Introduzione e traduzione, Locarno 1997 (= I classici, 7). Maruffi, G., Orazione Pro Archia poeta, Palermo 1902. Maslowski, T., «Twelfth-century Extracts from Cicero's Pro Archia and Pro Cluentio in Paris B. N. MS Lat. 18104», IMU, 22, 1979, 97-122. May, J., Rhythmen in der Rede Ciceros Pro Archia, Fock 1906. Mediavilla González, S., Pro Archia poeta: Defensa del poeta Archías: introducción, texto, version y notas, Madrid 1946. Merouille, Ch. P. – Duyckinck, E. et al., M. T. Ciceronis orationes quaedam selectae, Novi-Eboraci, Baltimore 1814. Michalewski, J., Pro Archia poëta: preparacja i tłumaczenia, Łódź 1931. Mierow, H. E., «Some Literary Reminiscences in Ennodius' Life of Saint Epiphanius», CW, 20, 1927, 195. Moreno, J. G., Discurso en favor del poeta A. Licinio Arquías, México 1977. Mottet, A., M. T. Ciceronis, Oratio pro Archia poeta, Paris 1880. Murley, Cl., «Cicero, Pro Archia and Horace, Epistles, II, 1, 223 ff.», CJ, 21, 1925-6, 533-4. Murphy, P. R., «Ciceronis Pro Archia and the Periclean Epitaph», TAPhA, 89, 1958, 99-111. Nall, H. G., M. Tullii Ciceronis Pro Archia poeta oratio ad iudices, London 1952 (= Elementary Classics). Narducci, E., Introduzione a Cicerone, Roma 2005. Narducci, Em. – Bertonati, G., Cicerone, Il poeta Archia, Milano 1992 (19995 = I classici della BUR, L 874). Nesholm, E. J., «Language and Artistry in Cicero’s Pro Archia», CW, 103, 4, 2009-2010, 477-490. Netscher, J. Th., Dissertatio juridica inauguralis de M. Tulii Ciceronis oratione pro A. Licinio Poeta, Diss. Lugduni Batavorum 1808. Nohl, H., Cicero’s Rede für den Dichter Archias, Leipzig 1894. ______, Schulkommentar zu Ciceros Reden gegen Q. Caecilius (divinatio) und für den Dichter Archias, Leipzig 1898.

[214]

PRO ARCHIA

Olechovsky, E. F., The Concept of Humanitas as Developped bu Cicero in the De oratore and the Pro Archia, Diss., Florida State University 1953. Orban, M., «Le Pro Archia et la conception cicéronienne de la formation intellectuelle», LEC, 25, 1957, 173-191. Ottolini, A., M. Tullio Cicerone, la difesa del poeta Archia, Milano, 1932. Panoussi, V., «Roman cultural identity in Cicero’s Pro Archia», στο E. Karamalengou & E. Makrygianni (εκδ.), Αντιφίλησις: Studies on

Classical, Byzantine, and Modern Greek Literature and Culture in Honor of John-Theophanes Papademetriou, Stuttgart 2009, 516523. Paratore, E. – Funaioli, G., Tutte le opere di Cicerone, vol. VI, Milano 1972² (1963-Centro di Studi Ciceroniani). Parker, A. L., Oration on Behalf of the Poet Archias: with English Notes, Critical and Explanatory, and Complete Vocabulary, Toronto 1881. Paulus, Ch. G., «Das römische Bürgerrecht als begehrtes Privileg. Cicero verteidigt Aulus Licinius Archias und Cornelius Balbus», στο Ulrich Manthe-Jürgen von Ungern-Sternberg, Große Prozesse der römischen Antike, München 1997, 100-114. Pease Cruz, M., A favor de Archías, México 1979. Pérez-Peix, A. d’Ors, «Sub condicione», Emerita 8, 1940, 73-78. Pérez-Peix, Al. d’ Ors – Torrent F, Cicerón Marco Tulio, Defensa del poeta Arquías, Barcelona 1992 (1970²). Peterson, G. C., Cicero’s Oration for Archias, the Poet: Arranged in Senselines, Saint-Louis 1933. Pinelli, Fr., Orazione “Pro Archia poeta” con introduzione e note, Firenze 1941. Plass, M., A Discussion of the Similarity between the Rhetorical Structure

of Cicero’s Pro Archia and the Musical Structure of Bach’s Prelude and Fugue IV, Diss. Gonzaga University 2009. Poletto, M., Pro Archia, Padova 1968. Popov A. N., «La fin du Pro Archia de Cicéron», στο Theodor Wolfram Köhler et al. (εκδ.) Sapientiae procerum amore. Mélanges JeanPierre Mueller, Roma 1974, 292-295 (= Studia Anselmiana, 63). [215]

CICERO

Porter, W. M., «Cicero's Pro Archia and the Responsibilities of Reading», Rhetorica, 8, 1990, 137-152. Pozzi, A., Orazione ‘Pro Archia’, M. Tullio Cicerone. Con introduzione e commento, Milano 1931. Reid, J. S., Ciceronis Pro A. Licinio Archia poeta Oratio ad iudices, Cambridge 1877 (επανέκδοση 2010). Reinach, Th., De Archia poeta, Diss., Paris, 1890. Reitzenstein, Ε., «Cicero-Reden in einem Palimpsest zu Bologna», NGG, 1927, 37-52. Reitzenstein, R., «A. Licinius [20] Archias», RE, 2, 1896, 463-4. Rettberg, J., Cicero, Pro Archia Poeta, Stuttgart-Leipzig 2010. Reumont, H., Ciceros Reden für P. Sulla und für den Dichter A. Licinius Archias: für den Shulgebrauch, Münster 1905. Richter, Friedrich-Eberhard, Al., Ciceros Rede für den Dichter Archias.

Für den Schul- und Privatgebrauch. Unveränderter Nd. der 5. Aufl., bearb. von Hermann Nohl, Leipzig 1926. Ronnick, M. V., «Ratio studiorum in Juvenal’s Satire 7.1 and Cicero’s Pro Archia 1.1», Scholia, n. s., 3, 1994, 91-3. Royo Arpón, J. M. – Pina Polo, Fr., M. T. Cicerón, Tres discursos jurídicos, Madrid, 2004. Ruelens, J., Cicéron, Pro Archia Poeta, Namur 1962. Rutz, W., «Cicero’s Rede Pro Archia poeta im Lateinunterricht des nichtaltsprachlichen Gymnasiums», AU, 7, 5, 1964, 47-57. Rzepkowski, K., «Pro Archia § 28: Colometry and Textual Criticism», AAntHung, 47, 4, 2007, 341-348 Schlatter, Fr. W., «Isocrates, Against the Sophists XVI», AJPh, 93, 1972, 591-597. Schmieder, C., M. Tullius Cicero, Pro Archia poeta = Verteidigung für den

Dichter Archias: übersetzt, herausgegeben und mit einem Essay von Publication, Berlin 2010. Schönberger, O., Cicero, Pro A. Licinio Archia poeta oratio. I. Text, Bamberg 200611 (1956 = Am Born der Weltliteratur B., 22). ______, Cicero, Pro A. Licinio Archia poeta oratio. II. Kommentar, Bamberg 200311 (19841).

