O DISCURSO DOS POLÍTICOS ESPAÑOIS EN TWITTER E A XESTIÓN DAS CONTAS NO MARCO DA ESTRATEXIA COMUNICATIVA DIXITAL

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

MÁSTER EN MARKETING, CONSULTORÍA E COMUNICACIÓN POLÍTICA O DISCURSO DOS POLÍTICOS ESPAÑOIS EN TWITTER E A XESTIÓN DAS CONTAS NO MARCO DA ESTRATEXIA COMUNICATIVA DIXITAL

AUTORA LARA LOZANO AGUIAR TITORA BERTA GARCÍA OROSA

Santiago de Compostela, 2015  

1  

ÍNDICE RELACIÓN DE TÁBOAS E GRÁFICOS.------------------------------------------------------ 5 PARTE I. Orixe do estudo, intención e metodoloxía. 1. Presentación. 1.1 Introdución.--------------------------------------------------------------------------------------- 6 1.1.1 Delimitación do obxecto de estudo.---------------------------------------------- 6 1.1.2 Finalidade.------------------------------------------------------------------------------ 7 1.2 Obxectivos.--------------------------------------------------------------------------------------- 8 1.2.1 Xerais.----------------------------------------------------------------------------------- 8 1.2.2 Especializados.------------------------------------------------------------------------ 8 1.3 Preguntas de investigación e hipóteses.----------------------------------------------- 9 1.4 Metodoloxía.-------------------------------------------------------------------------------------- 9 1.4.1 Revisión bibliográfica.---------------------------------------------------------------- 9 1.4.2 Método cuantitativo.----------------------------------------------------------------- 10 1.4.3 Método cualitativo.------------------------------------------------------------------- 10

PARTE II. Marco conceptual, contextual e teórico. A realidade política no novo espazo dixital. 2.1 Aproximación ao concepto da web 2.0.------------------------------------------------ 16 2.2 Aproximación ao concepto xeral de rede social.----------------------------------- 20 2.3 A rede social de microblogging, Twitter. Concepto e dispositivos esenciais.---------------------------------------------------------------------------------------------- 21 2.3.1 A inmediatez e a interacción, características principais de Twitter. Os primeiros pasos da política na rede social de microblogging.-------------------- 23 2.3.2 Os líderes de opinión e a influencia comunicativa na rede.--------------- 25 2.4 A marca persoal como estratexia de marketing. A presenza necesaria nas redes virtuais.---------------------------------------------------------------------------------------- 27 2.5 A estratexia comunicativa na era das xeracións interactivas.----------------- 31 2.5.1 O discurso dixital e a importancia do auditorio.------------------------------ 33 2.6 A ciberdemocracia e o ciberactivismo, o contexto da participación.-------- 35

 

2  

PARTE III. Resultados da investigación. 3.1 Análise da xestión das contas en Twitter dos representantes dos principais partidos políticos en España. 3.1.1 Actividade en Twitter de Mariano Rajoy, Partido Popular.---------------- 38 3.1.2 Actividade en Twitter de Pedro Sánchez, Partido Socialista Obrero Español.---------------------------------------------------------------------------------------- 38 3.1.3 Actividade en Twitter de Pablo Iglesias, Podemos.------------------------- 39 3.1.4 Actividade en Twitter de Alberto Garzón, Izquierda Unida.--------------- 40 3.1.5 Actividade en Twitter de Albert Rivera, Ciudadanos.----------------------- 40 3.1.6 Actividade en Twitter de Rosa Díez, UPyD.----------------------------------- 41 3.2 Análise de contido dos chíos dos representantes dos principais partidos políticos en España.------------------------------------------------------------------------------- 42 3.2.1 Análise de contido/discurso dos chíos de Mariano Rajoy.---------------- 42 3.2.2 Análise de contido/discurso dos chíos de Pedro Sánchez.--------------- 45 3.2.3 Análise de contido/discurso dos chíos de Pablo Iglesias.----------------- 48 3.2.4 Análise de contido/discurso dos chíos de Alberto Garzón.---------------- 52 3.2.5 Análise de contido/discurso dos chíos de Albert Rivera.------------------ 55 3.2.6 Análise de contido/discurso dos chíos de Rosa Díez.---------------------- 58 3.2.7 Comparación de número de chíos, retweets e favoritos dos seis políticos seleccionados.-------------------------------------------------------------------- 62 3.2.8 Os partidos na boca dos tuiteiros. Cal liderou a conversa nas eleccións municipais do 24M de 2015?------------------------------------------------------------- 64 3.3 A xestión das contas en Twitter segundo os expertos.-------------------------- 66 3.3.1 O potencial das redes sociais, aprovéitano os políticos? Como estar presentes e facerse notar. Estratexias e recomendacións dos estudosos.-- 66 3.3.2 Beneficios e inconvenientes da comunicación política a través das redes sociais, segundo os especialistas.------------------------------------------------------ 70

 

3  

3.3.3 Como cambian as redes sociais a relación entre os cidadáns e tamén entre o cidadán e o político.-------------------------------------------------------------- 71 3.3.4 A intención real dos políticos á hora de participar na rede. Canle de difusión ou interacción?-------------------------------------------------------------------- 73

PARTE IV. Conclusións. 4.1 Contraste e refutación de hipóteses. Conclusións finais.----------------------- 74 4.2 Suxestións de mellora para unha boa xestión/aproveitamento de Twitter.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 76 4.3 Futuras liñas de investigación.----------------------------------------------------------- 78

PARTE V 5.1 Bibliografía e recursos electrónicos.--------------------------------------------------- 79 5.2 ANEXOS.----------------------------------------------------------------------------------------- 82 5.2.1 Ficha análise.------------------------------------------------------------------------- 82 5.2.1.2 Modelo de análise das contas en Twitter.----------------------------------- 82 5. 2.1.3 Resultados da análise das contas Twitter.--------------------------------- 82 5.2.1.4 Modelo análise dos chíos en Twitter.----------------------------------------- 86 5.2.1.5 Resultados análise dos chíos en Twitter. ----------------------------------- 87 5.2.2 Cuestionario.-------------------------------------------------------------------------- 93 5.2.2.1 Modelo. Aproveitan os políticos a súa conta en Twitter?---------------- 93 5.2.2.2 Respostas dos seleccionados.------------------------------------------------- 95

 

4  

RELACIÓN DE TÁBOAS E GRÁFICOS 1. Reconto total do seleccionado: MARIANO RAJOY — @marianorajoy. (Elaboración propia a partir da análise) 2. Reconto total do seleccionado: PEDRO SÁNCHEZ — @sanchezcastejon. (Elaboración propia a partir da análise) 3. Reconto total do seleccionado: PABLO IGLESIAS — @Pablo_Iglesias_. (Elaboración propia a partir da análise) 4. Reconto total do seleccionado: ALBERTO GARZÓN — @agarzon. (Elaboración propia a partir da análise) 5. Reconto total do seleccionado: ALBERT RIVERA — @Albert_Rivera. (Elaboración propia a partir da análise) 6. reconto total do seleccionado: ROSA DÍEZ — @rosadiezupyd. (Elaboración propia a partir da análise) 7. Uso dos cancelos #PP, #PSOE e #Podemos nos chíos. (Elaboración propia a partir de Topsy)   8. Uso dos cancelos #IU, #Ciudadanos e #Podemos nos chíos. (Elaboración propia a partir de Topsy)   9. Uso dos cancelos #eleccionesmunicipales, #elecciones24M e #24M nos chíos. (Elaboración propia a partir de Topsy)

 

5  

PARTE I. Orixe do estudo, intención e metodoloxía. 1. Presentación. 1.1 Introdución. O panorama actual da comunicación vén marcado por moitos cambios técnicos, tecnolóxicos e económicos, aos que os cidadáns e actores da sociedade deben adaptarse. Dentro destas novas posibilidades, facemos especial fincapé nas novas plataformas que permiten a conversa en liña: as redes sociais. Así, no que atinxe á comunicación política, observamos que cada día se unen novos perfís de políticos a redes como Twitter e Facebook, entre outras plataformas, a través das cales os candidatos e demais personaxes públicos dan conta do seu día a día profesional e/ou persoal. Mediante estas novas canles, os usuarios xeran un discurso, na maioría dos casos persuasivo, a través do cal teñen intención de informar e convencer á cidadanía. Aparece así unha nova maneira de crear imaxe e marca, no marco da comunicación organizacional, a través dunha nova ferramenta que torna a forma de achegarse aos cidadáns. En definitiva, unha nova canle para facer política. Ante esta situación, xorde unha cuestión que atinxe ao modo de adaptación dos políticos españois a estas novas posibilidades, ao uso que estes fan destas plataformas e aos contidos cos que nutren as súas contas. Aí, na incerteza de como aproveitan estas novas ferramentas xorde a idea fundamental deste traballo de investigación que se presenta a continuación, co fin de dar resposta e de xerar unha idea sobre a xestión da actividade e análise do discurso co que os políticos crean unha marca propia no eido dixital. Así debemos ter como marco a idea da comunicación organizacional que abarca posibilidades como a imaxe e identidade corporativa. Aquela que segundo Miguel Túñez continúa tendo como obxectivo último transmitir unha identidade e empatizar para xerar a reacción desexada (Túñez, 2012). Todo isto, nun panorama no que xestionar a propia marca persoal determina unha referencia esencial para diferenciarse dos demais personaxes na era da tecnopolítica, da ciberdemocracia e do ciberactivismo.  

6  

1.1.1 Delimitación do obxecto de estudo. A investigación, que constitúe a base fundamental deste traballo, céntrase na análise da actividade na rede social de microblogging Twitter dos seis voceiros e representantes dos partidos maioritarios en España. Por partido maioritario entendemos aqueles partidos que acapararon maiores porcentaxes de media — desde que se comezaron a facer as enquisas— nos patróns de intención e estimación de voto do Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS)1. Algúns destes políticos serán os candidatos nas eleccións Xerais en España que, segundo a previsión, se celebrarán en decembro do ano 2015. Así, os representantes seleccionados son Mariano Rajoy polo Partido Popular (PP), Pedro Sánchez como representante do Partido Socialista Obrero Español (PSOE), Pablo Iglesias como candidato do partido Podemos, Alberto Garzón como representante da candidatura de Izquierda Unida (IU), Albert Rivera como candidato de Ciudadanos (Ciu) e por Unión Progreso y Democracia (UPyD), Rosa Díez. Con todo, cabe ter en conta que en xullo do presente ano Rosa Díez foi substituída por Andrés Herzog ao ser este elixido polo partido como novo líder da formación maxenta. A continuación, no apartado de metodoloxía, afondaremos na dinámica da investigación así como no período e contido que abarca a mesma. 1.1.2 Finalidade. O presente estudo xorde coa idea de determinar tendencias a partir da análise e seguimento da xestión e contidos das contas oficiais dos representantes antes sinalados. A finalidade do traballo será pescudar de que maneira os candidatos se presentan ao público que participa de Twitter e crean unha imaxe e marca persoal a través dun discurso que xeran en liña. Ademais, completaremos esta análise coas ideas de determinados consultores ou especialistas en comunicación política, en social media así como xornalistas de                                                                                                                 1  No anexo deste traballo pódese consultar unha táboa do CIS no que se recollen os datos de intención e estimación de voto desde xaneiro de 1996 ata xullo do presente ano. Tamén na Bibliografía están dispoñibles cadansúa ligazón.  

 

7  

renome ou investigadores. Estes reflexionarán sobre a forma de participar e comunicar dos políticos e serán a base fundamental dun apartado final, que intentará mostrar as directrices esencias do contexto dixital no que se desenvolverán as próximas eleccións xerais en España. 1.2 Obxectivos. 1.2.1 Xerais. Presentar os elementos definitorios do contido do discurso que fan os seis políticos seleccionados coa idea de mostrar a tendencia na comunicación e xestión da rede social de microblogging Twitter. Por outro lado, e valéndonos da opinión de diferentes profesionais da comunicación e da política, xerar as ideas básicas do contexto dixital no que se darán as próximas eleccións xerais. 1.2.2 Especializados. 1.

Ofrecer unha panorámica xeral do uso das redes sociais no eido político, para despois centrar o estudo na xestión das contas de Twitter dos seis seleccionados.

2.

Pescudar os elementos que caracterizan o contido do discurso —a través da análise de contido de tweets— de cada un dos personaxes políticos.

3.

Determinar cales son as técnicas ou formas nas que os políticos se basean para crear unha imaxe e marca persoal, que pode centrarse máis na persoa ou no propio partido.

4.

Mostrar as rutinas dos políticos/gabinetes de comunicación na xestión das redes sociais co fin de mostrar como é a comunicación política nas redes sociais a través da opinión de varios consultores e especialistas no eido da comunicación en liña.

5.

Mostrar como se presenta o discurso en liña do político durante o final de campaña e despois das eleccións.

6.

Mostrar unha visión xeral, a partir das opinións particulares de diferentes profesionais do sector da comunicación, da realidade dixital na que se desenvolverán as eleccións xerais á presidencia de España.

 

8  

1.3 Preguntas de investigación e hipóteses. ! Os candidatos seleccionados intentan ofrecer unha marca persoal propia e desvincúlanse así do partido político. A identidade persoal prima sobre a do partido ao que representa. ! A maioría dos seleccionados empregan Twitter como unha canle máis de difusión e distribución de contidos —así como de rebote de informacións ou chíos doutros actores— que de sociabilidade, sen tentar captar e fidelizar cidadáns e seguidores mediante a interacción e o debate. ! Detrás da maioría das contas de políticos atópase un gabinete de comunicación ou un consultor que determina as pautas de actuación e os contidos de cada chío. ! A conversa social dixital por parte dos políticos en Twitter é unha idea utópica na actualidade, polo que o político emprega a rede social como unha maneira de mostrar as súas ideas e participación activa no eido profesional. 1.4 Metodoloxía. O método de investigación empregado é cuantitativo e cualitativo. De feito, a triangulación metodolóxica é a base deste estudo que se asenta en tres partes: revisión bibliográfica, análise de contido —neste caso o discurso dixital na plataforma Twitter— e cuestionarios. No estudo empregarase bibliografía (ver Bibliografía e recursos electrónicos) e artigos de investigación. Todo o material afondará na orixe das redes sociais virtuais e na comunicación política 2.0 así como nas estratexias e uso que fan os diferentes actores en redes sociais, entre outros. O estudo completarase cunha investigación que se realizará a través de dúas vertentes de estudo que se presentan a continuación: 1.4.1 Revisión bibliográfica. As grandes liñas que aborda a revisión bibliográfica deste estudo son: 1) Comunicación política dixital. O cambio paulatino que nos últimos anos trouxeron as novas tecnoloxías, grazas as súas posibilidades virtuais. O discurso do político pasa de asentarse no cara a cara cos cidadáns ás redes sociais, plataformas novas de comunicación, que, a pesar de nacer cun carácter propio do tempo de lecer e da   9  

vida persoal, gañan terreo no eido profesional. Unha parte que se fai notar principalmente naqueles profesionais que se valen da palabra, tales como xornalistas e políticos. 2) Redes sociais. Desde a súa aparición ata o aproveitamento destas nos eidos principalmente da comunicación e do marketing. 3) Ciberdemocracia. O latexar puxante da sociedade, que agora non só se fai patente a través do voto, senón que coa súa voz busca novas formas de concentración, de atallar a realidade e de darlle visibilidade ás necesidades da sociedade. Agora non só de xeito físico senón no eido virtual onde a arte do diálogo move as conciencias colectivas. E non só por parte da sociedade, senón tamén por parte dos políticos e personaxes públicos que rodean o goberno dos municipios, provincias, comunidades autónomas, países… 1.4.2 Método cuantitativo. Os datos que se mostrarán ao longo do traballo sobre a actividade dos políticos serán resultado dunha análise cuantitativa que se desenvolverá entre o 22 e o 24 de maio de 2015. Realizarase un seguimento das contas en Twitter dos políticos seleccionados pescudando desta maneira os datos correspondentes ás seguintes categorías de análise:

•

Número de seguidores, número de persoas ás que segue o candidato, número de chíos, número de listas, favoritos…

O estudo está previsto que continúe nunha segunda volta onde se desenvolve a análise cualitativa do contido dos chíos. O proceso detállase no seguinte apartado. 1.4.3 Método cualitativo. A parte correspondente ao método cualitativo desenvolverase de dúas formas: •

Análise do contido dos chíos publicados nas contas dos seleccionados do do día 22 de maio ao 6 de xuño de 2015, período que abarca as eleccións municipais do 24 de maio de 2015 en España. O marco contempla tamén os resultados electorais e as semanas despois do proceso, no que saen á

 

10  

luz novas opinións e dinámicas ao irromper con forza candidaturas populares ou mareas que albergan sumas de partidos. Para proceder a esta análise realizarase unha ficha con diferentes variables que atendan a uns criterios de ponderación determinados na mesma. Ao aplicar unha ficha común para os candidatos poderase realizar unha comparación entre as diferentes contas seleccionadas. Esta ficha consta de diferentes apartados que se reparten en tres partes diferenciadas. A primeira delas busca analizar a mensaxe que transmite o político. Así aparecen dez apartados diferenciados: 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido. 2. Propostas e promesas políticas: ben sexan específicas ou a través de posicións políticas do propio personaxe. 3. Noticias ou informacións dos medios de comunicación: entran aquí só aquelas noticias que comentan ou ás que fan referencia os seleccionados, especialmente aquelas que comparten mediante ligazóns. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto: é a categoría que abarca maiores contidos por ser a que recolle calquera comentario que o candidato faga en relación a eidos variados. 5. Valoración de propostas do adversario: neste apartado buscamos a reacción que os candidatos teñen logo de comentarios ou ideas e propostas do resto dos partidos ou políticos. 6. Ataque directo ou indirecto aos adversarios: aquí a reacción vai máis aló pasando así a observar como o autor do chío pon en cuestión ou critica aos demais, ben sexan do propio partido ou doutros. 7. Temas alleos á política: este apartado abarca aqueles temas que non poden considerarse dentro do labor profesional do político. Falamos así de música, deportes ou mesmo dos chíos de carácter persoal. Hai que ter en conta que algúns políticos empregan unha única conta para uso persoal e profesional. 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…): datos que son oficiais como os resultados electorais, a taxa de paro…  

11  

9. Recordatorio da axenda, eventos ou chíos de actos: falamos de roldas, entrevistas, coloquios… 10. Apoio directo a personaxes do seu partido. No seguinte apartado busca determinar a finalidade do discurso: 1. Acaparar atributos: recolle todos aqueles adxectivos ou substantivos que emprega o candidato co fin de que a cidadanía o identifique con el. 2. Busca de notoriedade: o discurso busca posicionar o personaxe como alguén destacado, independentemente do contexto no que xurda o chío. 3. Crítica do outro: Principalmente doutros políticos. 4. Exaltación dun mesmo: na liña do número dous, pero cun ton de presumir do feito ou da actividade política do personaxe. 5. Engadir temas á axenda: principalmente cando o personaxe saca a luz novas ideas do partido ou reunións do mesmo. 6. Chamada á participación: o candidato pide explicitamente que os seguidores e outras persoas interveñan no Twitter para mostrar as súas posturas ou propostas. 7. Buscar adeptos e convencer: abarca principalmente os chíos que piden o voto directa ou indirectamente. 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema: o candidato colle un tema e procura cambiarlle o significado que outro político lle deu previamente. 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría: intención de demostrar aos usuarios do que se esta falando e de que é o correcto. Tamén empregado para aqueles chíos que recollen cuestións de teóricos, autores, investigadores… 10. Xerar controversia, polémica: chío que busca que os demais políticos ou actores da sociedade reaccionen. 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou ideas: este apartado, apareceu nun momento primeiro co fin de recoller aqueles chíos que non tiñan unha intención clara, por iso só aparece en Mariano Rajoy cun asterisco, xa que foi no único candidato onde se analizaron chíos que tiñan dificultade para ser catalogados neste segundo apartado. O último apartado recolle unha clasificación dos elementos do chío: uso de cancelo ou hashtag, imaxes, vídeos, enlaces, mencións, réplicas e favoritos.   12  

Complétase ademais nunha clasificación en temas: economía, facenda, emprego, paro, sanidade, agricultura, gandería e pesca, educación, administración, comercio e turismo, lexislación, eleccións, outros políticos ou partidos, cambio político, pactos, corrupción, agradecemento, participación en medios de comunicación, temas internacionais e outros —neste irán aparecendo temas como políticas sociais, democracia, deportes…—.

