¿É posible unha normativa científica para o idioma galego?

¿É posible unha normativa científica para o idioma galego? Francisco Dubert Instituto da Lingua Galega

•  •  • 

Prescrición segundo Carballo Calero: Cabe una gramática normativa que pretenda —hasta donde lo permita la flexibilidad del idioma— fijar el esquema de un ideal lingüístico que relegue a la condición de hablas vulgares o dialectales las formas que se aparten de aquel ideal. Esta última empresa, al entrañar una selección de las realidades múltiples que constituyen una lengua, supone una simplificación de la misma. [...] Supone el propósito de fijar y limpiar el idioma, eligiendo —conforme a un criterio determinado, según un criterio ecléctico— fonemas, morfemas o sintagmas a los que se pretende canonizar, por considerarlos los más eficaces o autorizados, y rechazando como incorrectos, innobles ou inadecuados, los hábitos lingüísticos que no se ajusten al canon establecido (Carballo Calero 1979: 46).

“A nosa institución, atenta aos cambios que a sociedade demanda, cumpriu con este mandato [establecer a normativa e dictaminar cal é o uso correcto]. Nesta liña débense interpretar as modificacións á Norma levadas a cabo en 1995 e as efectuadas, con maior profundidade, no ano 2003” (Barreiro Fernández, Presentación ás Normas, p. 5).

“As reformas introducidas baséanse na fala viva falada polo noso pobo, limpa dos elementos alleos que non son necesarios, trata de seguir a mellor tradición histórica, busca que nela se sintan representados a maioría dos falantes e procura ser coherente coas demais linguas de cultura. A busca da concordia lingüística explica que se introducisen aspectos asumibles doutras propostas normativas” (Barreiro Fernández, Presentación ás Normas, p. 5).

tu ~ ti “A escolla a favor de ti non fai senón reflexar unha elección feita xa no galego escrito” ILG/RAG 1982 § 14.1. (p. 70) “O pronome tu debería figurar como alternante no paradigma dos persoais ao lado de ti, por ser umha mui estendida geograficamente, por ser a forma máis conservadora e tradicional e por harmonia co português” AGAL 1983 § 14.1. (p. 102)

cantabamos ~ cantábamos “A acentuación grave representa a orixinaria e a esdrúxula unha innovación que non se acabou de consumar. A acentuación paroxítona correspóndese coa latina -a b a m u s, -a b a t i s, etc., conservada tamén en sardo (cantavámus, cantavádes, etc.), en italiano (cantavamo, cantavate), en provenzal antigo e nos dialectos occitanos modernos... etc.” ILG/RAG 1982 § 16.1. (p. 70)

cantabamos ~ cantábamos “Concorda logo o galego, e os dialectos portugueses limítrofes, con outras linguas irmás; é un rasgo conservador que se debe preservar na normativa, dado que non é ningunha reliquia, senón unha pronunciación moi común aínda [...]. A regresión das formas cantabamos, cantabades, etc., débese a que se toma como modelo de corrección o castelán e, en consecuencia, estas formas reprímense como vulgares” ILG/RAG 1982 § 14.1.1. (p. 70)

cantabamos ~ cantábamos “Devem ser preferidas as formas andavámos [...]. A extensom de umhas e outras é semelhante, mais nom en todos os casos, já que, no caso concreto do imperfeito do subjuntivo, som, sem ponto de comparaçom, máis extensas as esdrúxulas [...]. Como as formas esdrúxulas nom som em si castelhanismos (se nom, como se explicam en português?), preferimos harmonizar antes co lusobrasileiro, e neste caso, co espanhol, que co sardo, italiano, provençal ou francês, e admitir como prioritárias as esdrúxulas sobre as graves” AGAL § 16.1.3. (p. 108-109)

cantabamos ~ cantábamos “O feito de serem as graves máis conservadoras nom debeu ser decisório, já que, por exemplo, entre as formas inovadoras (e mesmo algo minoritárias) do demostrativo neutro, isto, iso, aquilo, e as conservadoras, esto, eso, aquelo, os autores das Normas optárom polas primeiras, segundo dim, «por diferencialismo». Mais tampouco o diferencialismo é explicaçom suficiente, cando nom elegêrom, as formas do masculino, iste, ise, aquil, igualmente direfenciais, ainda que inovadoras. Parece como se o ILG se encontrasse sem norte nesta viage normativizadora” AGAL § 16.1.3. (p. 109)

cantabamos ~ cantábamos “À hora de escolher entre duas formas de extensom semelhante, preferiremos aquela que seja harmónica co português, ainda que seja algo menos estendida, máis conservadora ou máis inovadora. A aplicaçom deste princípio básico neste e noutros casos, junto coa recuperaçom das formas legítimas do galego (nom espanholizadas), levará-nos à evidência de que galego e português som um mesmo idioma e nom «línguas irmás», se bem, na prática, para as Normas sejam «línguas primas» em segundo ou terceiro grau” AGAL § 16.1.3. (p. 109)

evidência: “S. f.1. Qualidade do que é evidente; certeza manifesta. 2. Filos. Caráter de objeto de conhecimento que não comporta nenhuma dúvida quanto à sua verdade ou falsidade”. evidente: “Adj. 2 g. Que não ofrece dúvida; que se compreende prontamente, dispensando demonstração; claro, manifesto, patente”. Novo dicionário Aurélio da Língua Portuguesa 2ª Ed.

• 

As formas graves do Imperfecto de Indicativo son harmónicas co portugués. •  As formas graves do Imperfecto de Indicativo son harmónicas co español. •  Aínda que as formas graves non fosen harmónicas co portugués, se galego e portugués son evidentemente e a priori o mesmo idioma, a mesma lingua histórica, é irrelevante que escollamos andávamos ou andavamos, pois, en tanto que galegas, todas elas son formas portuguesas e pertencen ó portugués. •  Confudir lingua histórica con lingua estándar.

“En consecuencia, óptase polas formas cantabamos, cantaramos e cantariamos [...] por seren as formas tradicionais e manteren unha gran vitalidade no galego actual. Pola contra, no pretérito de subxuntivo prefírense as formas proparóxitonas cantásemos e cantásedes, maioritarias xa no uso moderno. A asimetría cantabamos, cantabades / cantásemos, cantásedes dáse tamén en linguas como a italiana, onde cantavámo, cantaváte manteñen acentuación etimolóxica, mentres que en cantássimo, cantáste houbo desprazamento acentual á vogal temática” Normas 2003 17. 1. (p. 108).