[216]

PRO ARCHIA

______, Cicero, Pro A. Licinio Archia poeta oratio, Stuttgart 2003² (bibliographisch ergänzte Ausgabe· 1979 = Universal-Bibl., 1268). ______, «Textkritische Anmerkungen zu Ciceros Archiasrede», Helikon, 8, 1968, 352-3. ______, Über den Oberbefehl des Pompeius. Rede für Archias, Stuttgart 1968. ______, «Ciceros Rede für den Dichter Archias (62 v. Chr.)», Gymnasium, 62, 1955, 289-298. Schulze, W., «Ciceros Rede für den Dichter Archias», Anregung, 29, 1983, 260-8. ______, «Ciceros Archiasrede im Lateinunterricht», ΑU, 29, 1986, 40-54. Selzer, Ch., «Aulus Licinius Archias», DNP, 1, 1996, 989. Siebenborn, E. – Hartmut, St., Pro Archia poeta oratio, Stuttgart 1986. Smith, R. E., Cicero, the Statesman, Cambridge 1966. Smythe, P. E., A Literal and Explanatory Translation of Cicero’s Pro Archia, Sydney χ. χ. Stangl, Th., Ciceronis orationum scholiastae: Asconius. Scholia Bobiensia.

Scholia Pseudoasconii Sangallensia. Scholia Cluniacensia et recentiora Ambrosiana Acuaticana. Scholia Lugdunensia sive Gronovia et eorum excerpta Lugdunensia, Wien 1912 (επανέκδοση Hildesheim 1964), 175-9. Stewart, Z., The Ancient World: Justice, Heroism, and Responsibility, Κεφ. 7. Cicero, Idealism, Politics, and Eloquence (selections from Pro Archia, De officiis, Pro Sestio, and Philippics), Englewood Cliffs 1966. Sternkopf, W., «Die Ökonomie der Rede Ciceros für den Dichter Archias», Hermes, 42, 1907, 337-373. Sternkopf, W. – Halm, Karl Felix von, Reden gegen L. Sergius Catilina und für den Dichter Archias, Berlin 1916. Strenge, J., Ciceros Rede für den Dichter A. Licinius Archias, 2 τόμοι, Gotha 1903³. Stürenburg, R. D., M. Tulli Ciceronis oratio pro A. Licinio Archia poëta, Lipsiae 1832. Sydow, R., «Kritische Beiträge zu Ciceros Reden», RhM, 91, 1942, 353-365. Tabart, P., Pro Archia et Correspondance (extraits), Paris 1955. [217]

CICERO

Taylor, J. H., «Political Motives in Cicero’s Defence of Archias», AJPh, 73, 1, 1952, 62-70. Thomas, E., Discours de Cicéron pour le poète Archia, Paris 1883. Thornhill, M. V., A Rhetoric Study of the Pro Archia of Cicero, Ithaca 1933. Thouliet O. P.-J., Marcii Tulii Ciceronis Pro A. Licinio Archia poeta oratio, Glasguae 1778. Underwood, J. W. – Clark, Th., Select Orations of Cicero, Philadelphia 1885. Uría, J., «Personal Names and Invective in Cicero», στο Joan Rooth-Robert Maltby (εκδ.), What’s in a Name? The Significance of Proper Names in Classical Latin Literature, Swansea 2006, 13-31. Vanhaegendoren, K., «La lecture vue par Cicéron, Pro Archia 12-16: croyances personnelles et contraintes rhétoriques», Latomus, LXIII, 1, 2004, 23-30. Velázquez Arenas, J., Cicerón. Defensa del poeta Aulo Licinio Arquías, Barcelona 1974. Verhulst, S., «Le Pro Archia comme paradigme d’amplification: réflexions sur le discours épidictique de Pétrarque à la Raccolta Aragonese», στο Perrine Galland-Hallyn-Fernand Hallyn, (εκδ.), Poétiques de la

Renaissance: le modèle italien, le monde franco-bourguignon et leur heritage en France au XVI siècle, Ghent 2001, 346-360. Ville de Mirmont de, H., M. Tullii Ciceronis, oratio Pro Archia, Paris 1895. Villiers de, C. M. F., Kommentaar op Cicero: Pro Archia 5, 6, Diss. Stellenbosch 1974. Vitelli, Cl., «La Pro Archia e l’ Hortensius: Analogie e loro significato», Hermes, 104, 1, 1976, 59-72. Voss, V., Marci Tulii Ciceronis Pro Aulo Licinio Archia poeta oratio ad iudices, Christiania 1876. Vretska, K. – Vretska, H., M. Tullius Cicero, Pro Archia poeta. Ein Zeugnis für den Kampf des Geistes um seine Anerkennung, Darmstadt 1979 (= Texte zur Forschung, 31). Wallach, P. B., «Cicero’s Pro Archia and the Topics», RhM, 132, 1989, 313331.

[218]

PRO ARCHIA

Wallenius, J. Fr., Dissertatio academica de Aulo Licinio Archia poëta, Diss., Aboae 1806. Watts, Neville H., Cicero, The Speeches: Pro Archia Poeta. CambridgeLondon 1923 (επανέκδοση 1961 = The Loeb Classical Library 71). West, Gr. St., Cicero, Pro Archia, Bryn Mawr 1988 (= Bryn Mawr Latin Commentaries). Wilson, K. Pl., Cicero, Pro lege Manilia and Pro Archia, London 1902. Witt, N. W. de, «Litigation in the Forum in Ciceros times», CPh, 21, 3, 1926, 218-225. Woyte, C. – Fontán Pérez, A., Pro Archia, Vier Reden gegen Catilina, Stuttgart-Madrid 1951² (1948 = Reclams Universalbibl. 1236). Δίγλωσση έκδοση. Zanacchi, D., Cicerone, Pro Archia, Milano 1958 (= Traditio, Nuova Collezione di Classici greci e latini con note, Ser. Latina, 17). Zetzel, J. E. G., «The Influence of Cicero on Ennius», στο William Fitzgerald-Emily Gowers (εκδ.), Ennius Perennis. The «Annals» and Beyond, Cambridge 2007, 1-16 (= Proceedings of the Cambridge Philological Society, Supplementary Volume 31). Zicari, M., M. T. Cicerone, La difesa di Archia, Tοrinο 1974 (= 1991). II. ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Παραθέτουμε εδώ μόνο τα πιο σημαντικά πονήματα, μονογραφίες και άρθρα που αφορούν κυρίως σε ζητήματα πολιτικής και νομικής φύσεως, όπως η πολιτογράφηση και η χορήγηση του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη, η πατρωνία, η διατήρηση αρχείων και άλλα. Παραλείψαμε την ειδική βιβλιογραφία σχετικά με επιφανή πρόσωπα ή πόλεις που απλώς αναφέρονται μέσα στον ρητορικό λόγο. Συμπεριλάβαμε, ωστόσο, ό,τι αφορά στον Αρχία ως ποιητή.

Aubreton, Robert, Anthologie de Planude, Paris, 1980 (έκδοση Les Belles Lettres). Berger, Adolf, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia, 1953 (= 1991), s. v. «Civitas Romana» (= TAPhA, 43, 2, 1953, 389). Beschi, Fulvio, «Archia: tre note sugli epigrammi», Lexis, 28, 2010, 377-384.