•

Enquisa/cuestionario

a

diferentes

consultores,

especialistas

en

comunicación política en redes sociais, periodistas, tertulianos, politólogos e estudosos da marca persoal e comunicación na rede. Isto permitirá saber se os políticos aproveitan a plataforma Twitter e/ou sacan partido á todas as posibilidades desta. Ademais, isto permitiranos coñecer se, desde o punto de vista dos profesionais, os políticos saben captar aos seguidores/votantes e o que é máis importante, se están empregando de xeito proveitoso as novas plataformas. A continuación presentamos o perfil dos expertos e profesionais de diferentes eidos que formarán parte da análise cualitativa. A escolla destes expertos responde á idea de ofrecer unha visión da actividade dos políticos no eido social dixital desde múltiples perspectivas, desde a investigadora á profesional propia do consultor, polítologo ou xornalista:

1. Javier del Rey Morató. Doutor en Ciencias da Información, pola Universidade Complutense. Imparte docencia na actualidade como profesor de Comunicación Política no Máster de Periodismo da Universidade Complutense, no Máster de Comunicación Política da Fundación Ortega y Gasset. Ademais é profesor de Perspectivas actuais da investigación en comunicación, no doutorado da Fundación Ortega y Gasset. Algúns dos últimos títulos publicados son: Comunicación política, Internet y campañas electorales: de la teledemocracia a la ciberdemocracia (2007), Las campañas electorales y sus efectos sobre el voto en la Comunidad de Madrid: las elecciones autonómicas de 2011 (2012). 2. Fernando Nieto Lobato. Subdirector do Máster en Asesoramento de Imaxe e Consultoría Política na Universidade Camilo José Cela. Licenciado en Xornalismo,  

13  

Máster en Comunicación Corporativa e Xestión Estratéxica do coñecemento, Máster en Dirección e Administración de Empresas (MBA). Principais temas de estudo centrados no marketing e a comunicación empresarial, institucional e política, en especial, na canalizada a través de Internet e dos novos medios e redes sociais. Na actualidade tamén desenvolve traballos como consultor estratéxico. 3. Guillermo López García. Profesor de Periodismo na Universidade de Valencia e colaborador en diferentes medios de comunicación e plataformas como eldiario.es La Página Definitiva ou La Paella Rusa. Libros publicados, entre moitos outros artigos e colaboracións con estudosos e investigadores de comunicación política: Comunicación Electoral y Formación de la Opinión Pública: las Elecciones Generales de 2000 en la Prensa Española (tesis doutoral) e El ecosistema digital: Modelos de comunicación, nuevos medios y público en Internet (2005). 4. Antoni Gutiérrez-Rubí. Asesor de comunicación e consultor político, profesor invitado en másters de comunicación e cursos de distintas universidades españolas e latinoamericanas e tamén forma parte do claustro da Escola Internacional de Comunicación (EICOM). Escribe habitualmente en distintos medios como El Periódico de Cataluña, El País (onde escribe ademais no seu blog Micropolítica) ou en Cinco Días, Revista —revista de Reforma, México—, rede de blogueiros de FORBES, diario El Telégrafo de Ecuador, entre outros. Aborda temas de nova política, comunicación e tendencias nos eidos social e empresarial. Recoñecido ata en tres ocasións co Premio Victory Award na categoría de ‘Mejor Blog Político del Año’ e na de ‘Contenidos de impacto en la formación política’; tamén tivo mención especial na de impacto informativo. Entre as súas últimas publicacións destacan Tecnopolítica. El uso y la concepción de las nuevas herramientas tecnológicas para la comunicación, la organización y la acción políticas (2014) e La transformación digital y móvil de la comunicación política (2015). 5. Diana Rubio Calero. Politóloga, consultora en comunicación política, protocolo e eventos. Xestiona a bitácora Política e Protocolo coa que conseguiu ser finalista nos premios Victory Awards 2013 como ‘Mejor Blog político del Año’ polo seu impacto educativo. Tamén tivo mención especial na categoría de impacto informativo. É columnista de opinión e participa en diferentes medios á vez que é colaboradora do  

14  

Instituto de Comunicación Política, socia de ACOP e de adComunica. Fundou en 2012 ddm Comunicación. Na actualidade especializase en xornalismo dixital e multimedia no doutorado en comunicación na Universidade Jaume I, en Castellón.   6. Víctor Sampedro.

Catedrático de Opinión Pública e Comunicación Política

Universidade Rey Juan Carlos e Profesor-Investigador Invitado de Comunicació i Politica na UPF. Coordinador habitual dos grupos de traballo de Comunicación Política nos congresos da Asociación Española de Ciencia Política e socio fundador de ACOP (Asociación de Comunicación Política). Membro dos consellos editoriais de Political Communication, International Journal of Press and Politics e do Centro de Investigaciones Sociológicas. Autor de máis de dez libros —Opinión pública y democracia deliberativa (2000). Medios de comunicación, consumo informativo y actitudes políticas (2000). La pantalla de las identidades (2003). Interculturalidad: Interpretar, gestionar y comunicar (2003). 13-M, Multitudes online (2005) ou La campaña electoral y las otras campañas, 2004 (2008).— sobre campañas e eleccións, novas tecnoloxías e comunicación, mobilización social e electoral, identidades colectivas e medios, novos xéneros de información política. Tamén escribiu numerosos artigos en revistas como Journal of Communication, Media, Cuture & Society; International Journal of Press and Politics; TELOS, ZER. Ademais do seu labor académico, colabora con proxectos sociais de intervención e empoderamento comunicativos. Tamén creador de experiencias de ‘artivismo’ na rede

como

ten

como

exemplo

http://www.sindominio.net/fiambrera/bordergames/index.htm. 7. David Caldevilla Domínguez.   Doutor en Ciencias da Información na Universidade Complutense. Profesor na Universidade Complutense, IPAM (Oporto), Universidade Europea de Madrid e ESERP. Secretario xeral da SEECI e do “Fórum Internacional de la Comunicación y Relaciones Públicas”. Investigador principal do grupo complutense de investigación ‘Concilium’. Autor de artigos científicos en revistas e libros como Manual de RR.PP (2007) ou La cara interna de la comunicación en la empresa (2011). Xerente de Imagométrica. Convidado en diversas publicacións e tertuliano radiofónico na COPE e en Radiointereconomía. ‘Medalla al mérito profesional’ por Actualidad económica.  

15  

PARTE II. Marco conceptual, contextual e teórico. A realidade política no novo espazo dixital. 2.1 Aproximación ao concepto da web 2.0. “El político sube al estrado a seducir, adormecer, arrullar. Su música importa más que sus ideas, sus gestos más que los conceptos.” Mario Vargas Llosa sinalou así que a comunicación e o discurso do ente político non só se reflicte nas verbas. Hai un cúmulo de xeitos de mostrar a imaxe e identidade do político, porque todo o que fai o comunica e os cidadáns acadan un rol particular, o de cuestionar e analizar cada acción que realiza o político. A día de hoxe, esa análise volvese máis crítica e amplíase a outros eidos diferentes das tradicionais roldas de prensa ou dos mitins propios durante as campañas electorais. A rede xoga un papel moi importante, onde a imaxe do político sufre un cambio ao estenderse a un novo eido, o virtual ou dixital. Durante as próximas liñas exporemos algunhas das características da rede, focalizando o estudo nas plataformas sociais do século XXI, as redes sociais. Abordaremos en conxunto estas, mais centrarémonos na rede de microblogging Twitter, unha plataforma que naceu no ano 2006 para xerar un cambio na comunicación. En 1996, Castells escribía que unha revolución tecnolóxica que pivota en torno ás tecnoloxías da información, estaba modificando a base material da sociedade a un ritmo acelerado (Castells, 1996). Dez anos máis tarde engadía que a burocracia intentaría empregar a rede como un taboleiro de anuncios para a comunicación unidireccional e que, algúns individuos desafectos empregarían a rede para mofarse dos políticos e mesmo facer chamamentos ás expresións insurxentes de valores políticos alternativos. Ademais, apuntou que unha cidadanía activa pode encontrar en Internet o medio para sortear o filtro dos mass media e dos partidos así como crear redes coas que afirmar a súa autonomía colectiva (Sey e Castells, 2006).

 

16  

Estas reflexións foron feitas hai case unha década e podemos ver que a día de hoxe non distan da realidade actual. O descubrimento da World Wide Web e do recoñecemento das versión 2.0 desta cambiaron o xeito da comunicación ao incorporar novos espazos. A idea da web 2.0 era a dunha realidade que supoñía a continuación da denominada web 1.0, unha web estática programada en linguaxe HTML e caracterizada por ser unidireccional onde os contidos eran esencialmente textuais e carentes de actualización. A interacción non era característica deste estado da World Wide Web, polo que o usuario estaba limitado a consumir información. O período desta primeira era da web comprende desde a aparición desta ata, aproximadamente, o ano 2004. Hoxe en día, xa está vixente o concepto de web 3.0 cuxa característica principal é a capacidade da web de entender e interpretar os contidos publicados nesta. Esta terceira extensión da web identifícase coa ‘web semántica’ ou ‘web de datos’, na cal se visualizan máquinas capaces de xerar procesos sen intervención humana. Así, o software sería capaz de procesar os contidos e relacionalos para ofrecer deducións lóxicas. No tocante á orixe do termo, o grupo editorial estadounidense O ́Reilly Media e a compañía organizadora de eventos MediaLive International, hoxe en día pertencente ao grupo CMP Technology, son considerados como as principais responsables do bautizo do concepto web 2.0. O presidente e CEO de O ́Reilly Media, Tim O ́Reilly, explicou que o termo de web 2.0 xorde como resultado dunha sesión de brainstorming celebrada coa editorial e MediaLive International. Desta reunión xurdiu a Web 2.0 Conference, cuxa primeira cita tivo lugar en outubro de 2004 na cidade de San Francisco (EEUU). Posteriormente á celebración, Tim O ́Reilly presentaba o artigo “What is Web 2.0 Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software” no que mostraba as referencias fundamentais sobre o termo. A web 2.0 era unha nova forma de considerar a web como unha plataforma. Isto significaba que o usuario podía empregar os sitios web como se fosen aplicacións  

17  

ou programas. Era, por tanto, unha nova forma de pensar a web que ofrecía a posibilidade de participar en forma de wikis e blogs, sindicación de contidos, optimización das buscas (Search Engine Optimization, SEO), a evolución desde os directorios -característicos da primeira era- ás etiquetas (folksonomy), conceptos tales como podcasts, mashups e widgets, tecnoloxías AJAX e social networks, entre outras posibilidades. Con todo, unha das principais características que definen a web 2.0 é a idea de que o software non está limitado a un único dispositivo. Así como indica O ́Reilly, “o PC deixa de ser o único aparello que permite o acceso ás aplicacións de Internet”, algo que as 6º Ondaxe do Observatorio de Redes Socais así o confirma a día de hoxe. Ademais as empresas ou organizacións poden aproveitar novas posibilidades enumeradas no artigo de O ́Reilly antes citado: -

Servizos, non software empaquetado, con escalabilidade —capacidade de medrar— efectiva.

-

Control sobre fontes de datos únicos e difíciles de recrear que se enriquezan a medida que son empregadas por maior número de persoas.

-

Confiar nos usuarios como codesarrolladores.

-

Aproveitar a intelixencia colectiva.

-

Sacar rendemento á ‘longa cola’ (The Long Tail) mediante o autoservizo do cliente.

-

Software non limitado a un só dispositivo.

-

Interfaces do usuario, modelos de desenvolvemento e modelos de negocio lixeiros. Con todo cabe sinalar que o termo web 2.0 xa fora introducido por un especialista no desenvolvemento de proxectos de internet, Dermot A. McCormack. Así o concepto aparecía en xuño de 2002 no libro Web 2.0: The Future of the Internet and Technology Economy and How Entrepeneurs, Investors, Executives & Consumers Can Take Ad (Execenablers) publicado pola editora estadounidense Aspatore Books, especializada na edición de publicacións de negocios dirixidas a directivos de empresa.

Tendo en conta o anterior hai que dicir que o novo sistema de comunicación, baseado na integración dixitalizada e interconectada de múltiples modos de  

18  

comunicación, ten a capacidade de incluír e abarcar todas as expresións culturais. Ás da televisión súmanse agora as expresións culturais de Internet (Castells, 1996). Esta idea hai que incluíla na relación entre os medios de comunicación e a política. A aparición de Internet supón un cambio cualitativo nas formas de comunicación. Pero, pese a súa existencia, hai que saber buscar os puntos para sacar rendemento ao seu potencial, aproveitar os recursos dos que dispón así como a capacidade mediática deste e incluso a capacidade de convocatoria como mostran algúns movementos sociais como foron as concentracións do movemento 15M. O lector, convertido en internauta, é hoxe en día máis crítico e reflexivo ca nunca porque o formato no que se presenta o contido é permanente e pode xerar conversa cando un tema leva meses estancado. As redes sociais neste sentido, a través das posibilidades que ofrecen na recuperación das publicacións, convértense nun aliado á hora de definir que temas son noticia e cales se deben recuperar e continuar investigando ou cales interesan segundo o obxectivo de cada usuario, sexa político, xornalista... As redes deben empregarse para facilitar o debate cos usuarios sobre os temas que se van tratar e os tratados, así como, o seu enfoque co fin de permitir unha presenza activa nun eido que ata agora era privado e exclusivo para os políticos e para os medios de comunicación. Coa denominada era 2.0, a situación cambia e o usuario substitúe ao contido converténdose nun ente esencial e participativo que consume, pero que ademais crea. É mester sinalar a clasificación de usuarios que fixo o International Advertising Bureau (IAB) en función da actitude que estes manifestan cos demais participantes nas redes. Deste xeito podemos falar de usuarios activos, pasivos e colaboradores. Por todo o exposto, a web 2.0 é a web participativa por natureza segundo indican os expertos. Se a era 1.0 foi maioritariamente unha canle de publicación unidireccional —só de lectura— empregada polas empresas para mandar información aos usuarios, agora a web é un medio bidireccional, de ida e volta, na que os roles do emisor e receptor acaban confundíndose. O modelo de comunicación de Harold D. Laswell —QUEN di QUE a través de que MEDIO con que EFECTO— queda obsoleto, ao non responder ás necesidades actuais de interacción.  

19  

2.2 Aproximación ao concepto xeral de rede social. As redes sociais enténdense como plataformas web mediante as que os usuarios, ao crear perfís, xeran unha rede de interacción cuxa actividade principal é o intercambio de información. O concepto de rede social foi acuñado por J.A. Barnes no ano 1954 para definir unha estrutura social de carácter físico que representaba as relacións entre persoas, grupos e organizacións. Malia todo, as redes sociais fundaméntanse na Teoría dos Seis Graos de Separación proposta por Frigyes Karinthy en 1929 e na que afirmaba que a poboación do planeta está conectada a través de non máis de seis persoas. As investigadoras Danah Boy e Nicole Ellison (2007) achegaron unha primeira definición na que describen os sitios de redes sociais (Social Network Sites) como “servizos web que permiten aos ‘utilizadores’ —usuarios— (1) construír un perfil público ou semipúblico no seo do sistema informático, (2) xerar unha lista de ‘utilizadores’ cos que se comparte un enlace, (3) ver e navegar a través da lista de ligazóns propias así como das establecidas por outros no sistema”. Posteriormente a esta primeira aproximación amplían e contextualizan máis esta definición. Así, Boy e Ellison (2013) retomaron o termo e afirmando que “un sitio de rede social é unha plataforma de comunicación en rede na que os participantes (1) dispoñen de perfís asociados a unha identificación única que son creados por unha combinación de contidos producidos polo usuario, por amigos e datos sistémicos; (2) poden expoñer publicamente as relacións susceptibles de ser visualizadas e consultadas por outros; (3) e poden acceder aos fluxos de contidos tales como combinacións de textos, fotos, vídeos, datos e novas ligazóns xerados polos ‘utilizadores’ e os seus contactos a través dos sitios de Internet”. A primeira rede social dixital identificada como tal data de 1997 nos Estados Unidos e denominouse Sexdegrees. A plataforma permitía, mediante a creación de perfís, establecer contacto cos amigos dun. Mais, o feito máis importante dáse no ano seguinte da súa posta en marcha, cando os usuarios foron capaces de establecer contacto cos amigos dos seus amigos.

 

20  

Tras o fracaso de Sexdregrees por mor da falta de confianza dos usuarios, é a comezos de 2000 cando aparecen novas redes entre as cales destacamos LiveJournal, LunarStorn, Cyworld ou Ryze. A tipoloxía de redes sociais varía segundo tomemos de referencia uns autores ou outros, mais principalmente podemos falar de redes de lecer (xeralistas, para compartir fotografías, para compartir vídeos, segundo afeccións), dating social networks, de contactos profesionais, de relacións comerciais/negocios ou elitistas. Foi entre os anos 2003 e 2006 cando ten lugar a verdadeira eclosión das redes sociais, coa chegada de MySpace —creada baixo os mesmos parámetros de Friendster—. Así, entre as máis relevantes están, Facebook que aparece en 2004 da man de Mark Zuckerberg e destinada, nun principio, a estudantes universitarios. Youtube aparece en 2005 como rede para compartir contidos audiovisuais grazas a tres traballadores de Paypal e Twitter nace como rede interna de microblogging en 2006, ano no que tamén se lanza a rede española Tuenti. Aínda que desde un comezo o obxectivo principal destas plataformas foi fomentar e fortalecer as relacións interpersoais, as marcas comerciais buscaron oco nelas desenvolvendo estratexias de marketing predeterminadas. Como apunta José Sixto García (2013) «desaproveitar as posibilidades que ofrecen Internet e os medios sociais

no

panorama

competitivo

actual

sería

desaproveitar

unha

gran

oportunidade». As empresas e organizacións de todo tipo, entre elas os partidos políticos, viron nas redes sociais un potencial para a difusión dos contidos e fidelización dos seguidores. 2.3 A rede social de microblogging, Twitter. Concepto e dispositivos esenciais. A rede social Twitter debe estudarse de xeito independente a outras redes como Facebook ou Google+, ao tratarse dunha rede que foi asentando un código comunicativo e unhas pautas de interacción específicos. Comparte coas redes nomeadas antes, a necesidade de crear un conta relacionada cun perfil. O usuario pode actualizar esta conta a través de mensaxes curtas,  

21  

denominadas tweets ou chíos. Estes teñen un límite de 140 caracteres, de aquí a denominación de microblogging ou nanoblogging. O lugar onde se publican estas intervencións denomínase timeline ou cronoloxía e nela aparece ordenada en orde anticronolóxico toda a información publicada. Twitter permite conexións directas con outros usuarios. Para isto é mester seguir o perfil dos demais actores da plataforma, mais non é necesario que alguén siga a túa conta, e viceversa. Para empregar esta rede é necesario coñecer unha serie de ferramentas das que dispón para facer máis eficaz a comunicación. Así, están o retuit —que significa o reenvío dunha mensaxe— a mensaxe directa cun destinatario específico. Cando un usuario retuitea adhire as palabras doutro usuario —o que dá orixe á idea primeira— e amplía a esfera de influencia ao compartilo cos seus seguidores. O discurso convértese en colectivo, rexido, iso si, por unha dinámica secuencial. Un carácter viral que posibilita amplificar a mensaxe e o que é máis importante, entre usuarios descoñecidos entre si pero con inquietudes común. Existen tamén usos de elementos que cobran novos significados neste particular contexto. Entre eles destacan as etiquetas a través do uso do cancelo (#). Tamén denominado hashtag. A función deste aséntase na idea de que permite englobar, baixo un único sintagma ou palabra, todos os discursos que xiran entorno un tema en concreto. Así, podemos entender as etiquetas como metadatos explícitos sobre os contidos que vehicula un chío (Menna, 2012). O tema empregado na etiqueta pode converterse nun tema de carácter global con gran potencial. Isto débese a que aparece nun elevado número de chíos nun momento en concreto. Cando isto se dá falamos de trending topic. Realmente a importancia do uso do cancelo está na capacidade de expandir o significado potencial do tweet. Lara Tíscar especifícao así: “tecer conversas ao redor dun tema determinado e incluso entrar espontaneamente en conversas alleas co simple uso da mesma palabra clave” (Lara, 2012). Segundo di Lara Tíscar, todos estes dispositivos desempeñan ademais diferentes funcións comunicativas. Entre elas, está a función de recoñecemento, que xorde cando se retuitean as mensaxes doutros e se recoñece a autoridade sobre a  

22  

información que se comparte. A esta súmase a función dialóxica, cando se busca conversar con alguén inserindo o símbolo @ seguido do nome do usuario na mensaxe ou facendo clic no botón de resposta. A función apelativa tamén está no uso da arroba principalmente cando se emprega coa intención de chamar a atención, podemos falar de mención en calquera dos casos anteriores. A función discursiva dáse cando, mediante a inclusión de etiquetas, se recompilan chíos sobre un mesmo tema. Parello a estas está a función organizativa, posible grazas ás listas de interese que pode crear o usuario. Twitter tamén ten unha función de arquivo, ao poder incluír chíos en favoritos ou o polo simple feito de que os almacena na cronoloxía. Por último Tíscar sinala a función identitaria que se dá coa biografía na que se incorpora o perfil e ademais doutros elementos como as fotos de perfil. 2.3.1 A inmediatez e a interacción, características principais de Twitter. Os primeiros pasos da política na rede social de microblogging. Dito isto, sinalamos as principais características de Twitter: a brevidade e a instantaneidade. Por este motivo hai que ter en conta diferentes aspectos no discurso como o carácter telegráfico e improvisado en moitas ocasións. No que atangue ao eido político, faremos fincapé nestes aspectos máis adiante. Pero como inflúen todas estas posibilidades da rede no eido discurso político virtual? En primeiro lugar está en xogo a reputación pública, formada pola imaxe que el mesmo proxecta a través das súas intervencións e da que proxectan os demais del. Nisto ten moito que ver o número de seguidores que ten e os comentarios que estes fan aludindo á súa persoa. Twitter é unha canle que permite interactuar e achegarse aos cidadáns. Os personaxes políticos, e calquera usuario, intenta dar unha imaxe positiva del nas redes. Aínda así, nos últimos meses estúdanse casos en Twitter que xogaron unha mala pasada a algúns representantes públicos. Véxase o caso de Guillermo Zapata, actual concelleiro de Madrid por Ahora Madrid, que tivo que dimitir do seu cargo como edil de Cultura por mor da polémica que envolveu uns chíos que publicará no ano 2011. Neles facía supostamente comentarios antisemitas e tamén contra as vítimas do terrorismo ou da violencia, aínda que el sempre defendeu que se trataba  

23  

de “chistes crueis” sacados de contexto e asegurou que “a descontextualización dos feitos parece ter unha intencionalidade política clara". Entón, cal é a intencionalidade dos chíos dos actores políticos? Antes de ir ao miolo desta idea, debemos facer un repaso pola irrupción de Twitter no eido político. Foi con motivo das campaña electoral nas eleccións presidenciais nos Estados Unidos cando a rede de mensaxes curtas cobra especial importancia, principalmente no caso de Barack Obama. O presidente estadounidense entendeu a posibilidade de ter unha unha reciprocidade coa cidadanía a través desta nova plataforma. Tanto foi así que Obama, ás veces delegando a función noutras persoas da súa confianza, contestou a cada unha das mensaxes que recibiu por esta vía. Con este modo de actuar o que ata o momento se entendera como propaganda ou publicidade, pasou a percibirse como vontade de diálogo do candidato cara os potenciais electores. Twitter foi de xeito paseniño estendendo o seu labor como plataforma de conexión cos cidadáns ata outras lugares. A estratexia de Obama nas redes sociais marcou un antes e un despois e serviu de modelo para outros candidatos. Tanto é así que Obama é o político 2.0 por excelencia ao centrarse en Facebook, Twitter e MySpace ademais da creación do sitio web www.BarackObama.com. En España, o PSOE incluso chegou a contratar o equipo de asesores de Obama no 2011. Máis como algúns estudosos apuntan, moitos candidatos, entre eles os españois, delegaron o uso de redes sociais aos seus equipos, o que provoca un maior control do dito na rede ao ser mester seguir unha única liña estratéxica. Isto, non ocorría nos partidos minoritarios, onde eran os propios candidatos os que poñían voz e sentido aos seus chíos. Para retomar a idea anterior, da intencionalidade dos chíos, botamos man dun estudo que fixo Lara Tíscar e no que apunta que hai tres cuestións que determinan a intervención dos políticos, principalmente no caso das campañas electorais. Así temos, o discurso baseado no día a día que repasa as actividades diarias da campaña xunto coa desagregación do programa electoral. A necesidade de formular novas propostas, co fin de chegar non só aos cidadáns senón tamén aos xornalistas —para que se fagan eco do dito—, é outra das razóns principais do uso de Twitter.  

24  

Así, aínda que noutras redes sociais o fin interpersoal, a través do cal se manifesta a sociabilidade e o contacto, é o primeiro motivo de uso, en Twitter esta vontade cambia. A rede de microblogging ten como motivo a información e a opinión. Mostra claro disto é a xestión que os medios de comunicación están facendo a través das súas contas de Twitter. A opinión dáse principalmente naqueles temas compartidos entre usuarios. Finalmente no discurso de Twitter cabe falar do rexistro no que xorden as mensaxes. Na análise posterior mostraremos se os políticos prefiren un rexistro coloquial e con que intención o fan. 2.3.2 Os líderes de opinión e a influencia comunicativa na rede. A comunicación cambiou nos últimos anos. Cando antes falábamos de masas homoxéneas de receptores, hoxe cabe identificar e comprender cada individuo de xeito independente. Pasaron máis de setenta anos desde que Lazarsfeld, Berelson e Gaudet mostraban ao público o resultado dunha análise levada a cabo sobre a intención de voto durante as eleccións presidenciais. Dese estudo saia á luz a teoría, a través da obra “The People´s Choice”, do Two Step Flow. Unha hipótese que desmontaba a idea da masa homoxénea. Cos anos, autores como Lazarsfeld ou Katz quixeron ir máis ao miolo da cuestión na teoría recollida no libro Personal Influence. Pero a chegada da rede esixe unha reformulación destas teorías xa que hai múltiples canles a través das que recibimos información. A sociedade cambia e con ela tamén o fan as ferramentas. A mensaxe actual dos políticos, que antes se valían principalmente dos medios de comunicación, hoxe non chega da mesma forma ao igual que o comportamento dos cidadáns. Cidadáns que se volven activos e que intentan crear influencia sobre os outros. Así, os políticos comparten o protagonismo con estes novos usuarios interactivos. Con este panorama de fondo entra a dúbida de quen exerce agora de líderes de opinión. Uns individuos que segundo o Instituto Nacional de Estudios Políticos, A.C, son “persoas ou organizacións capaces de exercer influencia sobre as actitudes ou a conduta doutros individuos, en forma deliberada, cara certas formas de pensar ou  

25  

de actuar, cuxos puntos de vista son tomados como modelo por un grupo social ou unha comunidade”. Todo este cambio vén predeterminado polo propia evolución dos fluxos de comunicación. A interacción na rede, e o cambio de usos dos medios e ferramentas de comunicación e os novos paradigmas asentan a actual dinámica comunicativa e de influencia. Os elementos que antes se identificaba claramente no intercambio de información —emisor, receptor, canle…— hoxe carecen dun rol único e defínense polo intercambio de papeis. Aínda que as teorías sinaladas antes seguirán existindo hai que avaliar as novas posturas da sociedade. Unha sociedade que se adapta ao eido virtual e que favorece a aparición dos novos líderes de opinión, aqueles intermediarios a través dos cales se filtran todo tipo de mensaxes. Hai estudosos mesmo que falan do Three Step Flow. Así, María González (2010) especifica en que consiste o proceso: 1) A comunicación flúe dos medios aos líderes. 2) A comunicación flúe dos líderes aos seus propios medios —administrados por eles—. 3) Os cidadáns reciben os contidos a través deses medios. Malia que a información sigue fluíndo dos líderes aos cidadáns, igual que no ‘Two Step Flow’, a principal diferenza radica en que os cidadáns teñen unhas novas fontes alternativas aos medios tradicionais, que lles poden ofrecer a mesma información, a información analizada e/ou contrastada, e enlaces para seguir ampliando esa información. Con isto sobre a mesa, hai que pensar que a rede reforza o modelo simétrico bidireccional explicado por Gruning e Hunt no seu día. Un modelo baseado na comprensión entre públicos e organizacións, unha idea base que traballan os partidos políticos e os cidadáns da realidade social que se dá na rúa a través dos diferentes movementos, como xa apuntamos noutras ocasións. Así, e procurando o cambio dos políticos cara o eido dos líderes de comunicación reparamos nun decálogo elaborado por Rodríguez e Ureña, onde expoñen as  

26  

razónz polas que os políticos deberían considerar se formar parte da comunidade ‘tuiteira’ ou non: 1.Twitter aporta —aínda— imaxe de modernidade. 2. Permite a conversa co cidadán. 3. Os usuarios de Twitter son líderes de opinión nos seus contextos. 4. É unha ferramenta de comunicación interna e xera continuidade. 5. Twitter é xa un medio pegado á actualidade. 6. É unha fonte de información para os periodistas e unha vía para mellorar a relación con eles. 7. Axuda aos políticos a pensar e fala en formato de titulares e, por tanto, a ser mellores voceiros. 8. Humaniza aos políticos e aumenta a empatía cara eles. 9. É un termómetro social. 10. Axuda a gañar eleccións? 2.4 A marca persoal como estratexia de marketing. A presenza, necesaria?, nas redes virtuais. Segundo nos recolle Rampersad (2009), o branding deixou de existir só para as empresas, e agora existe un branding persoal cuxa razón se basea, tal e como explica Jane Tabachnick (2007), na revolución tecnolóxica que cambiou a estrutura das carreiras profesionais de hoxe. Así o branding persoal é esencial para o desenvolvemento da carreira profesional, unha ferramenta efectiva que axuda a definir quen somos e que representamos, en definitiva que nos diferencia dos demais. Outro dos factores que conforma o marketing persoal foi a forma das persoas de comunicarse, xa que a chegada de Internet marcou un antes e un despois. Hoxe en día a rede é un escaparate de nós mesmos e o mesmo ocorre no mundo da política. Os políticos preséntanse dun xeito particular co fin de achegar ao público o seu ser, a súa marca en definitiva. E é que segundo o gurú do branding Peter Montoya, hai tres categorías de negocios que necesitan branding persoal. Fala de profesionais de servizo independentes nos   27  

que se atoparían os políticos. Por outro lado sinala os negocios de servizos persoais e finalmente os vendedores de produtos de valor engadido. Entre as vantaxes da creación dunha marca persoal os estudosos enumeran as seguintes: -­‐

Estimula as percepcións significativas sobre os valores e as calidades que representa.

-­‐

Di aos demais quen es, que fas, que te fai distinto, como podes crear valor para os demais, e que poden agardar de ti.

-­‐

Inflúe en como te perciban o resto de persoas.

-­‐

Crea expectativas na mente doutras persoas sobre que conseguirán en relación a ti.

-­‐

Crea unha entidade ao teu redor que facilita que recorden quen eres.

-­‐

Fai que os demais te vexan como a única solución aos seus problemas.

-­‐

Posiciónate por encima da competencia e fai que sexas o único e mellor que a túa competencia no mercado.

En definitiva, a marca persoal é a síntese de todas as expectativas dun ente, e baséase na imaxe de confianza que ten que se proxecta en cada un dos pasos e accións que desenvolve o profesional. Así, o branding persoal é unha mistura da reputación, do carácter e da personalidade. Os valores, os puntos fortes e aqueles que diferencian un ser doutro das mesmas características, recollen as virtudes propias coas que se crea unha marca. Unha marca que debe valerse de diferentes particularidades

entre

as

que

destacan

a

autenticidade,

a

integridade,

especialización, distintividade, visibilidade rendemento e boa vontade (Rampersad, 2009). Risto Mejide en Urbrands fai un repaso polas peculiaridades ás que debe atender a marca. Así identifica a diferenciación —atopar en que es diferente aos do teu entorno, que sesgos te fan máis especial, raro e único, en negativo e en positivo—, a diversificación —ao poñer ovos en varias cestas tes unha liberdade que te fai sen a cal serias peor profesional— e a dosificación —que es cando non estás? Xestionar a presenza pero tamén saber xestionar a túa ausencia. Ser o primeiro en   28  

cambiar se é necesario. Tamén hai que entender que non somos necesarios todo o tempo—. A especialización da que vimos falando ata agora, enténdese no panorama actual ao darse un eido onde a economía está estandarizando os procesos, homoxeneizando os produtos e convertendo os traballadores en commodities ou profesionais de marca branca. É imprescindible diferenciarse e que se recoñeza o valor engadido que aportamos ás empresas e ao mercado (Pérez, 2012). Pero os políticos, ao igual que as persoas que deciden lanzar unha marca persoal no seu eido profesional, deben manter esa marca. A idea é redefinir a promesa e o compromiso da marca persoal ao longo do tempo, pescudando cales son as partes que funcionan e nas que hai que incidir por non lograr os resultados establecidos previamente. A marca ao mantela tamén a hai que ir adaptando aos novos medios. Aquí é onde entra o papel das redes sociais. Twitter é hoxe en día un dos principais escaparates de marcas tanto comerciais como persoais por iso é necesario estar presentes e activos. Hai que estar en todos aqueles ocos onde se fala dun, porque a imaxe e marca non só depende dun mesmo, senón do discurso e idea que os demais teñen del. Unha persoa é o que di e o que fai, pero tamén é o que recordan dela cando non está. Actualizar e adaptar a marca persoal son algúns dos retos que deben abarcar os profesionais de cada sector. Unha vez resolto isto, hai que atender a aqueles perfís similares ao dun, co fin de detectar os competidores clave. Así é todo, o máis importante aínda reside na análise dos atributos e eidos cos que se relaciona a identidade, imaxe e marca dunha persoa, entidade ou organización/institución. Como apuntou no seu día Jeff Bezos “a túa marca é o que os demais din de ti cando xa non estás diante”. E todo o relativo á marca persoal recollémolo nunha serie de ítems sacados do libro de Juan Campmany “El efecto ZP 1.000 días de campaña para llegar a la moncloa” que son aplicables ao eido político e a comunicación e relación cos cidadáns principalmente durante as campañas políticas:   29  

-Primeiro convencer aos teus, logo gañar a moral e entusiasmo dos cidadáns. Falar de publicidade non de política. -Ter en conta o risco de diferentes proxectos, argumentar sempre cada decisión. -Procurar a confianza entre os interlocutores. -Posición do partido na sociedade a través dos medios de comunicación. -Non ser redundante nas mensaxes. -Na comunicación e publicidade políticas,

tanto físicas como virtuais, o

adversario non só existe, senón que debe perder posicións para que o noso candidatos as gane. En consecuencia, teríamos que falar de nós, pero a miúdo conviría empregar os puntos débiles e poñendo en relevo o lado escuro do contrincante. Os medios de comunicación xa se encargan de facilitar as comparacións, recollendo manifestacións dos diferentes líderes políticos e explicando os programas duns e doutros. -A publicidade e unha correcta estratexia de comunicación axudan, incluso son imprescindibles para alcanzar o éxito e logralo incluso nun tempo récord, pero non poden inventar as bondades básicas do produto, o mesmo ocorre na política co candidato. Aínda así, e tendo en conta estes consellos, hai que saber que en calquera momento pode darse unha crise de reputación, algo que repercute na marca persoal. Por este motivo, hai que saber que o importante é xestionala. Moitas veces evitar unha crise non está nas mans dun por iso, ademais de atender á xestión, hai que chegar a tempo e actuar desde o minuto cero do coñecemento do problema. E para resolver unha crise ou ter un comportamento proveitoso na rede hai que saber escoitar. “Os mellores comunicadores son excelentes oíntes. Saber escoitar, máis que saber falar, é o gran segredo da comunicación interpersoal. O oínte atento e interesado, cativa aos demais, na medida en que lles dá a importancia que desexan. Deste modo, abre o camiño para ser escoitado e tamén respectado”, (Estanqueiro, 2006). E nesa procura é onde se consegue o engagement, o compromiso co seguidor.  