[219]

CICERO

Biville, Frédérique, «Cicéron, ‘le Grec’: onomastique, polémique et ambigüités identitaires», στο Fabrice Poli-Guy Vottéro (εκδ.), Etudes offertes à Catherine Dobias-Lalou, Nancy, 2005, 251-268. Bodson, Liliane, «Archias et la cigale (A.P. VII, 213)», AC, 44, 1975, 632637. Canali de Rossi, Filippo, Il ruolo dei patroni nelle relazioni politiche fra il mondo Greco e Roma in età repubblicana ed augustea, München 2001. Coşkun, Altay, «Zur Umsetzung der Bürgerrechtsverleihungen durch die lex Plautia Papiria und zu den Prätoren des Jahres 89 v.Chr. (Cic. Arch. 7-9)», Eos, 91, 1, 2004, 52-63. ______, «Inklusion und Exklusion von Fremden in den Gerichtsreden Ciceros», στο Johannes Schwind-Sabine Harwardt (εκδ.), Corona Coronaria. Festschrift für Hans-Otto Kröner zum 75. Geburtstag, Hildesheim, 2005, 77-98 (= Spudasmata, 12). ______, «Civitas Romana und die Inklusion von Fremden in die römische Republik am Beispiel des Bundesgenossenkrieges», στο Andreas Gestrich-Lutz Raphael (εκδ.): Inklusion/ Exklusion. Studien zu

Fremdheit und Armut von der Antike bis zur Gegenwart (SFBTagung Trier, 26.-28. Februar 2004), Frankfurt am Main, Bd 5, 2008, 85-111. Damon, Cynthia, The Mask of the Parasite. A Pathology of Roman Patronage, Ann Arbor, 1997, (Appendix 3: Patronage and the pro Archia, 268-276). Deniaux, Élisabeth «Civitate donati: Naples, Héraclée, Côme», Ktema, 6, 1981, 133-141. _______, «Le passage des citoyennetés locales à la citoyenneté romaine et la constitution des clienteles», στο Les “bourgeoisies” municipales italiennes aux IIe et Ier siècles av. J.-C., Paris-Napoli, 1983, 267-77 (= Centre Jean Bérard, Institut Français de Naples) Διαφόρων (συλλογικός τόμος), Italian Unification, 1998 (= BICS, 42, suppl. 70). Egan, Rory B., «Archias, Meleager, Tymnes: Dead Birds in Context», RhM, 141, 1, 1998, 24-30.

[220]

PRO ARCHIA

Gabba, Emilio, «Le origini della Guerra Sociale e la vita politica romana dopo l’89 a. C.», Athenaeum, 32, 1954, 41-114, 295-345 = Ιδ., Esercito e società nella tarda repubblica romana, Firenze, 1973, 193-345. ______, «Rome and Italy: the Social War», στο Cambridge Ancient History, IX, 1994, 104-128. Gauthier, Philippe, «La citoyenneté en Grèce et à Rome: participation et integration», Ktema, 6, 1981, 167-79. Giangrande, Giuseppe, «Fifteen Hellenistic Εpigrams», JHS, 95, 1975, 3144. Gold, Barbara K., Literary Patronage in Greece and Rome, Chapell Hill, 1987, 73-107 (= AJPh, 106, 1985, 312-27). Gotter, Ulrich, «Cicero und die Freundschaft. Die Konstruktion sozialer Normen zwischen römischer Politik und griechischer Philosophie», στο Hans Joachim Gehrke-Astrid Möller (εκδ.), Vergangenheit

und Lebenswelt. Soziale Kommunikation, Traditionsbildung und historisches Bewußtsein, Tübingen, 1996, 339-360. Gow, Andrew S. F.-Page, Denys L., The Greek Anthology: The Garland of Philip and some Contemporary Epigrams, Cambridge, 1968, I, 400421· ΙΙ, 432-450. Habinek, Thomas N., «Ideology for an Empire in the Prefaces to Cicero’s Dialogues», Ramus, 23, 1994, 55-67. Hardie, Alex, Statius and the Silvae. Poets, Patrons and Epideixis in the Graeco-Roman World, Liverpool 1983. Heuß, Alfred, «Rechtslogische Unregelmäßigkeit und historischer Wandel. Zur formalen Analyse römischer Herrschaftsphänomene», στο Werner Eck et al., Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift Friedrich Vittinghoff, repr. 1980, 121-44. Hillard, Tom W., «Plutarch's Late-republican Lives. Between the lines», Antichthon, 21, 1987, 19-48. Hillman, Thomas P., «The Alleged Inimicitiae of Pompeius and Lucullus: 78-74», CPh, 86, 1991, 315-18. Husband, Richard Wellington, «A Further Note on the Papian Law», CJ, 10, 1914/15, 174-5. Keaveney, Arthur, Rome and the Unification of Italy, Totowa, 1987.

[221]

CICERO

Kendall, Seth L., «The Date, Nature, and Scope of the so-called lex Plautia Papiria» [διαδικτυακό άρθρο]. Kübler, Bernhard, «Peregrinus», RE, 19, 1, 1937, 639-55. Law, Helen H., «The Poems of Archias in the Greek Anthology», CPh, 31, 3, 1936, 225-243. Luraschi, Giorgio, «Sulle ‘leges de civitate’ (Iulia, Calpurnia, Plautia Papiria)», SDHI, 44, 1978, 321-70. ______, Foedus, ius Latii, Civitas. Aspetti costituzionali della romanizzatione in Traspadana, Padova, 1979. ______, «La questione di cittadinanza nell’ultimo secolo della Repubblica», στο F. Milazzo (εκδ.), ‘Res publica’ e ‘princeps’. Atti del Convegno internazionale di diritto romano, Copanello, 25-7/5/94, Napoli, 1996, 35 -99. MacKail, John W., Latin Literature, New York, 1895, 68-9. Mancini, Giovanna, Cives Romani municipes Latini, Milano, 1996. Mastrocinque, Attilio, Studi sulle guerre Mitridatiche, Stuttgart, 1999. Moreau, Philippe, «La mémoire fragile: falsification et destruction des documents publics au I s. av. J.-C.», στο Ségolène Demougin (εκδ.), La

mémoire perdue. A la recherché des archives oubliées, publiques et privées de la Rome antique, Paris, 1994, 121-145. Mousourakis, George, The Historical and Institutional Context of Roman Law, Hampshire-Burlington, 2003, 227-230. Nicolet, Claude, Le métier de citoyen dans la Rome répubblicaine, Paris, 1979² (1976) και σε ιταλική μετάφραση από τον F. Grillenzoni, Il mestiere di cittadino nella Roma repubblicana, Roma, 1980. Pack, Edgar, «Antiochia: schema di uno spazio letterario semivuoto», στο Luciano Canfora & Diego Lanza, Lo spazio letterario della grecia antica: 1, La produzione e la circolazione del texto: 2, L'ellenismo, Roma-Salerno, 1993, 717-767. Paton, William Roger (μετάφραση), στο Hugo Stadtmüller-JeanFrédérique Dübner et al. (εκδ.), The Greek Anthology, 5 vol., London-New York, 1916-8 (= The Loeb Classical Library, 67-8, 84-6). Penzel, Joachim, Variation und Imitation: ein literarischer Kommentar zu

den Epigrammen des Antipater von Sidon und des Archias von An[222]

PRO ARCHIA

tiocheia, Trier, 2006 (= Bochumer altertumswissenschaftliches Colloquium, 71). Petrocheilos, Nikos K., Roman Attitudes to the Greeks, Athens, 1974. Radin, Max, «De lege Papia», CJ, 9, 1913/14, 401. ______, «The lex Papia again», CJ, 10, 1914/15, 272-3. Rose, Peter, «Cicero and the Rhetoric of Imperialism: Putting the Politics Back into Political Rhetoric», Rhetorica 13, 1995, 359-399. Rotondi, Giovanni, Leges publicae populi Romani, Milano, 1912 (επανέκδοση Hildesheim 1962-αρχικά ήταν άρθρο στην Enciclopedia Giuridica Italiana, 335 κ. εξ). Royo, Manuel, «Une mémoire fragile et fragmentaire: les archives du monde romain», BECh, 160, 2002, 513-521. Sanctis, Gaetano de, La guerra sociale. Opera inedita, Firenze, 1976 (επιμέλεια Leandro Polverini). Sassani, Gioacchino, Gli epigrammi di Archia di Antiochia, Catania, 1906 (επανέκδοση 2013). Seston, William, «La lex Iulia de 90 av. J.-C. et l’intégration des italiens dans la citoyenneté romaine», CRAI, 1978, 529-42 = Ιδ., Scripta varia, Roma, 1980, 19-32 (= EFRO, 43). Shackleton Bailey, David R., «Cicero and Early Latin Poetry», ICS, 8, 1983, 239-249. Sherwin-White, Adrian N., The Roman Citizenship, Oxford, 1973² (1939), 150-2. Σκιαδάς, Αριστόξενος, Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, στο λήμμα «Αρχίας (4)». Sordi, Marta (εκδ.), Processi e politica nel mondo antico, Milano, 1996 (= Scienze storiche, 62. Contributi dell'Istituto di Storia Antica, 22). Steel, Catharine E.W., Cicero, Rhetoric, and Empire, Oxford, 2002, 75-114. _______, Reading Cicero. Genre and Performance in Late Republican Rome, London 2005. Suolahti, Jaakko, The Roman Censors. A Study on Social Structure, Helsinki, 1963 (= AASF, 117). Swain, Simon, «Hellenic Culture and the Roman Heroes of Plutarch», JHS, 110, 1990, 126-145.

[223]

CICERO

Todisco, Elisabetta, «La comunità cittadina e “l’altro”. La percezione del forestiero a Roma tra tardarepubblica e altoimpero», στο Maria Gabriella Angeli Bertinelli-Angela Donati (εκδ.), Le vie della

storia: migrazioni di popoli, viaggi di individui, circolazione di idee nel Mditerraneo antico. Atti del II Incontro Internazionale di Storia Antica, Genova 6-8 ottobre 2004, Roma, 2006, 193-207. Tyrrell, Robert Y.-Purser, Louis C., The Correspondence of Cicero, DublinLondon, 1933² (1899). Urban, Ralf, «Die Griechen in der Sicht des Advokaten, Politikers und Privatmannes Cicero», στο Heinz Heinen (εκδ.), Althistorische

Studien Hermann Bengtson zum 70. Geburtstag dargebracht von Kollegen und Schülern, Wiesbaden, 1983, 153-73. Van der Blom, Henriette, «Graecophile or Graecophobe? Cicero’s Choice between Roman and Greek Exempla», Classical Outlook, 84, 4, 2007, 157-162. Waltz, Pierre, «L'Anthologie grecque», BAGB, 20, 1928, 3-23. _______, Anthologie palatine, 12 vol, Paris, 1929-1994 (έκδοση Les Belles Lettres). Wight, Duff J., A Literary History of Rome from the Origins to the Close of the Golden Age, New York, 1932, 360. Wiseman, Timothy Peter, «Pete nobiles amicos: Poets and Patrons in Late Republican Rome», στο Barbara Gold (εκδ.), Literary and Artistic Patronage in Ancient Rome, Austin, 1982, 28-49 = Ιδ., Roman Studies, Liverpool, 1987, 263-84. Wisse, Jakob, «The Intellectual Background of Ciceros’ Rhetorical Works», στο James M. May (εκδ.), Brill’s Companion to Cicero. Oratory and Rhetoric, Leiden, 2002, 331-374. Zasati Estrada, Carlos, «Demosthenes visto por Cicerón», Nova Tellus, 18, 2, 2000, 105-113. Zetzel, James E. G., «Plato with Pillows: Cicero on the Uses of Greek Culture», στο David Braund-Christopher Gill (εκδ.), Myth, history and culture in republican Rome: Studies in honour of T. P. Wiseman, Exeter, 2003, 119-138. Zimmermann, Bernhard, «Cicero und die Griechen», στο Gregor VogtSpira & Bettina Rommel (εκδ.), Rezeption und Identität. Die kul[224]

PRO ARCHIA

turelle Auseinandersetzung Roms mit Griechenland als europäisches Paradig-ma, Stuttgart, 1999, 240-8. Β. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μετά από έρευνα σε βιβλιοθήκες, βιβλιογραφικούς οδηγούς και παλαιοπωλεία καταφέραμε να εντοπίσουμε τις εξής εκδόσεις και μεταφράσεις στα ελληνικά. Οπωσδήποτε εκδόθηκαν και άλλα πονήματα, τα οποία δεν υπέπεσαν στην αντίληψή μας. Παρατηρεί κανείς πως για τα κείμενα που ευτύχησαν να συμπεριληφθούν στην ύλη των σχολείων και των πανεπιστημίων, υπήρξε «συγγραφική έκρηξη», σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειοψηφία του κικερώνειου έργου, η οποία παραμένει αμετάφραστη. Περιοριστήκαμε μόνο σε σχολιασμένες εκδόσεις και μεταφράσεις στα ελληνικά. Παραλείψαμε μόνο ορισμένες -πολύ παλαιέςεκδόσεις του 17ου και 18ου αιώνα, οι οποίες εντοπίζονται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και την British Library, καθώς και τις γενικές μονογραφίες που αφορούν στη ζωή και το έργο του Κικέρωνα, όπως του Κ. Γ. Σακλαρίδη (Αθήνα, 1986) και του Παναγιώτη Φούγια (Αθήνα, 2001). Ο Pro Archia Poeta (μαζί με τους τέσσερεις «Κατιλινιακούς») είναι αναμφισβήτητα ο πλέον μεταφρασμένος λόγος του Κικέρωνα στα ελληνικά, υπερσκελίζοντας άλλους που θεωρούνται πιο σημαντικοί στην εργογραφία του.

Ι. Pro Archia Poeta Ανωνύμου συγγραφέα, Κικέρωνος οι τέσσαρες κατιλινιακοί λόγοι και ο υπέρ Αρχείου [sic] του ποιητού, Εν Αθήναις: Ι. Κούβελος – Α. Τρίμης (1876), Α. Κολαράκης – Ν. Τριανταφύλλου, 1883². Ανδρέου, Π., Κικέρωνος υπέρ Αρχείου [sic] ποιητού: κείμενον (τεχνολογημένον λέξιν προς λέξιν) και μετάφρασις, Εν Αθήναις: Ζαχαρόπουλος, 1946. Γκιόλμας, Μ., Μ. Τυλλίου Κικέρωνος λόγοι, ο υπέρ του Μανίλειου νόμου και ο υπέρ Αρχίου του ποιητού, Εν Κεφαλληνία: Τυπογραφείον «Η Ηχώ», 1878. Δουκάκης, Δημήτριος Χρ., Υπέρ Αρχίου του ποιητού του Κικέρωνος: μετάφρασις, Εν Αθήναις: εκ του τυπογραφείου Παρασκευά Λεώνη, 1913. Δρακωνάκη-Καζαντζάκη, Ευ., «Κικέρωνος Pro A. Licinio Poeta», Ευεργεσίη: τόμος χαριστήριος στον Παναγιώτη Ι. Κοντό, Αθήνα, [225]

CICERO

2006, 221-235 (= Παρουσία, ΙΖ’-ΙΗ’, 2004-5). [Είναι η μόνη σύγχρονη μετάφραση, στη δημοτική, που εντοπίσαμε, πέρα από την ανέκδοτη της Άννας Μαστρογιάννη] Κακριδής, Θεοφάνης Α., Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος ο Υπέρ Αρχίου του

ποιητού λόγος, ερμηνευθείς εις χρήσιν των μαθητών της Γ’ Τάξεως των Γυμνασίων, Εν Αθήναις: Καλλέργη, 1921. Κολλάρος, Ιωάννης, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, ο υπέρ Αρχίου του ποιητού λόγος: εις χρήσιν των μαθητών της Γ’ τάξεως του Γυμνασίου, Εν Αθήναις: Ιωάννης Κολλάρος, 1925². Κουπιτώρης, Παναγιώτης Δ., Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος τρεις λόγοι. Ο Α’ και Δ’ κατά Κατιλίνα και ο υπέρ του Αρχίου του ποιητού, Αθήναι: εκ του τυπογραφείου της Φιλοκαλίας, 1876. Κυριακίδης, Στρατής, «Υφολογικές παρατηρήσεις στον Pro Archia Poeta λόγο του Κικέρωνα», στο Α. Μέγας (επιμ.), Πρακτικά Γ’