30  

2.5 A estratexia comunicativa na era das xeracións interactivas. O engagement —compromiso— é un estado ao que intenta chegarse cos usuarios e seguidores. Non se trataba só de estar presente e subir contido e opinións, aquí o importante e proveitoso sería mellorar o engagement cos lectores. Participar, interactuar e fidelizar eran as accións que axudarían a crear unha aura frutífera de relacións. É mester seguir unha estratexia comunicativa para chegar a conseguir este compromiso. A estratexia é parte dunha comunicación, tamén estratéxica, que a estudoso Martínez Pestaña define como “a comunicación estratéxica é unha forma de acción social que se caracteriza porque se produce nunha situación de xogo estratéxico na que os xogadores fan uso da interacción simbólica para resolver os seus problemas ou maximizar as oportunidades”, engade tamén que “serve para encouzar o poder da comunicación e así incidir nos resultados da partida que estamos xogando na orientación que marcan os nosos obxectivos. (Martínez, 2002). Con todo, a autora citada fai unha diferenciación entre as formulacións clásicas da comunicación estratéxica e os modernos que datan do século XX. Así, nun primeiro lugar asegura que entre a comunicación estratéxica e a primeira das manifestacións clásicas que sinala, a propaganda, existen diferencias sutís. Para isto, bota man dos elementos que no seu días sinalaron autores como Eulalio Ferrer (1976) e Mario Herreros Arconada (1989). Así, “a propaganda

é a

comunicación teleolóxica persuasiva, é unha comunicación impersoal, é unha comunicación de contido ideolóxico, pretende a perpetuación ou o cambio nas estruturas de poder político”. Aínda así, o autor, parafraseando a Jesús Timoteo asegura que as diferenzas son poucas e en consecuencia hoxe en día cando se fala de propagando en realidade deberíase falar de comunicación estratéxica no ámbito político. A segunda das formas do método clásico corresponde á retórica que segundo define Roland Barthes é unha técnica ou arte que persigue persuadir á audiencia, unha ensinanza, unha ciencia ou protociencia, unha moral. Así as semellanzas entre esta é a comunicación estratéxica veñen marcadas polo uso de métodos, a toma de  

31  

decisións que se xeran ante a incerteza e a elaboración dun consenso. Pola contra, as diferenzas aséntanse na idea de que a comunicación estratéxica é un concepto máis amplo e abarca maiores dimensións. Os métodos modernos diferencian así tres modelos: o da comunicación persuasiva, a publicidade e as relacións públicas. No primeiro deles fala de que a noción de comunicación persuasiva quedou asimilada á persuasión estratéxica, dado que se asumiu que o comunicador necesitaba dunha estratexia para lograr unha eficacia na súa actividade persuasiva. Así, definíronse unha serie de trazos estratéxicos á comunicación persuasiva como a incorporación do xogo, elección de alternativas, a incerteza ou a cooperación e a noción de xogos cooperativos. No segundo dos eidos, no da publicidade, hai unha interrelación clara ao conter esta a comunicación estratéxica propiamente dita. En canto ás diferenzas, non toda comunicación estratéxica é o mesmo tempo publicitaria. No tocante ao apartado de relacións públicas, Martínez defíneas como aínda máis estratéxicas que a publicidade en si, ao teren que crear e arraigar un sistema institucionalizado do que carecen, aínda sendo un sector asentado. Polo tanto, toda esta idea de comunicación estratéxica debe aplicarse ao mundo dixital. Un mundo no que os principais protagonistas son os denominados nativos dixitais. Hoxe en día xa se fala da xeración interactiva. Así, da xeración dixital ou dos nativos dixitais, expresión ideada por Mark Prensky no ano 2004, agora falamos do termo xeración interactiva, que ademais de todo o relativo ao mundo dixital engloba unha característica determinante: a interactividade, un concepto máis amplo. “Somos moitos os adultos que fixemos o esforzo de adaptación necesario e xa manifestamos moitas das peculiaridades da xeración dixital”, lembra García Fernández (2009). Deste xeito a realidade da xeración interactiva dá un paso máis e engloba a aqueles que xa están adaptados ás novas tecnoloxías e a web 2.0. Por xeración interactiva entendemos o grupo de poboación que emprega a ciberlinguaxe, práctica que non se mantén nun nivel moi informal e que se creou para adaptarse a un novo estilo de comunicación, onde se esixe rapidez e por tanto brevidade (Devis, 2004).  

32  

2.5.1 O discurso dixital e a importancia do auditorio. A comunicación en rede é un discurso que comparte tanto trazos do discurso oral como do escrito, unha comunicación interpersoal que recolle o carácter eminentemente persuasivo do uso conversacional da linguaxe, en definitiva, unha comunicación mediada por soportes tecnolóxicos. Nas prácticas conversacionais en Internet aparecen unha escritura que recolle a hibridación das formas da oralidade. Podemos falar entón dunha escritura conversacional. En palabras de Yus, sería a terceira oralidade: unha comunicación escrita oralizada (2001). O estudo dos procesos comunicativos en Internet formula novos desafíos. O usuario xera coas súas eleccións un novo texto que contén numerosos potenciadores da comunicación: á escritura engádelle imaxe, audio e vídeo, elementos da interface gráfica a modo de extensións do ser humano (McLuhan, 1996). A web pode concibirse como un novo espazo retórico. A análise do compoñente retórico que se produce na rede social pode darse en dúas dimensións, por un lado análise do discurso da propia plataforma e por outro análise do discurso que empregan os usuarios da rede e nas súas relacións entre si. O obxectivo final do que xestiona unha rede pasa por non defraudar aos que deciden seguir cada un dos seus pasos. E partindo desta razón, o auditorio tamén o vai determinando os temas do discurso do político, é dicir, os contidos que se van indo analizando. Aínda así, aquí os xornalistas tamén xogan un papel importante porque son os que determinan a axenda que adoita polarizar a atención da opinión pública, que pode demarcar outros temas na axenda. Neste sentido, o orador busca unha argumentación capaz de persuadir, mellor que de convencer, xa que este último termo abarcaría segundo Perelman unha argumentación capaz de obter a adhesión de todo ente de razón. E aquí é onde cabe diferenciar as dúas vías da comunicación persuasiva, por un lado a racional

 

33  

que se asenta na lóxica e no argumento e por outro a emocional (Del Rey Morató, 2007). O primeiro paso que debe facer calquera orador debe coñecer as inquietudes do seu público e a solución que lles gustaría escoitar. Nesta idea tamén reparou Perelman cando dicía que “se o orador consegue facerse cunha imaxe do auditorio, o frecuente é que, cando termine ao discurso, ese auditorio xa non sexa exactamente o mesmo que antes do discurso, éxito que só se pode alcanzar mediante a continúa adaptación do orador ao auditorio (Perelman, 1989). O que busca o político como líder é manter a comunicación coa sociedade e faino a través dunha estratexia de mensaxes destinadas a dar continuidade e credibilidade no que o político deberá buscar a forma de optimizar recursos dos que depende o seu futuro. A estas mensaxes súmanse características propias do candidato como o carisma e a personalización, a través dos cales se pretende ser referente e intelixible. O primeiro dos termos segundo asegura Del Rey Morató (2007) pertence ao personaxe político mentres o segundo é característico do relato xornalístico e informativo. Isto vai conformando pouco a pouco aos personaxes políticos en verdadeiros actores. No propio discurso, hai outros eixos como o humor, a ironía… A retórica aséntase nos denominados xogos da linguaxe que o autor describe como os distintos usos que facemos das palabras, das que nos servimos para facer descricións, narracións, interrogacións, traducións, conversas e para reproducir xerarquías, transmitir ordes, entre outros moitos. E inmerso na retórica, durante os procesos de argumentación política tamén se dá a heurística. Os argumentos tamén están limitados xa que a consonancia con ideas e posturas anteriores é imprescindible, á vez que os políticos se enfrontan aos discursos dos seus adversarios.

 

34  

2.6 A ciberdemocracia e o ciberactivismo, o contexto da participación. As novas tecnoloxías cambian o xeito de participación e de reunión. A ciberdemocracia é, en palabras de Víctor Sampedro, “o modelo que, respectando a autonomía relativa de quen exerce cargos remunerados de representación política, periodística e xestión administrativa, confire aos votantes, públicos e gobernados canles de participación e deliberación. De modo que os cidadáns, a través das TIC, poden tomar un papel activo na proposta, debate, decisión e implementación das políticas públicas e a comunicación política”, (2011). Unha forma de participación diferente que segundo Del Rey Morató se podería incrementar na rede “nunha forma política que non contempla a participación só das urnas pois non se define como participativa senón como representativa”. Vai máis aló xa que “a Ciberdemocracia apunta a impulsar novas formas de participación, e tal vez a conseguir que evolucione a representación, que é unha categoría claramente deficitaria, sendo o seu déficit un escándalo da democracia moderna. Do que se trata é de conseguir, non unha sociedade enteira que participa no debate político, pero si unha masa crítica capaz de impulsar o debate e a participación, e — tal vez— de facer evolucionar o que hoxe non é máis que unha poliarquía, que se organiza en forma partitocrática, cara novas formas de democratización, hoxe por hoxe inéditas˝. Aclaracións estas que Del Rey Morató fixo nunha entrevista en outubro de 2010 publicada no blog ‘Comunicación a la deriva’ de Juan Diego Sánchez Martínez. Parello a isto da cibercomunicación xorde o ciberactivismo. David de Ugarte (2007) defíneo como “toda estratexia que persigue o cambio da axenda pública, a inclusión dun novo tema na orde do día de gran discusión social, mediante a difusión dunha determinada mensaxe e a súa propagación a través do boca a boca, multiplicado polos medios de comunicación e a publicación electrónica persoal. Sendo así o ciberactivismo unha estratexia e non unha técnica.” Ugarte apunta a que o ciberactivismo é unha acción na rede —fala de publicación— que ten por finalidade chegar a outros e que estes a compartan ou reenvíen aos seus contactos. Nesta liña sinala que hai dúas formas de estratexia: por un lado, a   35  

lóxica da campaña na que se constrúe un centro, se propoñen accións e se difunde a idea; por outra, iniciar un swarming, un gran debate social distribuído con consecuencias imprevisibles. Digamos por tanto, unha forma de transmitir unha certa mensaxe a través das novas tecnoloxías co fin de aproveitar as súas características virais e a través da que se busca a participación colectiva dun xeito activo. Froito deste ciberactivismo xurdiron movementos como os ‘smart mobs’ que se denominan como congregacións políticas ou sociais cun compoñente de reivindicación ou protesta. Outra das características destes é, segundo apunta Bárbara Yuste, que non precisan do apoio dos grandes medios para coordinar aos seus participantes. Estes son convocados a través dunha cadea de comunicación que se canaliza a través das novas tecnoloxías, desde as redes sociais ata as aplicacións de comunicación instantánea como Telegram, Whatsapp… Os primeiros exemplos destes movementos veñen da man dos sms —recordemos o 11M en España no ano 2004—. Estes conceptos xorden así, ao abeiro da denominada comunicación política 2.0. Pasamos entón dunha comunicación política que se canalizaba esencialmente polos medios de comunicación —na que predominaba o carácter unidireccional e centralizado— a unha nova forma moito máis directa e bidireccional de chegarse á xente. Así nesta nova fórmula comunicativa cobran especial importancia a transparencia, a participación e o diálogo aberto cos cidadáns. Falamos de transparencia porque a información xa non pasa por filtros, o político é o que interactúa co cidadán sen necesidade de que os medios de comunicación sexan un ‘filtro’—aínda que os equipos de comunicación sempre están detrás e na maioría das ocasións (se falamos de políticos en xeral e non nos centramos nos políticos máis próximos que son os alcaldes)— ademais de determinar as estratexias de comunicación son os xestores das canles comunicativas. Para materializar esta función, os partidos políticos e os seus representantes botaron man nun principio das páxinas web. Pouco a pouco foron incorporándose  

36  

no mundo da blogoesfera —a través dos wiki ou de foros de discusión—, pero onde realmente está callando a comunicación política ‘virtual’ é nas redes sociais. No tocante á participación cabe falar aquí especialmente do rol do cidadán. Agora ten a oportunidade de contribuír coas súas ideas e achegarse ao político. Ben é certo, que esa participación a día de hoxe aínda non é interactiva na maioría dos casos xa que a unidireccionalidade da mensaxe segue sendo unha constante. Porén, non só por parte do político, que é a tónica máis común, senón por parte do usuario. Isto explica por tanto que pese a que a comunicación é aberta non se consigue un auténtico diálogo. O interese da cidadanía nas políticas públicas, a personalización da mensaxe, a disposición aberta do político a recibir propostas e opinións, así como o diálogo aberto son algunhas das posibilidades sobre as que se pode asentar esta participación. Con todo, co estudo que faremos a continuación dos chíos, poderemos sacar algunhas conclusións máis claras.

 

37  

PARTE III. Resultados da investigación. 3.1 Análise da xestión das contas en Twitter dos representantes dos principais partidos políticos en España. 3.1.1 Actividade en Twitter de Mariano Rajoy, Partido Popular. O actual presidente do Partido Popular e tamén presidente do goberno en España preséntase na rede social Twitter a través da conta @marianorajoy. Uniuse en xuño do 2011 a esta plataforma e no seu perfil non especifica localización ningunha. Na descrición da conta, Rajoy preséntase en primeira persoa e dá a benvida aos usuarios, ademais de especificar que está acompañado do seu equipo: “Soy el presidente del Gobierno de España y presidente del PP. Bienvenidos a mi Twitter, donde me acompaña mi equipo” Completa a información cun enlace á súa conta de Facebook. No tocante á foto perfil, trátase dunha imaxe de Rajoy de perfil mirando a un punto fixo a un lado. A de portada é máis profesional, aparece sentado nun despacho no que non hai referencias gráficas nin textuais ao Partido Popular. Aparece asinando un documento, iso si, coas bandeiras de España e Europa no habitáculo. Con respecto aos datos cuantitativos da conta son os seguintes: Número de Tweets: 11K Número de seguidores, nº de followers: 822K Sigue a, nº de followings: 8.772 Listas: Favoritos: 2.394 Fotos e vídeos totais: 1.119 3.1.2 Actividade en Twitter de Pedro Sánchez, Partido Socialista Obrero Español. Pedro Sánchez, actual secretario xeral do PSOE, figura en Twitter coa conta @sanchezcastejon, creada en agosto de 2009. No seu perfil non aparece localización e nel hai unha ligazón ao seu blog persoal. Na descrición simplemente aclara que é a conta oficial, pero non fala en primeira persoa.  

38  

“Cuenta oficial del Secretario General del PSOE gestionada por su equipo” No tocante ás imaxes, a do perfil aparece aplaudindo, previsiblemente nunha intervención ou mitin. A de portada, contén unha multitude de persoas que alzan bandeiras do PSOE. Os datos cuantitativos da conta son: Número de Tweets: 13,4K Número de seguidores, nº de followers: 162K Sigue a, nº de followings: 5.722, o que máis persoas segue Listas: Favoritos: 2.098 Fotos e vídeos totais: 2.069, o que máis vídeos e imaxes publicou 3.1.3 Actividade en Twitter de Pablo Iglesias de Podemos Pablo Iglesias, secretario xeral de Podemos, aparece en Twitter coa conta @Pablo_Iglesias_, creada en xuño de 2010. No seu perfil non aparece Madrid como localización e tamén aparece unha ligazón ao seu blog persoal e á web do partido ao que pertence e representa. Na descrición fai alusións aos seus cargos políticos e profesionais actuais e emprega o lema co que se recoñece Podemos: “Secretario General de @ahorapodemos y eurodiputado. Profesor honorífico de la UCM. El 25M ha sido solo el principio. Es hora del cambio. ¡Claro que podemos! Es hora del cambio. ¡Claro que podemos!” No tocante ás imaxes, a do perfil aparece mirando de lado con gravata e camisa e ademais por abaixo aparece o nome de Podemos, referencia que non teñen outros candidatos alomenos nos elementos fotográficos. A de portada é a da concentración convocada por Podemos en Madrid, multitude de xente se pode ver na imaxe. Os datos cuantitativos da conta son: Número de Tweets: 9746K , o que máis chíos ten Número de seguidores, nº de followers: 995K, o que máis persoas o seguen Sigue a, nº de followings: 1.788 Listas: 4 Favoritos: 3.855, o que maior número de favoritos presenta Fotos e vídeos: 1.187

 

39  

3.1.4 Actividade en Twitter de Alberto Garzón de Izquierda Unida O actual secretario do proceso constituínte de Izquierda Unida, Alberto Garzón, preséntase na rede social Twitter a través da conta @agarzon. Uniuse en xaneiro de 2008 polo que é, dos seleccionados, o que leva maior tempo xestionando conta nesta plataforma. No seu perfil aparece Málaga como localización e na descrición da conta preséntase aos usuarios mostrando os seus cargos e facendo referencia a algunhas posturas que defende ou coas que se identifica: “Economista y diputado en el Congreso por @iumalaga. Activista social y defensor de los derechos humanos. Autor de ‘La Tercera República’ (Península, 2014)” Completa a información cunha ligazón ao seu blog persoal. No tocante á foto perfil aparece mirando ao fronte con camisa azul, informal. A de portada mostra unha pintada de rúa na que se pode ler ‘Cuando el parlamento es un teatro los teatros deben ser parlamentos’. Con respecto aos datos cuantitativos da conta son os seguintes:

Número de Tweets: 43,1K Número de seguidores, nº de followers: 348K Sigue a, nº de followings: 1.158 Listas: 5 Favoritos: 81 Fotos e vídeos: 1.194 3.1.5 Actividade en Twitter de Albert Rivera de Ciudadanos Presidente do partido Ciudadanos, Albert Rivera chegou á plataforma Twitter en xaneiro de 2010 como @Albert_Rivera. A conta ten por localización Barcelona e nela aparece unha ligazón á web do partido. Na descrición mostra os seus cargos e tamén pon un lema: “Perfil oficial de Albert Rivera Díaz. Presidente de C's y candidato a la presidencia de Gobierno. Imposible es sólo una opinión” Na foto de perfil aparece mirando ao fronte con camisa vaqueira e na de portada aparece unha foto del de perfil e tamén están reflectidos os nomes das contas oficiais de Twitter, Facebook e Instagram. Dálle por tanto importancia a que se coñeza que non só está en Twitter.  

40  

No tocante aos datos cuantitativos: Número de Tweets: 34,6 K Número de seguidores, nº de followers: 293K Sigue a, nº de followings: 1.848 Listas: 6, é o que máis listas ten Favoritos: 4.781 Fotos e vídeos: 830 3.1.6 Actividade en Twitter de Rosa Díez de UPyD. A co-fundadora de Unión Progreso y Democracia e ata hai pouco portavoz do partido aparece en Twitter como @rosadiezupyd. No seu perfil non parece a data na que se uniu, pero é certo que non sempre estivo activa na conta, que deu de baixa en diferentes ocasións. Con ligazóns ao blog persoal e a outras redes como o Twitter de UPyD-Congreso, presentábase no momento da análise do seguinte xeito: “Portavoz de @UPyD. Diputada en el @Congreso_ES. Estoy en Twitter para hablar con vosotros de tú a tú” Na foto de perfil aparece mirando de lado e sorrindo durante unha conferencia ou acto. Na da portada hai multitude de seguidores de UPyD con bandeiras do partido. Os datos cuantitativos correspondentes a esta conta: Número de Tweets: 1.567, menor número de chíos Número de seguidores, nº de followers: 17,9K, menor número de seguidores Sigue a, nº de followings: 88, a que menor número de persoas sigue Listas: Favoritos: 1, menor número de favoritos Fotos e vídeos:165, a que menor contido audiovisual publica

 

41  

3.2 Análise de contido dos chíos dos diferentes candidatos ás eleccións xerais en España en 2015. Ao longo dos seguintes apartados iremos analizando polo miúdo os cadros resumo, resultado da análise de cada un dos chíos que os políticos seleccionados publicaron entre o 22 de maio e o 6 de xuño de 2015. Tentaremos con isto mostrar un preludio do que pode ser a campaña virtual dos candidatos nas próximas eleccións xerais en España. Ademais mostrarase a intención coa que participan e tamén se os cidadáns reaccionan ao seu discurso en liña, mais hai que deixar claro que neste estudo non se analizou o contido dos chíos dos cidadáns, isto só se reflicte de xeito numérico a través do apartado número de retweets ou réplicas. 3.2.1 Análise de contido/discurso dos chíos de Mariano Rajoy. 1. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: MARIANO RAJOY - @marianorajoy (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS: ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría

 

42  

65

13

12.421

191,09

7.759

119,37

NON 65 37 65 47 62 60 51 58 47 61

SI 0 28 0 18 3 5 14 7 18 4

NON 50 61 60 51 65 65 50 64 50

SI 15 4 5 14 0 0 15 1 15

10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 16 □ Facenda 2 □ Emprego 12 □ Paro 2 □ Sanidade 1 □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración 1 □ Comercio e turismo □ Lexislación

63 X* 57

2 X*8

NON SI 17 48 58 7 64 1 64 1 46 19 0 65 0 65 □ Eleccións 23 □ Outros políticos ou partidos 5 □ Cambio político 11 □ Pactos □ Corrupción 1 □ Agradecemento 9 □ Participación en medios de comunicación □ Temas internacionais 2 □ Outros (Propio partido 2, deportes 8, monarquía 1, Eurovisión 1, Est. Benestar 1)

A actividade Mariano Rajoy en Twitter durante o período que abarca a investigación xirou arredor dun total de 65 chíos. Nun primeiro momento, chama a atención que é o único dos seleccionados que asina algúns destes, en total aparecen 13 chíos onde ao remate aparece MR. Con isto podemos afirmar que detrás da xestión da conta hai un equipo que se encarga de lanzar o discurso e que deixa chíos para que o presidente felicite a equipos de fútbol, representantes de España en Eurovisión, dea o pesar a familias… nos que o presidente recoñece a súa autoría. Entre estes hai que salientar, por saír fóra da tónica destes chíos asinados, o que publica tras a reunión co Rei Juan Carlos. Con respecto á análise da mensaxe que transmite falamos de que 28 dos 65 chíos corresponden a propostas ou promesas políticas, en 18 deles determínase a posición do Partido Popular respecto dun tema ao igual que aproveita para recordar citas de axenda noutros tantos. Chama a atención que Rajoy adica 14 chíos a falar de temas alleos á política, dos cales a maioría se corresponden cos chíos asinados dos que falábamos antes. Mentres, é un dos seleccionados que menos ten que dicir  

43  

dos outros políticos ou partidos, só o fai en cinco ocasións, unhas claramente en alusión ao PSOE pero noutras fala de ‘experimentos’ ou ‘sucedáneos’. No tocante á finalidade do discurso diremos que aproveita esta plataforma para recordarlle aos seguidores os resultados positivos do Partido Popular, marca que sempre leva antes que a súa propia identidade. Tamén alude aos fracasos, pero só á hora de falar dos resultados electorais das municipais, liña argumentaria que aproveita para apuntar a necesidade de comunicar mellor que ten o PP e que así o reflicte cando fala, no día a día, do cambio de estratexia comunicativa. Con todo mantén firme que, a pesar de perder moitos concellos nas eleccións do 24M, o PP sigue partido

sendo

o

máis

votado. Así, un total de 15 chíos correspóndense coa idea de acaparar atributos —tales como o agradecidos, unión, vontade, perseverante, estable, cumpridor, español, serio, garantía….— e noutros tantos busca a exaltación dun mesmo ou do partido, neses chíos nos que louba os actuais datos económicos e do paro, por exemplo, co fin último de posicionar a imaxe del e do seu equipo tamén na rede. Todos eles, coa finalidade última de buscar adeptos e convencer. Rajoy aplica no eido dixital o discurso propio da campaña tradicional. No tocante ao uso de elementos, Mariano Rajoy emprega os cancelos nun total de 48 chíos —#SesiondeControl, #31RCE, #24M, #VotaPP, #TrabajarHacerCrecer—, é dicir en máis do 70% das publicacións. Menciona a outros usuarios, xeralmente a membros do PP e a conta oficial do partido, ata en 19 ocasións. Pola contra, non saca rendemento ao carácter multimedia ao non empregar vídeos e ser moi baixa a publicación de imaxes. Con respecto ao tema predominante dos chíos, as eleccións centran o discurso de 23 chíos, a economía o de 16 e o emprego o de doce. A corrupción só aparece nun único tweet por ser o tema do día no Coloquio de Economía no que participa.   44  

3.2.2 Análise de contido/discurso dos chíos de Pedro Sánchez. 2. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: PEDRO SÁNCHEZ -@sanchezcastejon (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tuits de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 5 □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro 2 □ Sanidade 1 □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación 1 □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 1

 

45  

42

-

10.751

255,98

6.733

160,30

NON 42 30 40 23 36 30 39 39 28 42

SI 0 12 2 19 6 12 3 3 14 0

NON 28 38 31 36 40 42 31 41 40 40 X

SI 14 4 11 6 2 0 10 1 2 2 X

NON SI 21 21 25 17 38 4 36 6 27 15 0 42 0 42 □ Eleccións 17 □ Outros políticos ou partidos 12 □ Cambio político 14 □ Pactos 1 □ Corrupción 3 □ Agradecemento 2 □ Participación en medios de comunicación 4 □ Temas internacionais □ Outros (Democracia 2, políticas sociais 2, Estado Benestar 1, medioambiente 1, fútbol 1, propio partido 2)

Na estratexia de Pedro Sánchez non aparece ningunha diferencia entre os chíos de autoría propia ou do equipo de comunicación. Así, hai un total de 42 publicados. Deles 19 son empregados para falar de diferentes temas, mostrar o seu punto

de

vista.

Noutros doce busca amosar

propostas

políticas

e

noutros

tantos fai un ataque directo ou indirecto aos

adversarios,

entre os que está notoriamente, non só o

Partido

senón,

o

Popular propio

presidente

do

goberno, Rajoy.

Ao igual que a maioría dos seleccionados, Sánchez emprega Twitter cunha finalidade difusora e como recordatorio da axenda. Especialmente, no período de campaña que analizamos foron múltiples as referencias ás entrevistas televisivas. Unha constante que tamén se repetirá bastante noutros candidatos como Pablo Iglesias ou Albert Rivera. Sánchez non entra a facer valoracións de datos oficiais con moita asiduidade, pero si a facer valoracións doutros partidos. Aproveita o discurso en liña para facer crítica, así o demostran os seus once chíos nos que aparecen alusións a outros. Ao igual que Rajoy emprega a rede de microblogging para pedir o voto e buscar adeptos. Acaparar atributos tamén está na liña do discurso, ata en 14 chíos fai referencia aos atributos cos que se identifica el e mailo partido: forte, protector, comprometido, digno, humilde, esixente, capaz, seguro, coherente, sostible…

 

46  

No uso de elementos, emprega o cancelo no 50% dos casos, especialmente #digoSIvotoPSOE, #GobernarParaLaMayoría e outros onde aparece PedroSanchez xunto ao nome da canle de televisión, por exemplo. Mentres que o uso de vídeos non está nas rutinas do discurso, si o están as imaxes, en total ata 17 arquivos. En algo máis do 30% dos chíos emprega mencións, na maioría dos casos á conta oficial do PSOE, @Psoe. As eleccións acaparan o fío do discurso nun total de 17 casos. Xunto a estas o cambio político supón a conversa en 14 chíos e en doce deles outros partidos ou

políticos

son

os

protagonistas.

Temas como a economía do país e a corrupción tamén están presentes, só en cinco e tres casos, respectivamente. A educación, a sanidade, o emprego… as políticas sociais están á orde do día nas mensaxes virtuais. Outros

chíos

de

importancia

son

aqueles nos que anuncia momentos concretos do propio partido.

 

47  

3.2.3 Análise de contido/discurso dos chíos de Pablo Iglesias. 3. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: PABLO IGLESIAS - @Pablo_Iglesias_ (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 1 □ Facenda □ Emprego □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación

 

48  

63

-

48.235

765,63

38.619

613

NON 62 54 48 48 61 54 50 56 37 52

SI 1 8 15 15 2 8 13 7 26 11

NON 61 34 55 39 59 63 58 63 52 61 62

SI 2 29 8 24 4 0 5 0 11 2 1

NON 51 57 45 38 29 0 0

SI 12 6 18 25 34 63 63

□ Eleccións 18 □ Outros políticos ou partidos 14 □ Cambio político 20 □ Pactos □ Corrupción 1 □ Agradecemento 1 □ Participación en medios de comunicación 11 □ Temas internacionais 4 □ Outros (Apoio 3, fútbol 1, libros/mus/cine 8, pobreza1, diadecastilla 1, felicitación 1, artigos 6, propio partido 3, democracia 4

Para abordar o discurso de Pablo Iglesias hai que ter en conta que Podemos como tal non se presentou ás eleccións municipais. Si o fixo dentro de candidaturas populares que acadaron importantes resultados como Ahora Madrid e Barcelona en Comú, candidaturas estas nas que había integrantes tamén doutros partidos con maior traxectoria como Izquierda Unida por exemplo. Con todo, o apoio directo a estas é palpable en cada chío de Pablo Iglesias, en total publica 63 intervencións na plataforma durante o período elixido. Con todo, o apoio directo a candidatos alcaldables concretos aparece en só once situacións. Unha vez rematan as eleccións, Iglesias fai referencia aos pasos que dan as candidaturas populares que logran gobernar. Ademais disto mostra tamén en Twitter a andaina que leva Podemos. Noutra orde, hai que salientar que en ningún chío aparecen referencias a posibles pactos, logo das eleccións municipais. É curioso porque as coalicións entre candidaturas populares e o PSOE déronse, e Iglesias non saca o tema nas dúas semanas seguintes ao 24M, algo que tampouco fixo Pedro Sánchez. Aínda que Podemos nace cun afán de ruptura co resto dos partidos xa existentes, a conta do seu secretario mantén unha tónica semellante á doutros políticos como poderemos observar. Nun total de 26 chíos acapara a característica de difusión que ten a canle e fai, por tanto, un recordatorio da axenda. Esta será unha tendencia bastante común neste candidato que liga as súas intervencións en televisión ou noutros medios como blogs con Twitter, especialmente as do programa La Tuerka de Público TV. Emprega esta rede como altofalante das súas ideas, pero primeiro ha de mostralas en programas de televisión, artigos, editoriais. Por este motivo tamén é moi notorio o uso de ligazóns, ata en 25 ocasións os emprega; e tamén das mencións que acaparan máis do 50% dos chíos publicados.  

49  

Pablo Iglesias tamén emprega a rede para ir máis aló do político. Fala de temas alleos ao eido en 13 chíos. A estes hai que engadir o ataque, de xeito máis directo nunhas ocasións que noutras, a outros políticos e ás circunstancias que os rodean en oito ocasións. Entre eles destaca Mariano Rajoy.

Entre tanto, Iglesias aproveita aqueles chíos de políticas sociais para comparar España con outros países. Ademais, é no eido internacional onde busca formas e modelos de facer políticas aplicables en España e tamén para o partido, por exemplo nun dos seus chíos mostra a compilación de experiencias do goberno do Brasil, que fai o sociólogo e politólogo Emir Sader e que cualifica

como

“útil

para

nosotros”. A pesar de todo o anterior, Iglesias emprega a plataforma para asegurar que Podemos é ‘Palanca de cambio’ ou ‘Motor de cambio’ e faino falando da necesidade dun cambio político que pasa polo partido dos círculos ata en 20 tweets. Con todo, esta forma de autodefinirse non foi incluída no apartado de acaparar atributos, que só destacamos en dous casos. Nesta liña, mostra no seu discurso a intención coa que vai Podemos ás eleccións de xerais de 2015, onde aseguran ir “con fuerza” grazas aos resultados electorais das eleccións do 24M. Uns comicios sobre os que Iglesias fai diferentes reflexións nos medios, intervencións que difunde valéndose de Twitter. O comezo de chío por “Aquí os dejo” é unha das tendencias. Porén, Iglesias non só pon accesos ás entrevistas que lle fan a el como secretario de Podemos, senón que mesmo pon enlaces que  

50  

reflicten o seu rol de xornalista: entrevistas por exemplo a persoas do mundo do cine, editoriais… E é que isto leva consigo a exaltación que fai de si mesmo o político, parello á busca de notoriedade. Entre estas dúas categorías Iglesias conta con 29 e 24 chíos, respectivamente. Na liña de compartir é cando fai un uso claro tamén dos vídeos que emprega en case o 30% das publicacións. Esta multimedialidade, que apenas se dá no resto dos políticos, vén interrompida polo uso das imaxes, só seis en todo o reconto. No que atinxe ao uso de cancelos, hai que falar de menos do 20% das intervencións e deses

hai

#TuerkaNews,

#SomosRegion,

#TriturandoLaDemocracia,

#ARPabloIglesias ou #CosasdelPP. As mencións a outras persoas ou contas oficiais como por exemplo as de medios de comunicación e cabezas de lista nas municipais, tamén acaparan a importancia cun total de 34 veces, máis do 53%.

 

51  

3.2.4 Análise de contido/discurso dos chíos de Alberto Garzón. 4. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ALBERTO GARZÓN - @agarzon (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación

 

52  

31

-

16.734

539,81

14.253

459,77

NON 31 28 27 10 30 28 31 25 23 20

SI 0 3 4 21 1 3 0 6 8 11

NON 26 16 29 20 29 31 26 29 27 31 X

SI 5 15 2 11 2 0 5 2 4 0 X

NON SI 31 0 28 3 31 0 25 6 13 18 0 31 0 31 □ Eleccións 16 □ Outros políticos ou partidos 9 □ Cambio político 10 □ Pactos □ Corrupción □ Agradecemento 1 □ Participación en medios de comunicación 2 □ Temas internacionais 2 □ Outros (Felicita.3, apoio 1, artigos 1, propio partido 5, feminismo 1, instituci1)

O discurso de Alberto Garzón na rede é o da necesidade dunha coalición de esquerdas para derrotar aos populares nas eleccións xerais. Basea esta idea na experiencia que tiveron as candidaturas populares nas eleccións do 24M. Aquí a evolución dos chíos:

Os resultados nas comunidades autónomas son o preludio do inicio do discurso de Garzón. Dous días despois das eleccións do 24M…

Pon de manifesto a idea de facer fronte a Mariano Rajoy e comprométese coa idea de construír unha Unidade Popular con vista aos comicios de finais de ano.

Insta así ás demais forzas de esquerdas. O motivo: cada forza por separado non será capaz de ‘transformar a sociedade’, o ansiado cambio do que antes falaba Iglesias nos seus chíos.