Συμποσίου Λατινικών Σπουδών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 5-7 Νοεμβρίου 1987, Θεσσαλονίκη: University Press, 1989, 65-74. Λεβεντογιάννης, Μ., Κικέρωνος λόγοι. Ο υπέρ του Αρχίου του ποιητού:

μετά γραμματικών, συντακτικών παρατηρήσεων… δια την Ε’ τάξιν των γυμνασίων παλαιού τύπου, Αθήναι, ΧΧ, 194? Λιβιεράτος, Ευστάθιος Κ., Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος, ο Υπέρ του Αρχίου του Ποιητού Λόγος. Κείμενον, σχόλια και μετάφρασις, Εν Αθήναις: εκδόσεις Σαλίβερου, 1917. Ρώσσης, Ιωάννης Θ., Μ. Τ. Κικέρωνος, Υπέρ Αρχίου του ποιητού λόγος.

Δια τους μαθητάς της Ε’ τάξης των Γυμνασίων κατά το εγκεκριμένον βιβλίο του Ο. Ε. Σ. Β., Αθήναι: Ρώσση, 196?. Σωτηρίου, Ανδρέας, Υπέρ Αρχίου του ποιητού λόγος του Κικέρωνος: μετάφρασις, Εν Αθήναις: Χρ. Σαλίβερος, 1923. Τσακαλώτος, Ευστράτιος Δ.. Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος, Λόγοι εκλεκτοί, Ι. Oratio pro lege Manilia, II. Oratio pro Archia Poeta, Εν Αθήναις: εκδόσεις Σακελλαρίου, 1914³ (1893). Φαβρίκιος, Κάρολος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος εκλεκτοί λόγοι προς

χρήσιν των σχολείων και γυμνασίων. Φυλλάδιον τρίτον, εμπεριέχον τον υπέρ του Αρχίου ποιητού λόγον, Εν Ερμουπόλει: τυπ. Μ. Π. Περίδης και Π. Γ. Μέμος, 1851. [226]

PRO ARCHIA

Φραγκίσκος, Ζαφείριος Ν., Κικέρωνος Λόγοι : ο τρίτος κατά Κατιλίνα και

ο Υπέρ Αρχίου του ποιητού: δια την Ε’ τάξιν των Γυμνασίων παλαιού τύπου και την ΣΤ’ τάξιν των Γυμνασίων νέου τύπου, Εν Αθήναις: ΟΕΣΒ, 1940. [Σχολικό βιβλίο] ______, Κικέρωνος Λόγοι. Ο Τρίτος κατά Κατιλίνα και ο Υπέρ του Αρχίου του Ποιητού. Δια την Ε’ τάξιν των γυμνασίων, Εν Αθήναις: ΟΕΣΒ, 1955-6η έκδοση (1940). [Σχολικό βιβλίο] ______, Κικέρωνος υπέρ Αρχίου του ποιητού λόγος: μετάφρασις μετά περιλήψεων και παρατηρήσεων κατά το εγχειρίδιον του ΟΕΣΒ, Αθήναι, ΧΧ, 195? ______, Κικέρωνος Λόγοι: ο τρίτος κατά Κατιλίνα και υπέρ Αρχίου του Ποιητού. Οβιδίου Μεταμορφώσεις (Εκλογαί). Εν Αθήναις: ΟΕΣΒ, 1961. [Σχολικό βιβλίο] ______, Κικέρωνος Λόγοι: ο τρίτος κατά Κατιλίνα και υπέρ Αρχίου του Ποιητού: Τάξις Ε’. 12η εκδ., Εν Αθήναις: ΟΕΣΒ, 1963. [Σχολικό βιβλίο] ΙΙ. ΑΛΛΟΙ ΡΗΤΟΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Ανωνύμου συγγραφέα, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Ο Υπέρ Κοΐντου Λιγαρίου λόγος: Oratio Pro Quinto Ligario, XX, XX. ______, Μάρκου Τλλιου Κικέρωνος, Λόγος υπέρ του Μανιλίου νόμου περί

της στρατηγίας του Γναίου Πομπήιου προς τον δήμον των Ρωμαίων εκκλησιάζοντα, ΧΧ, ΧΧ. ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Εκλεκτοί λόγοι: προς χρήσιν των σχολείων και των γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1868. ______, Κικέρωνος οι τέσσαρες Κατιλινιακοί λόγοι και ο υπέρ Αρχείου [sic] του ποιητού, Εν Αθήναις, 1883² (1876). ______, Κικέρωνος οι τέσσαρες Κατιλινιακοί λόγοι, Αθήνησι, 1891. Ανδρέου, Π., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Γ’ και Δ’ Κατά Κατιλίνα λόγοι, Αθήναι, ΧΧ. ______,

Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος Γ’ Κατά Κατιλίνα λόγος: Μετάφρασις μετά γραμματικών και συντακτικών παρατηρήσεων, Αθήναι, 194?.

[227]

CICERO

______, Κικέρωνος Γ’ Κατά Κατιλίνα: Κείμενον (τεχνολογημένον λέξιν προς λέξιν) και μετάφρασις, Αθήναι, 195?² (1946). Αντώναρος, Ευθύμιος Β., Η γνησιότης του Pro M. Marcello λόγου του Κικέρωνος, Εν Αθήναις, 1958. Βιαγκίνης, Μάρκος Δ., Μ. Τ. Κικέρωνος, ο Πρώτος Κατά Αντωνίου είτε

Φιλιππικός λόγος: προς χρήσιν των ανωτέρων γυμνασιακών τάξεων, Εν Αθήναις, 1888. ______, Σημειώσεις εις τον Πρώτον Κατά Αντωνίου είτε Φιλιππικόν του Μ. Τ. Κικέρωνος, Εν Αθήναις, 1888. ______, Μ. Τ. Κικέρωνος, ο Δεύτερος Κατά Αντωνίου είτε Φιλιππικός λόγος: προς χρήσιν των ανωτέρων γυμνασιακών τάξεων, Εν Αθήναις, 1889. ______, Σημειώσεις εις τον Δεύτερον Κατά Αντωνίου είτε Φιλιππικόν του

Μ. Τ. Κικέρωνος: προς χρήσιν των φοιτητών και των ανωτέρων τάξεων των γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1890. ______, Σημειώσεις εις τον Δεύτερον Κατά Αντωνίου είτε Φιλιππικόν, συν τοις χρονικοίς του Κικέρωνος, Εν Αθήναις, 1890. Βλαστός, Σ. Κ., Λόγος Κικέρωνος υπέρ του Μανιλίου νόμου, μετά σημειώσεων, Αθήναι, 1846. Γκιόλμας, Μάρκος, Μ. Τυλλίου Κικέρωνος λόγοι, ο υπέρ του Μανίλειου [sic] νόμου και ο υπέρ Αρχίου του ποιητού, Εν Κεφαλληνία, 1878. Γαλάνης, Ε., Σχόλια εις Κικέρωνος Κατιλινιακούς Α’ και Β’, Εν Αθήναις, 1901. Γεωργιάδης, Ν. Π., Κικέρωνος πρώτος κατά Κατιλίνα λόγος, Εν Αθήναις, 1906. Δουκάκης, Δημήτριος Χ., Κικέρωνος πρώτος λόγος κατά Κατιλίνα, Αθήναι, 1916. Δρεμισσιώτης, Βασίλειος, Μ. Τ. Cicero, Pro Milone-Μ. Τ. Κικέρωνα, Υπέρ του Μϊλωνα, Αθήνα, ΧΧ. Ηλιόπουλος, Κωνσταντίνος Ν., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, ο Υπέρ Τίτου Αννίου Μίλωνος λόγος και ο πρώτος Φιλιππικός, Εν Αθήναις, ΧΧ. Ιωαννίδης, Θ. Θ., Μ. Τυλλίου Κικέρωνος, Γ’ Κατά Κατιλίνα λόγος: σχολική μετάφρασις…, Αθήναι, 1938.