Finalmente asenta a idea que vén desenvolvendo ao longo dos últimos días, necesidade de Unidade Popular para facerse co Goberno de España.

 

53  

Por outro lado, do total de 31 chíos, algo máis do 60% adícaos a falar sobre temas concretos, entre eles a constante que sinalamos antes. Tamén fai valoración de datos, como os electorais, en seis casos e ata en oito ocasións recorda actos aos que asiste para apoiar candidaturas de Izquierda Unida, isto antes das eleccións. Unido a isto vai o apoio que manifesta a través da plataforma a outros membros do seu partido, en total once mencións. A diferenza notable e que non emprega a rede para facer promesas políticas nin para falar de temas alleos ao eido profesional. Todas as críticas ou ataques a outros céntraos na persoa de Rajoy, mais en moi poucas ocasións fai uso do Twitter para isto. O que si busca é notoriedade e exaltación das súas ideas, faino a través dos enlaces a opinións que publica en blogs e tamén coa análise dos resultados electorais. Aquí fai fincapé nos bos resultados no número de concelleiros electos, pese a só ter un 35% de candidaturas. Para Garzón Twitter tamén é un medio a través do que desmentir os rumores que xorden arredor do porvir de Izquierda Unida:

No uso de elementos, Garzón é un dos que máis descoñece os cancelos, de feito non os emprega nunca ao igual que os vídeos; as imaxes só aparecen en tres casos. As ligazóns que emprega, seis en total, son a cibermedios e blogs. Do que si fai uso continuo é das mencións como @elpcm, @iunida, @iuandalucia, @cocacolaenlucha, @compostelaberta, @martinhonoriega…

 

54  

3.2.5 Análise de contido/discurso dos chíos de Albert Rivera. 5. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ALBERT RIVERA- @Albert_Rivera (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 1 □ Facenda □ Emprego □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación 1 □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 1

 

55  

34

-

29.923

880,09

24.595

723,38

NON 33 32 30 15 27 30 31 32 22 33

SI 1 2 4 19 7 4 3 2 12 1

NON 20 20 29 21 33 34 29 33 26 32 X

SI 14 14 5 13 1 0 5 1 8 2 X

NON SI 26 8 27 7 34 0 25 9 18 16 34 34 34 34 □ Eleccións 15 □ Outros políticos ou partidos 9 □ Cambio político 11 □ Pactos 5 □ Corrupción 3 □ Agradecemento 5 □ Participación en medios de comunicación 3 □ Temas internacionais □ Outros (Propio partido 2, fútbol 2, libros 1, m.ambiente 1, democracia 1)

Albert Rivera publicou 34 chíos nos que engade, á idea do cambio que marca o panorama, o concepto de sensato. De feito, arredor do cambio político en si hai once chíos, tanto antes das eleccións como despois. Aproveita esta mensaxe para pedir o voto, mais a finalidade última de convencer

non

é

discurso.

Prima

posición

de

continua

sobre Rivera

todo e

no a de

Ciudadanos respecto de diferentes temas, entre eles tamén están presentes os pactos. Acordos que segundo Rivera veñen derivados “da nova etapa na que é necesario o diálogo”. Diálogo que supón reunións das que dá conta na plataforma. luz

condicións.

E destas saen a Albert

Rivera

aproveita os chíos para mostrar a postura e a presión que fai Ciudadanos, en temas como a corrupción.

A crítica pode apreciarse ata en cinco ocasións e, a pesar das afinidades que poidan ter PP e Ciudadanos, Rajoy sigue sendo protagonista das acusacións de todos.

 

56  

Volvendo á idea do ‘cambio sensato’, toca falar dos resultados electorais. Rivera, malia estar satisfeito con eles asegura que o cambio de España se dará nas xerais.

Centrándonos agora na finalidade do discurso de Rivera, facemos fincapé nesa idea de identificar o partido e de facer un recoñecemento do que leva feito. Palabras como sensato, forza, laranxa, acordos, diálogo, coidar, nin vermellos nin azuis… son a marca e imaxe coa que se presentan. En total buscan posicionarse en oito chíos e traballan o tema dos atributos noutros 14. En preto do 40% dos chíos está presente a función de recordatorio da axenda, entre as que destacan a participación en medios de comunicación e mitins. Os temas alleos á súa condición de político non son de importancia. O que si hai son referencias a sinaturas de libros da súa autoría, algo que foi considerado na categoría de exaltación dun mesmo. No apartado de aproveitamento de recursos propios da rede, Rivera fai uso de etiquetas ata en oito chíos. Entre elas: #24M, #YovotoCiudadanos, #TourNaranja… Ademais, Rivera fai un seguimentos destes cancelos e así o constata un dos chíos

onde

#YovotoCiudadanos

agradece sexa

que Trending

topic. As mencións están presentes en 16 chíos, en preto do 50% das entradas.

 

57  

3.2.6 Análise de contido/discurso dos chíos de Rosa Díez. 6. RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ROSA DÍEZ - @rosadiezupyd (E.P) NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS: ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro 2 □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 2

 

58  

84

-

3.593

42,77

2.671

31,79

NON 84 78 79 45 79 72 81 83 71 56

SI 0 6 5 39 5 12 3 1 13 28

NON 42 75 73 60 83 78 69 84 72 79 80

SI 42 9 11 24 1 6 15 0 12 5 4

NON SI 43 41 73 11 71 13 74 10 64 20 0 84 0 84 □ Eleccións 31 □ Outros políticos ou partidos 30 □ Cambio político 4 □ Pactos □ Corrupción □ Agradecemento 11 □ Participación en medios de comunicación □ Temas internacionais □ Outros (persoal 2, democracia 4, propio partido 15, pobreza 1, participación da xente 5, himno 1, igualdade e valores humanos 2)

Rosa Díez, co-fundadora do proxecto UPyD, está presente en Twitter de maneira intermitente. A conta foi cerrada nunha ocasión e detrás diso estaba a autenticidade da autoría dos chíos. Foi no 2009 cando un blogger sacou á luz o feito de que a conta de Twitter de Díez estaba sendo actualizada cando ela estaba nunha entrevista en directo en televisión. Horas máis tarde, e sen dar explicacións, a conta, da ata hai uns meses, líder de UPyD era eliminada. Desde UPyD si que intentaron dar resposta dicindo que si era ela a que xestionaba a súa conta pero que, cando non o podía facer, había un gabinete detrás encargado diso. Aquilo xerou polémica. Hoxe é o pan de cada día, xa que normalmente son os equipos de comunicación os que dirixen o discurso e manteñen activas as contas. Agora en 2015 volveu abrir a súa conta e, co fin de evitar malentendidos, deixa claro na descrición que o fai para falar de “tú a tú”. Ela é por tanto a que xestiona as súas contas en redes sociais, contas que emprega ás que lles dá un uso persoal e profesional á vez. De feito, non é difícil ver fotos co seu neto cando horas antes opina sobre cuestións políticas. No período que analizamos esta conta suma 84 chíos, é a seleccionada con maior número de intervencións. Delas, as eleccións centran a mensaxe en 31 ocasións, pero tamén o agradecemento e a crítica a outros políticos marcan a esencia da conta. Falar ou desmentir cuestións que afectan a UPyD —hai 15 chíos do total— é outro dos motivos de supervivencia desta conta, e dicimos de supervivencia pola pouca resposta que recibe dos seguidores. A andaina do propio partido, como a elección dun novo líder tamén é protagonista no discurso. Rosa

Díez

tamén

busca que os usuarios identifiquen con certos valores o seu partido. O adxectivo ‘libres’ repíteo no 70% das súas mensaxes. Porén, tamén aparecen outros como maxentas, unidos, fortes, traballadores… Nun total de 42 chíos. Fala sempre en plural, é a política que sempre fala do partido e nunca da súa persoa,   59  

agás nos chíos persoais ou cando quere preguntar o porqué da postura de dirixentes como Mariano Rajoy.

Tamén deixa claro a situación de UPyD

e

desminte

calquera

falacia no Twitter. Fala tamén da andaina interna do partido.

A denuncia da situación en España en diferentes eidos é outra das liñas que segue Rosa Díez. Fai especial fincapé no tema do emprego. Con

respecto

municipais,

ás

Díez

eleccións traslada

a

campaña tradicional ás redes. Dá conta da súa axenda en campaña e mostra o seu apoio  

60  

a diferentes candidatos. Tamén alude á boa aceptación da xente e, cos resultados sobre a mesa, non os cuestiona nin cualifica, agradece o voto. En 39 chíos, Díez mostra a súa opinión sobre diferentes temas, en 12 fai crítica dos seus adversarios e en 28 dá o seu apoio a candidatos de UPyD para as eleccións municipais, principalmente. Aínda que na súa conta todo cabe —é a seleccionada máis versátil en canto a temas—, tamén segue a tónica dos demais para facer do Twitter un recordatorio da axenda. Con todo, se por algo destaca a xestión de Rosa Díez da súa conta é o chamamento que fai á participación. É a única que dalgunha maneira insta aos seguidores a interactuar ou a facer propostas para ela reconsiderar forma

de

encontros

e

levar

pregunta con

en aos

outros

políticos e aos plenos. O importante non é só que faga o chamamento senón que o teña en conta. Vemos aquí un exemplo do dito:

O uso de cancelos aparece en case o 50% dos chíos sendo os máis repetidos #Libre e #YoVotoUPyD e #OrgulloUPyD. No que atinxe á capacidade multimedia tamén está presente grazas ás 11 imaxe e aos 13 vídeos. Destes últimos, moitos son secuencias de películas coas que Díez compara a acción de UPyD ou pide ánimos aos que confían no seu partido para seguir adiante. Entre eles destacamos un no que o vídeo do filme ‘300’ vai acompañado da mensaxe “Buenas noches magentas, Au Au Au!!!”.

 

61  

3.2.7 Comparación de número de chíos, retweets e favoritos dos seis políticos seleccionados. Noutra orde de análise e a través da que se pode reflectir o impacto do discurso na rede é o número de retweets e favoritos. A continuación faremos unha comparación destes parámetros nas diferentes contas analizadas. En primeiro lugar facemos fincapé na de Mariano Rajoy, conta que ten 12.421 retweets, a terceira con menos cantidade de réplicas despois de Sánchez, que ten en total 10.751, e Rosa Díez que pecha lista con 3.593. O que maior número ten é Pablo Iglesias con 48.235, a pesar de non ser o político con maior número de chíos no período seleccionado. Ségueno Albert Rivera con 29.923 e Alberto Garzón 16.734. Con todo neste ranking hai que considerar que non todos os candidatos publicaron o mesmo número de chíos como é sabido. Así, se pescudamos os chíos con máis retweets e favoritos de cada político temos a seguinte orde, de máis a menos: Albert Rivera: +retweets (8.100) e +favoritos (5.900)

Pablo Iglesias: +retweets (7.500) e +favoritos (3.700)

 

62  

Mariano Rajoy: +retweets (2.800 ambos) e +favoritos (959)

Alberto Garzón: +retweets (2.300 ambos) e +favoritos (1.900)

Pedro Sánchez: +retweets (592) e +favoritos (394)

Rosa Díez: +retweets (212) e +favoritos (205)

Tras expoñer isto, dicir que se facemos a media entre os chíos publicados e o total de retweets, o político que acada a cifra máis alta é Albert Rivera con 880,09. O que menos segue sendo Rosa Díez con 42,77. No tocante ao número medio de favoritos, Rivera mantense no primeiro posto coa media de 723,38 e pecha a lista de novo Díez con 31,79. Os que van case parellos en ámbalas dúas categorías son Sánchez con 250,56 e 157,09 e Rajoy que acada 191,09 e 119,37. Alberto Garzón ten unhas medias de 539,81 e 459,77, respectivamente. Á súa vez Pablo Iglesias sitúase coas segundas mellores medias con 765,63 retweets e 613 favoritos por chío.

 

63  

3.2.8 Os partidos na boca dos tuiteiros. Cal liderou a conversa nas eleccións municipais do 24M de 2015?   Para completar o estudo anterior, quixemos saber, a través do uso do cancelo, cales foron os partidos que marcaron a conversa en rede dos cidadáns. Empregamos a ferramenta Topsy para isto e o resultado foi o seguinte: 7. Uso dos cancelos #PP, #PSOE e #Podemos nos chíos

(Elaboración propia a partir de Topsy)

Se botamos un ollo aos chíos onde o uso da etiqueta #Podemos —76.464.000 usos— observamos que, malia que foi protagonista na conversa do día das eleccións e tamén ao día seguinte, non superou ás 158.483.000 veces do hashtag #PP. Este estivo equilibrado durante todo o período de análise ao igual que o uso de #PSOE, pero este con menor número de usos, 32.030.000. Así, o cancelo do Partido Popular foi usado case cinco veces máis que o do PSOE. 8. Uso dos cancelos #IU, #Ciudadanos e #Podemos nos chíos

 

64   (Elaboración propia a partir de Topsy)

Por outro lado, están Izquierda Unida que acadou 69.679.000 usos co cancelo #IU dobrando ao #PSOE e Ciudadanos, que tamén o supera, con 34.815.000. Así as cousas, o PSOE e Ciudadanos son os partidos que menor presenza teñen na conversa en liña dos internautas. Outros datos que achegamos son os relacionados co uso de cancelos que engloban o fío de interaccións das eleccións municipais. Entre eles fixemos unha escolma de tres: #elecciones24m, #eleccionesmunicipales e #24M 9. Uso dos cancelos #eleccionesmunicipales, #elecciones24M e #24M nos chíos

(Elaboración propia a partir de Topsy)

O que maior uso tivo cun total de 295.182.000 foi o #24M, que presentou dous repuntes considerables, un o 22 de maio e outro o propio día 24. Consideramos que este cancelo liderou as conversas porque era o máis curto e tamén o que os políticos empregaron nas súas entradas. O feito de que Twitter sexa unha rede de microblogging condiciona aos tuiteiros e optan así por ‘economizar’ palabras. O gráfico mostra tamén como o menos empregado foi #eleccionesmunicipales, só en 5.489.000 casos, e o que tamén acadou unha cifra importante —43.576.000 repeticións— foi #elecciones24M.

 

65  

3.3 A xestión das contas en Twitter segundo os expertos. O discurso político foi dende sempre un dos eidos nos que os expertos tanto de comunicación como de marketing político fixeron maior fincapé. Con todo, a chegada das redes sociais fixo que o discurso tivese que adaptarse ás esixencias e posibilidades destas e, con isto, tamén se ampliou o eido de investigación e análise. De como é hoxe en día a conversa, de habela, e a xestión das contas dos políticos nestas plataformas faláronnos sete profesionais de diferentes campos. Fixérono a través dun cuestionario —no que a maioría das preguntas eran abertas— que aparece anexo e do que, a continuación, debullaremos os resultados finais. Presentados xa no limiar deste estudo, mostramos agora cales son as vantaxes e inconvenientes do uso político que se lle está dando ás redes sociais. 3.3.1 O potencial das redes sociais, aprovéitano os políticos? Como estar presentes e facerse notar. Estratexias e recomendacións dos estudosos. Nun primeiro momento e sen ter como preludio ningún feito senón baseándonos na sensación primeira do profesional, o cuestionario aborda a seguinte pregunta: cree que os políticos españois saben aproveitar as súas contas nas redes sociais? Todos, agás o profesor David Caldevilla, manifestan certo escepticismo arredor desta cuestión. Algúns como Fernando Nieto, Víctor Sampedro ou Diana Rubio diferencian o mellor facer duns que de outros, Guillermo López fala de que en liñas xerais non as empregan axeitadamente porque “utilizan as redes sociais como calquera outra canle mediática, é dicir, para expoñer os seus argumentos, a miúdo prefabricados desde o partido, sen interacción ou unicamente cos afíns”. Para o consultor Antoni Gutiérrez Rubí que considera as redes sociais como “ferramentas clave na comunicación tanto de candidatos, partidos ou de gobernos”, aos políticos fáltalles entender a capacidade relacional da rede que vai parella á difusora. “A rede son relacións, alianzas de futuro, confianza que se logra a través de conversas e de creación de bos contidos co fin de que sexan os teus  

66  

simpatizantes os que os compartan. Se só hai difusión, os contidos adoitan ser aburridos e non se implica aos simpatizantes”, engade Gutiérrez Rubí. En palabras de Del Rey Morató os políticos están nas redes, non porque confíen na súa eficacia senón, porque son os seus asesores os que lle lo aconsellan. Por este motivo alude ao uso anacrónico que fan delas, é dicir, empregan “ferramentas de hogano coa mentalidade de antano”. Empréganas na súa opinión como “un taboleiro de anuncios, confundindo ás veces comunicación con información e unha vez esgotado o primeiro trámite consideran que ‘comunicaron’”. Malia todo, Del Rey Morató si que pon un exemplo de bo uso, refírese a Podemos xa que apunta “descubriu a eficacia combinada das tertulias televisivas e as redes sociais”. Pero en campaña, é necesario estar? Gutiérrez Rubí non só di que si, senón tamén fala da necesidade de dar a mesma importancia á campaña na rede. Considera esta como unha combinación vantaxosa. “A presenza na rede permite non só mensaxes de arriba abaixo senón tamén que o diálogo e a xeración de participación permitan que as posibilidades sexan maiores para que as persoas se apliquen e coñezan novas ideas e as difundan. As relacións, son o que importa”, asume á vez que di que a rede facilita que eses contactos sexan máis fluídos e rápidos. Noutra liña, Gutiérrez Rubí apunta á creación de comunidades de persoas afíns que axudan aos políticos á difundir a súa mensaxe, é dicir, “non buscar o voto, senón outra xente que faga campaña entre os seus círculos para conseguir o voto”. E que buscan nos políticos os cidadáns? Coñecémolo desde o punto dos seleccionados que fan recomendacións á hora de empregar a rede de microblogging Twitter. Del Rey Morató fai fincapé na necesidade de escoitar, algo que non consiste só en atender os barómetros do CIS, aínda que tamén, pero que debe principalmente centrarse nas “inquietudes e as demandas da cidadanía”. Este profesor da Complutense fai esta reflexión partindo da actitude de partidos como o PP e o PSOE nos últimos anos.  

67  

A mesma idea compártea Fernando Nieto quen recomenda “que escoiten moito e que conversen, que non se limiten a lanzar ‘soundbite’ 24 horas ao día nin enlazar noticias desde a web do seu partido” á vez que engade que a nova cultura non consiste en “trasladar a un novo medio formas antigas de facer política”. Todo isto na idea de que nas redes os políticos poden mostrar a súa parte humana e ser sinceros, algo que apunta Diana Rubio como esencial. Tamén as redes axudan a aproveitar as relacións que se poden obter de diferentes maneiras. Entre elas Gutiérrez Rubí fala da monitorización para responder ou seguir a aqueles que os mencionan ou que falan de temas que interesan aos cidadáns. Engade ademais facer DMs tamén “como forma de achegarte a cada ‘influencer’ ou entidade co fin de buscar potenciais aliados e alianzas, credibilidade e confianza”. Sampedro resume así o que se debería facer: “Escoita, antes de falar; dialoga, antes de discursear; redifunde mensaxes afíns e establece redes de afinidade en círculos concéntricos de proximidade”. Mentres, outros como David Caldevilla recomendan non empregalas. Con todo, hai que ter en conta o apunte que fai Guillermo López quen asevera que estar nas social networks é “un traballo a longo prazo no que se premia a constancia e a naturalidade, ou aparencia de naturalidade, e que é preciso interactuar e dedicarlle tempo ao asunto”. Por outra banda quixemos poñer na pel dos asesores e community managers aos profesionais seleccionados. Que elementos considerarían imprescindibles na comunicación en Twitter? Baseándonos nas respostas mostramos a continuación unha lista de cuestións/recomendacións: -­‐

Capacidade de xerar axenda.

-­‐

Xerar mensaxes atractivas para achegarse a diferentes públicos, a xuventude principalmente co fin de acadar relacións.

-­‐

Seguir un proceso que vai da escoita activa á conversa.

-­‐

Pensar a longo prazo, ser constante —non manter ausencias prolongadas— pero sen molestar ou xerar ruído.

-­‐  

Resposta rápida —evitar as vaguidades—, valéndose de posibilidades como a monitorización, pero non responder a todo. 68  

-­‐

Prudencia, todo queda rexistrado e pode ser recuperado sen ter en conta o contexto.

-­‐

Relación baseada na confianza, transparencia e respecto.

-­‐

Crear fluxos propios e personalizados.

Pero, teñen que estar os políticos nas redes sociais? Caldevilla é rotundo asegurando que non, pero a maioría dos enquisados coinciden en que si, aínda que con certos matices. Uns como Del Rey Morató, dubidan da eficacia e permanencia destas plataformas. Twitter é a rede por excelencia porque segundo di Guillermo López presenta un “carácter aberto e diversos niveis de interacción”. Pola contra, Víctor Sampedro defende Facebook polo seu carácter “menos elitista, máis universalizado e máis comunitarista”. Outros, non tan decididos, buscan a rede axeitada segundo o perfil tipo do usuario ao que se queira chegar. Este é o caso de Gutiérrez Rubí que sinala Instagram como a rede dos menores de 18 anos, Twitter como a adecuada para os de 20 a 30 e para os maiores de 30 queda Facebook. Diana Rubio prefire buscar a finalidade e o momento correcto para empregar cada rede. Así, aposta por Twitter para o día a día, mentres que Facebook, Path, Instagram e Snapchat considera que son máis convenientes en campaña electoral. Nieto Lobato é contundente coa súa idea “se a súa presenza vai ser meramente testemuñal ou incluso negativa, é mellor que non estean”. De seleccionar unha di que “aquela na que está xente, de non ser un partido con enormes recursos capaz de crear unha rede propia para organizar os voluntarios e captar máis colaboradores ou fondos, o lóxico é que centres os esforzos en manter de forma eficiente aquelas redes onde haxa un grupo importante de posibles electores. De nada sirve que crees un perfil marabilloso en Pinterest se eres o alcalde dun pobo cunha poboación eminentemente rural e menos de 10 veciños rexistrados na rede”. Engade tamén que “salvo para campañas con gran capacidade ou que intentan chegar a públicos obxectivos moi específicos, Facebook, Twitter e Youtube serían os básicos. Sempre  

69  

con estratexias e peculiaridades propias que deben adecuarse ao medio e tendo unha páxina web que actúe como ‘centro e eixo’ da campaña”. 3.3.2 Beneficios e inconvenientes da comunicación política a través das redes sociais segundo os especialistas. O feito de que os políticos decidan proxectar o seu discurso nas redes sociais ten os seus riscos, xa que a mensaxe pode ser interpretada pero tamén é positivo ao ampliar o radio de difusión. Estas son algunhas das ideas que xorden da análise das ideas dos especialistas. Porén hai que diferenciar entre os beneficios. Entre eles, Del Rey Morató destaca a posibilidade de actuar desde o eido virtual na axenda dos medios de comunicación tradicional. A isto hai que sumar o posibilidade de crear unha comunicación personalizada, sen mediadores, ben cos seus seguidores ou con outros, ademais de ser unha forma de responder aos ataques doutros políticos. A inmediatez tamén é moi valorada polos especialistas que falan dunha “comunicación directa e múltiple con receptores diferenciados”, tal como sinala Diana Rubio. A proximidade co público, grazas a esas mensaxes personalizadas, é unha das posibilidades que maior acollida ten entre os seleccionados. O feito de que este discurso se canalice a través dunha plataforma que permite a bidireccionalidade e interacción é un gran potencial. Porén, non se está facendo un uso axeitado nin proveitoso dela porque o debate e o diálogo, que poderían ser a finalidade primeira destas canles non se está acadando. Entre os inconvenientes, David Caldevilla fala de que requiren de tempo se se queren controlar ben porque ás veces pódense malinterpretar as mensaxes que poden ser manipulables, en definitiva “somos reféns do escrito”, apunta. Víctor Sampedro alude a un corte xeracional e ao feito de que se limita a conversa á virtualidade con posibilidade de desconexión offline. Non saber diferenciar entre o persoal e o profesional é unha dos problemas que sinala Diana Rubio que contempla tamén os ataques dos detractores como outra das desvantaxas. Con   70  

todo, desde a opinión propia, este podería entenderse como un beneficio e un inconveniente á vez porque a mesma plataforma ofrece a oportunidade de defenderse e de aclarar as cuestións que poñen en dúbida os ‘inimigos en liña’. O límite de espazo de 140 caracteres é outra das trabas que destacan da plataforma que levan á que as mensaxes non conten con matices ou se perciban fragmentadas. Esta simplificación xunto co ruído complican a compresión ás veces do discurso político que se pode sacar fóra de contexto, tal como lembran Guillermo López e Fernando Nieto. Recapitulando o lado positivo das redes sociais, os expertos poñen como a característica máis definitoria delas a interactividade, seis dos sete seleccionados así o manifestan. En segundo lugar posiciónase o carácter multimedia das plataformas xunto co potencial que teñen de mostrar a actualidade grazas tamén á inmediatez da que se valen. Pola contra, a hipertextualidade perde adeptos nestas plataformas. Entendida como a capacidade de conexión duns elementos con outros, supuxo a revolución da información na rede —principalmente co uso que lle podían dar ao hipertexto os cibermedios—, porén aquí pasa a un segundo plano xa que sobresaen as características que xiran entorno á participación. 3.3.3 Como cambian as redes sociais a relación entre cidadáns e tamén entre cidadáns e políticos. De que forma cambiou a rede a comunicación entre os políticos e os ciudadáns? Esta foi a pregunta formulada co fin de coñecer a situación actual. Unha situación marcada pola interrupción das novas tecnoloxías e que, segundo os profesionais que abordaron o tema nesta enquisa, non difire moito da época anterior. Del Rey Morató así o asevera ao non estar seguro de se houbo un cambio. Con todo, di que hai “elementos novos pero a comunicación política tradicional sobrevive. No mellor dos casos, con Obama, os cambios son evidentes”.

 

71  

De opinar sobre o que acontece aquí en España, alude a Podemos como o partido que “conseguiu algúns cambios na cultura política dos seus incondicionais, motivándoos a participar e a difundir a mensaxe de Iglesias polas redes, e a recolectar diñeiro. E iso é unha novidade en España”. Algo parecido acontece á hora de falar dos círculos e redes que se converten no cambio de organización dos cidadáns, ou entre estes e o partido que impulsou eses cambios e estar “atento” a eles, tal como fai fincapé Del Rey Morató. Un cambio que Nieto Lobato resume como un “empoderamento importante dos cidadáns e da sociedade civil” que ten maior acceso aos partido e líderes e liberdade de expresar opinións publicamente. Ademais, engade que a rede “permite poñer en contacto persoas cos mesmos intereses e preocupacións, organizarse, exercer o seu dereito de opinión así como presionar sobre as súas ideas de xeito máis rápido, barato e poderoso”. Así a comunicación cambia ao estar os cidadáns “máis presentes e participar nun fluxo comunicativo máis constante e diverso” supón Guillermo López. Axúdalles ademais a tomar conciencia da súa capacidade de obter visibilidade, organizarse e mobilizarse. Algo que Gutiérrez Rubí, aínda que mantén que a rede non achegou como podería aos cidadáns e políticos, si que obrigou a “medir máis o que se di, atopar relacións e provocou a mobilización de activistas”. Nesta situación sae á luz unha loita na que os medios de comunicación teñen as de perder. Diana Rubio atribúe á non necesidade de intermediarios este cambio onde prima o diálogo aberto. Unha conversa na que os cidadáns teñen máis control e esixen respostas dos políticos, demostrando así que “o poder se atopa na cidadanía, colaborando en tarefas de reciprocidade e busca dunha democracia real”, engade esta consultora. Pero nesta liña, Caldevilla mantén con todo que hai que diferenciar entre os políticos de a pé —alcaldes principalmente— do resto. Con todo, Sampedro asegura que esa desintermediación non é tal xa que “sigue importando a televisión”. O que si deixa claro o catedrático da Universidade Rey Juan Carlos, é a posibilidade que ten a rede de articular minorías “potencialmente   72  

mobilizables en termos de recursos e campañas específicas”, posibilidade de autoconvocatorias. A isto suma a rotación de roles de emisor e receptor. 3.3.4 A intención real dos políticos á hora de participar na rede. Canle de difusión ou interacción? Actúan os políticos españois na rede? Móstranse como son realmente e din o que pensan? Para Caldevilla non, as súas mensaxes son “actos propagandísticos programados”. Outros como Sampedro manteñen que os políticos “non saben o que fan,

uns

descoñecen

por

completo

as

ferramentas.

Son

intermitentes,

instrumentalistas a longo prazo, sensacionalistas e epidérmicos”. Non cabe dúbida que estas respostas poñen aos políticos españois como entes perdidos no eido virtual, mais o certo é que non crean conversa, só difunden. Só empregan Twitter como un “altofalante da crítica, da mensaxe política e do slogan”, di Diana Rubio. Javier del Rey Morató fala dun uso da rede “arcaico, pouco flexible, e pouco imaxinativo” onde o monólogo ou “soliloquio internáutico” centran a acción. Sobre a intención coa que os políticos interveñen en Twitter os expertos sinalaron as seguintes propostas que se facían: Para mostrar apoio directo a outro líder diferente do seu partido (en 1 ocasión) Para lanzar propostas e promesas políticas (en 4 ocasións) Para compartir noticias e información dos medios de comunicación (en 3 ocasións) Para posicionarse ou posicionar o seu partido sobre un tema (en 6 ocasións) Para valorar propostas dos seus adversarios políticos (en 2 ocasións) Tratar outros temas alleos á política (en ningunha ocasión) Valorar datos oficiais (paro, economía,...) (en 3 ocasións) Apoiar a persoas do seu partido (en 3 ocasións)

 

73  

PARTE IV. Conclusións 4.1 Contraste e refutación de hipóteses. Conclusións finais. Trala análise, realizamos a comprobación das premisas que formulamos antes de afondar na materia. Así, retomamos agora as hipóteses co fin de mostrar unha argumentación que permita verificalas: ! Os candidatos seleccionados intentan ofrecer unha marca persoal propia e desvincúlanse así do partido político. A identidade persoal prima sobre a do partido ao que representa. Aínda que sería mester unha análise máis profunda deste apartado concreto, tralo estudo podemos dicir que non se cumpre esta primeira suposición. Ben é certo, que uns máis ca outros, fan maior fincapé na súa persoa que no propio partido, pero continúa predominando a identidade coa marca e imaxe xa asentada do partido. O que si notamos, é que á hora de cuestionar aos adversarios, as mensaxes diríxense a membros concretos da formación. Un caso claro é a crítica a Rajoy que é moito maior que a do Partido Popular en si. Nesta liña aínda lles queda moito por facer aos políticos porque é importante que os votantes recoñezan quen está detrás dos nomes das formacións. Os partidos non pensan, toman a imaxe da conduta dos seus representantes. O feito de non ter unha marca propia é moi negativo en casos como o da corrupción, por exemplo, porque lígase a idea á formación e non a un único membro. ! A maioría dos seleccionados empregan Twitter como unha canle máis de difusión e distribución de contidos —así como de rebote de informacións ou chíos doutros actores— que de sociabilidade, sen tentar captar e fidelizar cidadáns e seguidores mediante a interacción e o debate. Se temos en conta a postura dos expertos e os resultados da análise podemos dar por verdadeira esta hipótese. Mostra disto está o feito de empregar Twitter como un recordatorio da axenda e tamén como catálogo de ligazóns a publicacións, tanto  

74  

propias como dos medios de comunicación e blogs. No apartado correspondente á comparación de réplicas dos chíos, podemos comprobar que uns teñen maior resposta ca outros por parte do público. Porén, non volve haber unha segunda intervención do político. Só se dá algo semellante á interacción con Rosa Díez cando pide propostas para levar ao pleno, e en Alberto Garzón cando responde a un seguidor dándolle unha referencia a un artigo. ! Detrás da maioría das contas de políticos atópase un gabinete de comunicación ou un consultor que determina as pautas de actuación e os contidos de cada chío. O labor dos gabinetes de comunicación intensificouse coa chegada das redes sociais. Detrás de cada político está un equipo que define estratexias comunicativas e que tamén xestiona as contas oficiais nas redes sociais. Agás no caso de Rosa Díez, que deixa claro que é ela a que xestiona Twitter, e tamén no de Rajoy, aínda que só sexa aqueles que asina con MR, os políticos botan man dos profesionais. Mostra disto está o papel actual dos equipos de comunicación que agora teñen un rol importante no eido dixital ao ser este importante pero inabarcable para unha soa persoa —o político—, ao ter que estar atento ao resto de mensaxes que xorden na esfera 2.0. Con todo, esta non é unha tendencia xeral xa que, segundo estudos previos a este, a maioría dos alcaldes xestionan eles mesmos as súas contas en plataformas dixitais. Por poñer algún exemplo, hai que citar aos galegos, Martiño Noriega de Santiago de Compostela e a Bernardo Fernández do municipio de Pontedeume así como a José Antonio Rodríguez Salas da localidade andaluza de Jun, entre outros. O grao de credibilidade, se xestiona un mesmo a conta ou o gabinete, é a clave que marca a diferencia. E que é mellor? Depende do integrados que estean os obxectivos do político no equipo de comunicación e a simbiose que exista entre os profesionais e o candidato. ! A conversa social dixital por parte dos políticos en Twitter é unha idea utópica na actualidade, polo que o político emprega a rede social como  

75  

unha maneira de mostrar as súas ideas e participación activa no eido profesional. Confirmamos esta hipótese valéndonos da idea dos expertos. Algúns estudosos afirman que os políticos están por estar nestas novas plataformas e que non coñecen realmente o seu potencial. Os políticos están porque os grupos de comunicación entenden que é esencial, algo que aínda non calla nas dinámicas dos partidos políticos. Participan pero non interactúan, opinan pero non argumentan, defenden posturas pero non convencen… De cara as próximas eleccións xerais en España as redes sociais poden ser unha ferramenta moi útil pero é mester cambiar o xeito actual, hai que ir máis aló para aproveitar a plataforma. Non é cuestión de incrementar a intensidade senón de xestionar as contas buscando a interacción. 4.2 Suxestións de mellora para unha boa xestión/aproveitamento de Twitter. Logo do que vimos de analizar é mester poñer sobre a mesa pequenas cuestións que mellorarían a xestión das contas en Twitter, e en xeral en todas as plataformas dixitais que permitan a participación. Así, a continuación elaboramos un decálogo que recolle algúns puntos a ter en conta tanto os políticos como todo aquel que decide abrir unha conta profesional: 1. Escoitar ao que está ao outro lado e aplicar o sentido común. Saber escoitar é esencial para unha boa xestión das contas en redes sociais. Moitas veces os políticos obvian que a maioría dos seus seguidores son os cidadáns, aqueles que lle dan a oportunidade de gobernar. 2. Buscar a fidelización do seguidor a través da socialización. Como se consegue isto? En primeiro lugar interactuando con el, chamándoo á participación e tendo en conta as súas opinións. 3. Existen máis funcións que a difusora. Difundir é un complemento de Twitter e o profesional non pode limitarse a iso, ten que buscar a interacción.

 

76  

4. Sacar rendemento aos cancelos e demais elementos. Son a clave para que se amplifique o fío do discurso e chegar a máis usuarios. 5. O gabinete debe coñecer cada unha das inquedanzas do político, ou pola contra é mellor que sexa este quen este detrás das mensaxes. Ás veces, o equipo de comunicación traballa á parte, sen coñecer a quen lle está poñendo voz. Tamén é mellor non diferenciar cando é o gabinete e cando é o personaxe en si, porque a sensación que transmite non xera confianza nin credibilidade. De non ser así, é mellor que sexa o político o que xestione a súa conta. 6. Manter vías de contacto con grupos ou outros profesionais: políticos, xornalistas… O uso das listas nas redes está pouco explotado e en xeral as redes nacen como comunidades. Ademais non é incompatible ter contacto coa oposición, pero hai que saber como xestionalo. 7. Aproveitar a posibilidade de xerar unha marca persoal. Esta parece ser unha materia pendente para os profesionais españois nos diferentes eidos, no político tamén. 8. A sinceridade é obrigatoria nas redes sociais. Sexa polo que sexa, hai que deixar claro ao usuario a idea que se defende e argumentala, tamén cando a conduta é a equivocada. 9. Actuar consecuente coas palabras de cada un, rectificar é de sabios. 10. Levar á rede a dinámica, pero tendo en conta o valor 2.0. No caso dos políticos as plataformas sociais son un valor engadido para as campañas electorais, pero non se pode ir coa idea da campaña tradicional. Ambas deben ir parellas e ter un fío común, pero hai que aproveitar as potencialidades de cada unha, que son moi diferentes e que non se explotan, ás veces por descoñecemento.