[228]

PRO ARCHIA

______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Δ’ Κατά Κατιλίνα λόγος: σχολική μετάφρασις…, Αθήναι, 1938. Κακριδής, Θεοφάνης Α., Μ. Κικέρωνος ο υπέρ Τίτου Αννίου Μίλωνος λόγος, Εν Αθήναις, 1928² (1912). ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, ο Τρίτος Κατά Κατιλίνα λόγος: δια την Γ’ τάξιν των Γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1928-6η έκδοςη (1921). ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, ο Τέταρτος Κατά Κατιλίνα λόγος, Εν Αθήναις, 1928-5η έκδοση (1916· και οι δύο λόγοι μαζί κυκλοφόρησαν το 1936³). ______, Κικέρωνος, ο υπέρ του Μουρήνα λόγος, ΧΧ, 1960. Καραμαλέγκου, Ελένη, Ο λόγος Pro Marcello και η θέση του Κικέρωνα στη μοναρχία του Καίσαρα, Αθήνα, 1998. Καρατζάς, Γεώργιος Ν., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λόγος υπέρ

Ποπλίου Σύλλα: μεταφρασθείς και δια υποσημειώσεων διασαφηνισθείς, Εν Αθήναις, 1892. ______, Μ. Κικέρωνος, O υπέρ Τίτου Αννίου Μίλωνος λόγος, Εν Αθήναις, 1886. Κοίλιας, Γεώργιος Φ., Μ. Κικέρωνος λόγος υπέρ του Μίλωνος, Αθήνα, 1961. Κολλάρος, Ιωάννης, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, ο Τέταρτος Κατά

Κατιλίνα λόγος: προς χρήσιν των μαθητών της Γ’ τάξεως του Γυμνασίου, Εν Αθήναις, 1924. Κοσμάς, Κυριάκος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος ο Τρίτος Κατά Κατιλίνα λόγος: σχολική μετάφρασις με παρατηρήσεις δια την ΣΤ’ τάξιν των γυμναασίων, Εν Αθήναις, 1944. ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος ο Τρίτος Κατά Κατιλίνα λόγος: νέα μεταφραστική εργασία κατά νέον σύστημα, Εν Αθήναις, 1953. Κουπιτώρης, Παναγιώτης Δ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος τρεις λόγοι. Ο Α’ και Δ’ κατά Κατιλίνα και ο υπέρ του Αρχίου του ποιητού, Αθήναι, 1876. Κοφινιώτης, Ευάγγελος Κ., Ο Α’ και Δ’ Κατά Κατιλίνα Λόγος μετά σημειώσεων, Αθήνησι, 1880. Κρίσπης, Μ. Κ., Ο πρώτος Φιλιππικός, Αθήνησι, 1914.

[229]

CICERO

Κωνσταντινίδης, Ανέστης, Σημειώσεις εις τον δεύτερον κατ’ Αντωνίου

είτε Φιλιππικόν του Μ. Τ. Κικέρωνος: προς χρήσιν των φοιτητών και των ανωτέρων τάξεων των γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1890. Λάμπρου, Γ., Κικέρωνος, Υπέρ Κοΐντου Λιγαρίου, Εν Αθήναις, ΧΧ. Λιβιεράτος, Ευστάθιος Κ., Κικέρωνος λόγοι. Κατά Κατιλίνα Πρώτος και Δεύτερος, Αθήναι, ΧΧ. ______, Κικέρωνος λόγοι κατά Κατιλίνα πρώτος και δεύτερος, Αθήναι, ΧΧ. Λουιζίδης, Λουίζος Λ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λόγος υπέρ του βασιλέως Δηϊοτάρου: εισαγωγή και μετάφραση, Αθήναι, 1957. ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λόγος υπέρ του Κοΐντου Λιγαρίου: εισαγωγή και μετάφραση, Αθήναι, 1958. Μανής, Ευάγγελος Ιάκ., Λατίνοι Συγγραφείς, Αθήναι, 1952. Ματαράγκας, Π., Κικέρωνος οι τέσσερες κατά Κατιλίνα λόγοι, Εν Αθήναις, 1891. Μελισσόβας, Βασίλειος, Pro T. A. Milone oratio = υπέρ του Τ. Α. Μίλωνα δικανικός λόγος, Ιωάννινα, 1973. Μερτάνη, Άρτεμις, Κικέρωνος, Pro Marcello, Αθήνα, ΧΧ. Μητσομπόνου, Ασημίνα, Marcus Tullius Cicero-Κικέρων, επίθεση σε έναν εχθρό της ελευθερίας, Αθήνα, 2009. Μπαλτάς, Απόστολος, Κικέρωνος, Πέμπτος Λόγος κατά Ουέρρου (1-60

κείμενον): Μετάφρασις, εισαγωγή […] κατά τας παραδόσεις του καθηγητού κ. Κωνστ. Ηλιόπουλου, Εν Αθήναις, ΧΧ. Μπιθακάκης, Θεόδωρος, Ο Τρίτος και Τέταρτος κατά Κατιλίνα Λόγοι Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος, Εν Αθήναις, 1928. Παπαγεωργίου, Κωνσταντίνος, Κικέρωνος πρώτος και δεύτερος κατά Κατιλίνα λόγοι, Εν Αθήναις, 1929. Παπαδημητρίου, Μαρία, Κικέρωνος: Δεύτερος Φιλιππικός (M. Tulli Ciceronis: In M. Antonium Oratio Philippica Secunda), Ιωάννινα, 2006. Παπανδρεόπουλος, Γεώργιος Κ., Μέθοδος της εκμαθήσεως της λατινικής άνευ διδασκάλου […] Κικέρων, Νέπως, Σαλλούστιος, Λίβιος, Φαίδρος. Λατινοελληνικόν λεξικόν (2500 λέξεις): δια μαθητάς γυμνασίου, υποψ. Θεωρητ. Σχολών του παν/μίου και φοιτητάς της Φιλ/κής και Θεολ. Σχολής, Αθήναι, 1970. [230]

PRO ARCHIA

Παπανικολάου, Γεώργιος Ν., Κικέρωνος ο Γ’ κατά Κατιλίνα λόγος:

σχολικόν βοήθημα δια την Ζ’ τάξιν των Οκταταξίων Γυμνασίων κατά το εγκεκριμένον βιβλίον του ΟΕΣΒ, Αθήναι, περ. 1930. Παπανικολάου, Ιωάννης Νικ., Κικέρωνος ο Γ’ κατά Κατιλίνα λόγος: μετά γραμματικών […] δια την Ε’ τάξιν των γυμνασίων παλαιού τύπου, Αθήναι, 194?. ______, Κικέρωνος ο Γ’ κατά Κατιλίνα λόγος: σχολικόν βοήθημα δια την Ε’ τάξιν των οκτατάξιων γυμνασίων, Αθήναι, 195?. Ρώσσης, Ιωάννης Θ., Σχολική μετάφρασις του Τρίτου κατά Κατιλίνα

λόγου Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος: προς χρήσιν των μαθητών της τρίτης τάξεως των τετραταξίων Γυμνασίων, Αθήναι, ΧΧ. _______, Σχολική μετάφρασις του τετάρτου Κατά Κατιλίνα λόγου Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος: προς χρήσιν των μαθητών της Γ’ τάξεως των τετραταξίων γυμνασίων, Αθήναι, 193?. Σακελλάριου, Π. Δ., Κικέρωνος, Λόγοι εκλεκτοί, Εν Αθήναις, 1914³ (1896). Σαρρής, Μιχάλης, Λατινική Θεματογραφία Γ΄ ενιαίου Λυκείου: 40 κείμενα από το Νέπωτα, τον Καίσαρα και τον Κικέρωνα, Αθήνα, 1999. Σούτσας, Κ. Π., Κικέρωνος, ο υπέρ Τ. Αννίου Μίλωνος Λόγος: μεταφρασθείς εις την καθομιλουμένην προς χρήσιν των γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1886. Τσακαλώτος, Ευστράτιος Δ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λόγοι εκλεκτοί. Oratio Pro lege Manilia de imperio Gn. Pompaei. Oratio pro Archia poeta, Εν Αθήναις, 1893. Τσάτσος, Κωνσταντίνος, Κικέρων. Τέσσερις λόγοι Κατά Κατιλίνα, οι λόγοι για τον Μάρκελλο και τον Λιγάριο, Αθήνα, 2010 (6η έκδοση-η πρώτη είναι άγνωστης χρονολογίας). Τσουρέας, Ευστράτιος, Κικέρωνος, Πρώτος και Δεύτερος Κατά Κατιλίνα λόγοι, Αθήνα, 1995. _______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνα, Υπέρ Τίτου Άννιου Μιλώνα, Αθήνα, 1998. Τσουρέας Ευστ. – Τσουρέας, Γεώργιος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνα, Ο Υπέρ του Μάρκελλου Λόγος, Αθήνα, 2006. Τουρλίδης, Γεώργιος Αθ., Κατά Μάρκου Αντώνιου Πρώτος Φιλιππικός λόγος (εκλογή κεφ. 1-6), Αθήνα, 1977.

[231]

CICERO

Φαβρίκιος, Κάρολος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος εκλεκτοί λόγοι προς

χρήσιν των σχολείων και γυμνασίων. Φυλλάδιον πρώτον, εμπεριέχον τον πρώτον κατά του Κατιλίνα λόγον, Αθήνησιν, 1844· Φυλλάδιον δεύτερον, εμπεριέχον τον τέταρτον κατά του Κατιλίνα λόγον, Αθήνησιν, 1844· Φυλλάδιον τρίτον, εμπεριέχον τον υπέρ του Αρχίου ποιητού λόγον, Εν Ερμουπόλει, 1851. Φραγκίσκος, Ζαφείριος, Ν., Κικέρωνος Γ’ Κατά Κατιλίνα Λόγος: μετάφρασις μετά παρατηρήσεων γραμματικών… και περιλήψεων, Αθήναι, 195?. ΙΙΙ. ΡΗΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΕΣ Κεντρωτής, Γιώργος Δ., Κικέρων, Ο τέλειος ρήτορας: De oratore. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, Αθήνα 2008. Μελισσόβας, Βασίλειος, Orator = Ο Ρήτορας, Ιωάννινα χ. χ. IV. ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΕΡΓΑ Αγνώστου συγγραφέα, Μ. Τύλλ. Κικέρωνος ρωμαίου, Κάτων ο μείζων ή Περί γήρως, ΧΧ, 18??. ______, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λαίλιος, είτε, Περί φιλίας διάλογος προς χρήσιν των γυμνασίων, Αθήνησιν, 1835· Ιδ., Κικέρωνος περί πολιτειών: εκ του λατινικού, Εν Αθήναις, 1839. ______, M. T. Ciceronis, De Republica [Πρώτο Βιβλίο], Αθήνα, ΧΧ. Α. Στ… [sic] = Βιάρος Καποδίστριας, Κικέρωνος, Περί Πολιτειών, εκ του Λατινικού, Εν Αθήναις, 1839. Ανδρέου, Π., Κικέρωνος, Ενύπνιον Σκιπίωνος: Κείμενον τεχνολογημένον λέξιν προς λέξιν και μετάφρασις, Αθήναι, 195?. Αντωνιάδης, Βασίλειος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Λαίλιος ή διάλογος

περί φιλίας: εκ της λατινίδος φωνής εις την ελληνίδα φωνήν μετενεχθείς, Εν Κωνσταντινουπόλει, 1878. Βερναρδάκης, Γρηγόριος Ν., Μάρκου Τυλαίου [sic] Κικέρωνος, Λαίλιος ή διάλογος περί φιλίας, Εν Κωνσταντινουπόλει, 1878 = Ιδ., Νέων παρατηρήσεων: εξέλεγξις, Εν Αθήναις, 1890. [232]

PRO ARCHIA

Βίτσος, Διονύσης-Χριστοδούλου, Ιφιγένεια, Κικέρων, Περί φιλίας, Αθήνα, 1996. Βουσβούνης, Φωκίωνας Β., Κικέρωνος, Ενύπνιον Σκιπίωνος, Εν Αθήναις, ΟΕΣΒ, 1962. Γαζής, Θεόδωρος, M. Tulli Ciceronis Cato maior et Somnium Scipionis: Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Κάτων και Όνειρος του Σκιπίωνος, Νυρεμβέργη, 1801. Γκινόπουλος, Νικόλαος Σ., Μ. Τ. Κικέρωνος, Όνειρον Σκιπίονος [sic]: προς χρήσιν της Δ’ τάξεων των γυμνασίων, Αθήναι, 1927. Γρατσιάτος, Γεώργιος Κ., M. Tulli Ciceronis, De officiis ad Marcum filium: liber secundus, προς χρήσιν των μαθητών των γυμνασίων, Εν Αθήναις, 1938-4η έκδοση (1916). Γρόλλιος, Κωνσταντίνος Χ., Κικέρων και πλατωνική ηθική: σχόλια σε

μερικά χωρία των διαλόγων του Κικέρωνος De Legibus και De finibus bonorum et malorum, Αθήνα, 1960. Δραγώνα-Μοναχου, Μυρτώ, Η «Ιεράρχηση» Θεού, ειμαρμένης, φύσης από τον Ποσειδώνιο και το «Περί μαντικής» του Κικέρωνος, Αθήναι, Ακαδημία Αθηνών, 1974. Ζαφειρίου, Νικόλαος Ι., Μ. Τ. Κικέρωνος, De officiis ad Marcum filium:

εκλογαί εκ του δευτέρου βιβλίου: προς χρήσιν των μαθητών της Η’ τάξεως των γυμνασίων κατά τω εν ισχύι αναλυτικόν πρόγραμμα, Αθήναι, ΧΧ. Ηλιόπουλος, Κωνσταντίνος

Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος. Τουσκουλαναί διατριβαί. Βιβλίον Πέμπτον, Εν Αθήναις, ΧΧ. Κεκροπούλου, Μαρία, Κικέρων, Περί φιλίας, Αθήνα, 1997. Κοντόπουλος, Ν., Μ. Τ. Κικέρωνος, Περί Καθηκόντων: μετάφρασις σχεδόν κατά λέξιν, Εν Αθήναις, 1917². Κουζέλης, Ευστάθιος Γ.-Χριστόπουλος, Ευθυμιος, Δ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος Somnium Scipionis (Ενύπνιον Σκιπίωνος): σχολική μετάφρασις δια τους μαθητάς της Γ’ τάξεως των Λυκείων, Αθήναι, Ν.,

1966. Μαντζίλας, Δημήτριος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνα, Το Όνειρο του Σκιπίωνα (Somnium Scipionis), Αθήνα, 2005. Μέγας, Αναστάσιος, Χ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Κάτων ο Πρεσβύ-

τερος Περί γήρως. Μετάφραση από τα λατινικά [από τον] Θεό[233]

CICERO

δωρο Γαζή, μαζί με το λατινικό κείμενο στην αριστερή σελίδα, Θεσσαλονίκη, 1993. Μελισσόβας, Βασίλειος, De senectute = Περί του γήρατος, Ιωάννινα 1977. Νικήτας, Αναστάσιος Αλεξ., Μ. Τ. Ciceronis, De Amicitia, Αθήναι, 1960. Νικόδημος, Παύλος, Κικέρωνος Ενύπνιον Σκιπίωνος: νεώτατη

μετάφρασις δια τους μαθητάς της ΣΤ’ τάξεως γυμνασίου και λοιπών σχολείων μέσης εκπαιδεύσεως, Αθήναι, 197?. Ντεληγιάννης, Ιωάννης, Μ. Τυλλίου Κικέρωνα, Περί Νόμων Βιβλία Τρία, Αθήνα, 2015. ______, Μ. Τυλλίου Κικέρωνα, Περί Πολιτείας Βιβλία Έξι, Αθήνα, 2015. Οικονόμου, Γεώργιος Μερκ., Ενύπνιον Σκιπίωνος, μετά ποικίλων

σημειώσεων και πίνακος των εν τω κειμένω ρημάτων, προς χρήσιν των μαθητών της Δ’ τάξεως του Γυμνασίου, Εν Αθήναις, 1915. Οικονόμου, Λάμπρος Π., Μ. Τ. Κικέρων, Περί Καθηκόντων. Στο γυιο του Μάρκο, Αθήνα-Κομοτηνή, 1997. Πανέρης, Ιωάννης Ρ., Ο ‘Laelius de Amicitia’ διάλογος του Κικέρωνα σε σχέση με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, Ιωάννινα, 1982. Παπαδημητρίου, Μαρία, Κικέρωνος: Λαίλιος ή Περί φιλίας (M. Tulli Ciceronis: Laelius de Amicitia), Ιωάννινα 1999. _______, Κικέρωνος, Περί Θεών. Βιβλίο πρώτο (M. Tulli Ciceronis: De Natura Deorum, Liber Primus), Ιωάννινα 2006² (1995). Παπακώστα, Όλγα, Κικέρων, Όταν σκέφτομαι τον θάνατο: Πρώτη Τουσκουλανή διατριβή, Αθήνα, 2003· _______, Κικέρων, το φάρμακο της λύπης: Τρίτη Τουσκουλανή διατριβή , Αθήνα, 2003. _______, Κικέρων, Για τον πόνο και τα πάθη: Δεύτερη και Τέταρτη Τουσκουλανή διατριβή, Αθήνα, 2004· _______, Κικέρων, ο δρόμος προς την ευτυχία: Πέμπτη Τουσκουλανή διατριβή, Αθήνα, 2004. Παπανικολάου, Γεώργιος Ν., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Somnium

Scipionis (De re publica liber VI). Σχολικόν βοήθημα δια την ΣΤ’ τάξιν των εξαταξίων γυμνασίων…, Αθήναι, 195?. Παπατσίμπας, Γεώργιος Ε., Marcus Tullius Cicero, Laelius de amicitia, Πάτρα, 2002. Παππά, Κατερίνα, Κικέρωνα, Περί μαντικής, Αθήνα, 2005. [234]

PRO ARCHIA

Πετρίδης, Δ. Γ., Μάρκου Τουλλίου Κικέρωνος, Λαίλιος ή Περί φιλίας διάλογος: εκ του λατινικού μεταφρασθείς, Αθήναι, 1859. Ρώσσης, Ιωάννης, Θ., M. Tulii Ciceronis, Somnium Scipionis (De re publica liber VI). Σχολική μετάφρασις, Αθήναι, ΧΧ. Σκάσσης, Ερρίκος, Α., M. Tulli Ciceronis, Somnium Scipionis (De re publica Liber VI): Στ’ Γυμνασίου, Αθήναι: ΟΕΔΒ, 1969. Ταϊφάκος, Ιωάννης, Γ., Μ. Τ. Ciceronis Laelius de amicitia-Μ. Τ. Κικέρωνος, Λαίλιος Περί φιλίας, Αθήναι, 1974. Τζάμος, Στυλιανός Κ., Γλωσσικές παρατηρήσεις στη μετάφραση του ‘Περί Γήρως’ του Κικέρωνος από τον Θεόδωρο Γαζή, Θεσσαλονίκη, 1993. Τζουγανάτος, Νικόλαος Δ., Μ. Τ. Κικέρωνος, Somnium Scipionis

(Ενύπνιον του Σκπίωνος), (De re publica Lib. VI): σχολικόν βοήθημα δια την Η’ τάξιν των Γυμνασίων, Αθήναι, ΧΧ. Τουρλίδης, Γεώργιος Αθανάσιος, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Ενύπνιον Σκιπίωνος (Somnium Scipionis), Αθήνα, ΧΧ. Χαροκόπος, Αντώνιος Ν., Οι περί γήρατος γνώμαι του Κικέρωνος και η σύγχρονος ψυχολογία, Diss., Αθήνα, 1965. Χριστόπουλος, Ευθύμιος Δ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Somnium Scipionis (Ενύπνιον Σκιπίωνος). Σχολική μετάφρασις, Αθήναι, 1966. V. ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Υπάρχει και η ιδιόμορφη περίπτωση μιας «επιστολής του Κικέρωνα προς τον Τίτο Πομπώνιο τον Αττικό», την οποία δημοσίευσε το περιοδικό Νέα Εστία το 1954 = Τσάτσος, Κωνσταντίνος, Οξυρρύγχειοι Πάπυροι, Αθήναι, 1970, σ. 243. Μετά από έντονες αμφισβητήσεις από τις εφημερίδες «Καθημερινή» και «Εστία», ο Κωνσταντίνος Τσάτσος παραδέχθηκε το 1983 πως η επιστολή ήταν… δικό του κατασκεύασμα.

Ανωνύμου συγγραφέα, Κικέρωνος επιστολαί, κατά το επίσημον πρόγραμμα: προς χρήσιν των μαθητών της Γ’ τάξεως του Γυμνασίου , Εν Αθήναις, 1916. Βασιλείου, Γ. Ι., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος εκλεκταί επιστολαί, μετά μεταφράσεως εις την νέαν Ελληνικήν, Εν Αθήναις, 1916. [235]

CICERO

Ιωαννίδης, Θ. Θ., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος σχολική μετάφρασις εκλεκτών επιστολών…, Αθήναι, 1938. Κακριδής, Θεοφάνης Α., Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Επιστολαί αι προς

διδασκαλίαν εν τοις Γυμνασίοις υπό του υπουργείου ωρισμέναι (δια την Γ’ τάξιν), Εν Αθήναις, 51924 (11916). Κολλάρος, Ιωάννης, Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος, Επιστολαί: αι προς

διδασκαλία εν τοις Γυμνασίοις υπό του Υπουργείου ωρισμέναι δια την Γ’ τάξιν, Εν Αθήναις 61927. Κοφινιώτης, Ευάγγελος Κ., Κικέρωνος Επιστολαί κατ’ εκλογήν μετά σημειώσεων, Αθήνησιν, 1878. Σκάσσης, Ερρίκος Α., Κικέρωνος Επιστολαί. Μέρος Α’: Κείμενον, Εν Αθήναις 1915. Τσούλιος, Γ. Μ., Κικέρωνος επιστολαί: μετάφρασις-σχόλια, Αθήναι 1960.

[236]