 

77  

4.3 Futuras liñas de investigación. Este estudo podería continuar pescudando, mediante un proceso cualitativo, cales son os aspectos políticos e temas que preocupan aos cidadáns na rede. Con isto coñeceríamos unha idea das necesidades dos usuarios en liña, algo que podería ser a base dos programas electorais por exemplo. Para iso podería facerse tamén un estudo do uso dos cancelos e dos contidos que os rodean. Ligado a isto, sería interesante analizar as respostas dos chíos dos diferentes políticos. Falamos de que os políticos non fan todo o que está nas súas mans para xerar interacción, pero e se os cidadáns tampouco o intentan? Hai que ter en conta que os usuarios das plataformas sociais son diferentes entre si, algún empréganas para facer ruído mentres outros poñen sobre a mesa opinións argumentadas. O tema da legalidade e da ética xorde tamén ao falar da actitude dos usuarios. Un estudo útil, aínda que descoñecendo os métodos, sería o que dese resposta a: Ata onde podemos chegar nas redes sociais? Se sempre se fala da política como unha artimaña, nas redes sociais esta idea cobra maior auxe se cabe. Para finalizar, apuntamos ao fenómeno do ‘meme’. Este aliméntase na súa maioría dos personaxes políticos. Sería importante para a práctica da comunicación política sacar conclusións do uso deles no eido político, un xeito diferente de coñecer os valores cos que se identifica aos políticos.

 

78  

PARTE V 5.1 Bibliografía e recursos electrónicos. CALDEVILLA, David (2009). “La política se introduce en las redes sociales”, en Pensar la Publicidad, Volumen III, número 2, páxinas 31- 48. Madrid. CAMPMANY, Juan (2005). El efecto ZP. 1.000 días de campaña para llegar a la Moncloa. Barcelona: Planeta. BERLANGA FERNÁNDES, Inmaculada e GARCÍA GARCÍA, Francisco (2014). Ciberretórica: Aristóteles en las redes sociales. Madrid: Fragua. BOYD, Danah e ELLISON, Nicole (2007). “Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship” en Journal of Computer-Mediated Communication, 13 (1), artigo 11. Recuperado o 20 de decembro de 2014 de http://www.danah.org/papers/JCMCIntro.pdf BOYD, Danah e ELLISON, Nicole (2013). “Sociality through Social Network Sites” en DUTTON H., Willian (Ed.) The Oxford Handbook of Internet Studies. Oxford: Oxford University Press. CASTELLS, Manuel (2009). Comunicación y poder. Madrid: Alianza Editorial. CASTELLS, Manuel (2015). Redes de indignación y esperanza: los movimientos sociales en la era de Internet. Madrid: Alianza Editorial. CIS. Centro de Investigaciones Sociológicas. Ligazóns: http://www.cis.es/cis/export/sites/default/Archivos/Indicadores/documentos_html/sB606050020.html http://www.cis.es/cis/export/sites/default/Archivos/Indicadores/documentos_html/sB606050010.html COBOS, Tania Lucía (2011): “Y surge el Community Manager”, en Razón y Palabra, 75. Instituto Tecnológico de Monterrey (México). Recuperado o 15 de abril de 2015 de http://redalyc.uaemex.mx/redalyc/pdf/1995/199518706051.pdf COTARELO, Ramón (2010). La política en la era de Internet. Valencia: Tirant lo Blanc. DE UGARTE, David (2007). El poder de las redes: Manual ilustrado para personas, colectivos y empresas abocados al ciberactivismo. Barcelona: El Cobre Ediciones.  

79  

DEL REY MORATÓ, Javier (2007). Comunicación política, internet y campañas electorales. De la Teledemocracia a la ciberdemocracia. Madrid: Editorial Tecnos. ELLISON, Nicole B.; LAMPE Cliff e STEINFIELD, Charles (2009).“Social Network Sites and Society: Current Trends and Future Possibilities”, en The Potential For Technology- Enabled Connections Xaneiro-Febreiro de 2009, Michigan. Recuperado o 25 marzo de 2015 de http://wwwpersonal.umich.edu/~enicole/EllisonLampeSteinfield2009.pdf ESTANQUEIRO, Antonio (2006). Principios de comunicación interpersonal. Para saber tratar on las personas. Madrid: Narcea. FERNÁNDEZ, Carmen Beatriz (2012). Twitter y la ciberpolítica. Anuario Electrónico de Estudios en Comunicación Social "Disertaciones", 5 (1), artigo 1. Recuperado o 15 de agosto de 2015 de http://erevistas.saber.ula.ve/index.php/Disertaciones/ GONZÁLEZ, María (2010). “Los líderes de opinión o influentials en las redes sociales de Internet. Hacia el Three-Step Flow que defina los procesos de influencia personal en la Red”. Recuperado o 15 de agosto de 2015 de http://www.aeic2010malaga.org/upload/ok/41.pdf LÓPEZ GARCÍA, Guillermo (2005). Modelos de comunicación en internet. Valencia: Tirant Lo Blanch. LÓPEZ GARCÍA, Guillermo (2013). Cibercomunidad. El espacio de la comunicación digital en la Comunidad Valenciana. Valencia: Tirant Humanidade. MARTÍNEZ PESTAÑA, Mª Jesús (2002). El estudio de la comunicación pública en España. La aportación investigadora del profesor Rafael Alberto Pérez González. Madrid Departamento de Bibiblioteconomía y Documentación de la Facultad de Ciencias de la Información. Universidade Complutense de Madrid. MEJIDE, Risto (2014). Urbrands. Construye tu marca personal como quien construye una ciudad. Barcelona: Espasa. MESSNER, Marcus; LINKE, Maureen e EFORD, Asriel (2011). “Shoveling tweets: An analysis of the microblogging engagement of traditional news organizations”, en 12 International Symposium on Online Journalism. Texas (EEUU). Recuperado o 15 de marzo de 2015 de http://online.journalism.utexas.edu/2011/papers/Messner2011.pdf OJEDA, Miguel Ángel e GRANDÍO PÉRES, María del Mar (2012). Estrategias de comunicación en redes sociales. Barcelona: Gedisa.  

80  

ORIHUELA, José Luis (2011). Mundo Twitter. Barcelona: Alienta. PÉREZ ORTEGA, Andrés (2012). Marca persoal: como convertirse en la opción preferente. Madrid: Esic Editorial. RAMPERSAD, Hubert (2009). Tu marca personal. Madrid: Colección Acción empresarial, Lid Editorial. RODRÍGUEZ, Andres y UREÑA, Daniel (2011). “Diez razones para el uso de Twitter como herramienta en la comunicación política y electoral”, en Comunicación y pluralismo, nº10. SANAGUSTÍN, Eva (2009). Del 1.0 al 2.0: Claves para entender el nuevo marketing. Versión de Bubok Publishing. Recuperado o 15 de abril de 2014 de http://static.hosteltur.com/web/uploads/2009/04/f5c9947bd1d2f80d.pdf SÁNCHEZ MARTÍNEZ, Juan Diego (12 de outubro de 2010). Comunicación a la deriva. [Mensaxe nun blog] Recuperado o 15 de marzo de 2015 de http://www.comunicacion-politica.com/2010/10/entrevista-con-javier-del-reymorato.html SIXTO GARCÍA, José (2013). Las redes sociales como estrategias de marketing online. Lisboa: Media XXI. TOPSY (http://topsy.com/) Ferramenta para monitorizar tendencias. TÚÑEZ, Miguel e SIXTO, José (2011). “Redes sociales, política y Compromiso 2.0: La comunicación de los diputados españoles en Facebook", en Revista Latina de Comunicación Social, 66. La Laguna (Tenerife): Universidade de La Laguna, páxinas 210 a 234 recuperado o 25 xuño de 2015, de http://www.revistalatinacs.org/11/art/930_Santiago/09_Tuñez.html DOI: 10.4185/RLCS-66-2011-930-210-234 TÚÑEZ, Miguel (2012). La gestión de la comunicación en las organizaciones. Zamora: Comunicación Social. TWEET TUNNEL (http://tweettunnel.info/msgbx.php) visualizar e recuperar todos os chíos dunha conta.

Aplicación

que

permite

Nota: O presente estudo preséntase baixo as normas American Psychological Association (APA) e o libro de estilo de Fundeu BBVA, fundación patrocinada pola Axencia EFE e BBVA, asesorado pola Real Academia Española. Ademais sométese aos contidos do dicionario da Real Academia Galega.  

81  

5.2 ANEXOS 5.2.1 FICHA ANÁLISE 5.2.1.2 MODELO ANÁLISE CONTAS EN TWITTER POLÍTICO: NOME DE USUARIO: @ Datos Biografía Uniuse en: Localización: Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes □ Sen enlaces Contido presentación: Lema: Foto perfil: Foto portada: Elementos de referencia ao partido en imaxes: Elementos de referencia ao partido en texto: Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: Número de seguidores, nº de followers: Sigue a, nº de followings: Listas: Favoritos: Fotos e vídeos totais: 5.2.1.3 RESULTADOS ANÁLISE CONTAS TWITTER   POLÍTICO: MARIANO RAJOY NOME DE USUARIO: @marianorajoy

Datos Biografía Uniuse en: Xullo de 2011 Localización: Sen localización Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes (enlace Facebook propio)□ Sen enlaces Contido presentación: Soy el presidente del Gobierno de España y presidente del PP. Bienvenidos a mi Twitter, donde me acompaña mi equipo. Lema: Foto perfil: Si, foto de perfil mirando a un punto fixo, non ao internauta Foto portada: Si, foto nun despacho no que non hai referencias ao partido. Aparece a bandeira europea e de España e el asinando nun folio Elementos de referencia ao partido en imaxes: non Elementos de referencia ao partido en texto: si  

82  

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 11K Número de seguidores, nº de followers: 822K Sigue a, nº de followings: 8772 Favoritos: 2394 Fotos e vídeos totais: 1119 POLÍTICO: PEDRO SANCHEZ NOME DE USUARIO: @sanchezcastejon

Datos Biografía Uniuse en: Agosto de 2009 Localización: Sen localización Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes (enlace Twitter Psoe)□ Sen enlaces Contido presentación: Cuenta oficial del Secretario General del PSOE gestionada por su equipo Lema: Foto perfil: Si, candidato nun mitin aplaudindo Foto portada: Si, multitude de xente con bandeiras do Psoe Elementos de referencia ao partido en imaxes: si Elementos de referencia ao partido en texto: si

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 13,4K Número de seguidores, nº de followers: 162K Sigue a, nº de followings: 5722 Listas: Favoritos: 2098 Fotos e vídeos totais: 2069 POLÍTICO: PABLO IGLESIAS NOME DE USUARIO: @Pablo_Iglesias_

Datos Biografía Uniuse en: Xuño de 2010 Localización: Madrid Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes □ Sen enlaces Contido presentación: Secretario General de @ahorapodemos y eurodiputado. Profesor honorífico de la UCM. El 25M ha sido solo el principio. Es hora del cambio. ¡Claro que podemos! Lema: Es hora del cambio. ¡Claro que podemos! Foto perfil: Si, foto de perfil mirando a un lado con corbata e camisa e co nome de Podemos na parte inferior Foto portada: Si, concentración de Podemos en Madrid Elementos de referencia ao partido en imaxes: si Elementos de referencia ao partido en texto: si  

83  

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 9746K Número de seguidores, nº de followers: 995K Sigue a, nº de followings: 1788 Listas: 4 Favoritos: 3855 Fotos e vídeos totais: 1187 POLÍTICO: ALBERTO GARZÓN NOME DE USUARIO: @agarzon

Datos Biografía Uniuse en: Xaneiro de 2008 Localización: Málaga Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes □ Sen enlaces Contido presentación: Economista y diputado en el Congreso por@iumalaga. Activista social y defensor de los derechos humanos. Autor de ‘La Tercera República’ (Península, 2014) Lema: Foto perfil: Si, foto de perfil mirando de frente con camisa azul informal Foto portada: Si, pintada na rúa coa frase ‘Cuando el parlamento es un teatro los teatros deben ser parlamentos Elementos de referencia ao partido en imaxes: non Elementos de referencia ao partido en texto: si

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 43,1K Número de seguidores, nº de followers: 348K Sigue a, nº de followings: 1158 Listas: 5 Favoritos: 81 Fotos e vídeos totais: 1194   POLÍTICO: ALBERT RIVERA NOME DE USUARIO: @Albert_Rivera

Datos Biografía Uniuse en: Xaneiro de 2010 Localización: Barcelona Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes□ Sen enlaces Contido presentación: Perfil oficial de Albert Rivera Díaz. Presidente de C's y candidato a la presidencia de Gobierno. Imposible es sólo una opinión. Lema: Imposible es sólo una opinión. Foto perfil: Si, foto de perfil mirando ao frente con camisa vaquera. Foto portada: Si, foto de perfil co enlace ás contas propias de Twitter, Facebook e Instagram.  

84  

Elementos de referencia ao partido en imaxes: no Elementos de referencia ao partido en texto: si

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 34,6 K Número de seguidores, nº de followers: 293K Sigue a, nº de followings: 1848 Listas: 6 Favoritos: 4781 Fotos e vídeos totais: 830   POLÍTICO: ROSA DÍEZ NOME DE USUARIO: @rosadiezupyd

Datos Biografía Uniuse en: Localización: Sodupe Enlaces: □ web do partido □ blog persoal □ Outras redes (Titter UPyD-Congreso) □ Sen enlaces Contido presentación: Portavoz de @UPyD. Diputada en el @Congreso_ES. Estoy en Twitter para hablar con vosotros de tú a tú. Lema: Foto perfil: Si, foto de perfil mirando de lado sorrindo durante unha conferencia ou acto Foto portada: Si, multitude de seguidores de UPyD con bandeiras Elementos de referencia ao partido en imaxes: si Elementos de referencia ao partido en texto: si

Datos cuantitativos da conta: Número de Tweets: 1567 Número de seguidores, nº de followers: 17,9K Sigue a, nº de followings: 88 Listas: Favoritos: 1 Fotos e vídeos totais: 165

 

85  

5.2.1.4 MODELO ANÁLISE DOS CHÍOS EN TWITTER USUARIO: TWEET:

DÍA:

ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións:

NON

SI

CAL?

NON

SI

CAL? Mediante que?

1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET NON 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outos usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía □ Facenda □ Emprego □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación □ Eleccións

 

86  

SI

CAL, TIPO, nº?

□ Outros políticos ou partidos □ Cambio político □ Pactos □ Corrupción □ Agradecimiento □ Participación en medios de comunicación □ Temas internacionais □ Outros

5.2.1.5 RESULTADOS ANÁLISE DOS CHÍOS EN TWITTER RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: MARIANO RAJOY - @marianorajoy NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS: ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 16 □ Facenda 2 □ Emprego 12 □ Paro 2 □ Sanidade 1 □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración 1 □ Comercio e turismo □ Lexislación

 

87  

65

13

12.421

191,09

7.759

119,37

NON 65 37 65 47 62 60 51 58 47 61

SI 0 28 0 18 3 5 14 7 18 4

NON 50 61 60 51 65 65 50 64 50 63 X* 57

SI 15 4 5 14 0 0 15 1 15 2 X*8

NON SI 17 48 58 7 64 1 64 1 46 19 0 65 0 65 □ Eleccións 23 □ Outros políticos ou partidos 5 □ Cambio político 11 □ Pactos □ Corrupción 1 □ Agradecemento 9 □ Participación en medios de comunicación □ Temas internacionais 2 □ Outros (Propio partido 2, deportes 8, monarquía 1, eurovisión 1, Est. Benestar 1)

RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: PEDRO SÁNCHEZ -@sanchezcastejon NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tuits de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 5 □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro 2 □ Sanidade 1 □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación 1 □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 1

 

88  

42

-

10.751

255,98

6.733

160,30

NON 42 30 40 23 36 30 39 39 28 42

SI 0 12 2 19 6 12 3 3 14 0

NON 28 38 31 36 40 42 31 41 40 40 X

SI 14 4 11 6 2 0 10 1 2 2 X

NON SI 21 21 25 17 38 4 36 6 27 15 0 42 0 42 □ Eleccións 17 □ Outros políticos ou partidos 12 □ Cambio político 14 □ Pactos 1 □ Corrupción 3 □ Agradecemento 2 □ Participación en medios de comunicación 4 □ Temas internacionais □ Outros (Democracia 2, políticas sociais 2, Estado Benestar 1, medioambiente 1, fútbol 1.

RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: PABLO IGLESIAS - @Pablo_Iglesias_ NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 1 □ Facenda □ Emprego □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación

 

89  

63

-

48.235

765,63

38.619

613

NON 62 54 48 48 61 54 50 56 37 52

SI 1 8 15 15 2 8 13 7 26 11

NON 61 34 55 39 59 63 58 63 52 61 62

SI 2 29 8 24 4 0 5 0 11 2 1

NON 51 57 45 38 29 0 0

SI 12 6 18 25 34 63 63

□ Eleccións 18 □ Outros políticos ou partidos 14 □ Cambio político 20 □ Pactos □ Corrupción 1 □ Agradecemento 1 □ Participación en medios de comunicación 11 □ Temas internacionais 4 □ Outros (Apoio 3, fútbol 1, libros/mus/cine 8, pobreza1, diadecastilla 1, felicitación 1, artigos 6, propio partido 3, democracia 4)

RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ALBERTO GARZÓN - @agarzon NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación

 

90  

31

-

16.734

539,81

14.253

459,77

NON 31 28 27 10 30 28 31 25 23 20

SI 0 3 4 21 1 3 0 6 8 11

NON 26 16 29 20 29 31 26 29 27 31 X

SI 5 15 2 11 2 0 5 2 4 0 X

NON SI 31 0 28 3 31 0 25 6 13 18 0 31 0 31 □ Eleccións 16 □ Outros políticos ou partidos 9 □ Cambio político 10 □ Pactos □ Corrupción □ Agradecemento 1 □ Participación en medios de comunicación 2 □ Temas internacionais 2 □ Outros (Felicita.3, apoio 1, artigos 1, propio partido 5, feminismo 1, instituci1)

RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ALBERT RIVERA- @Albert_Rivera NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía 1 □ Facenda □ Emprego □ Paro □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación 1 □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 1

 

91  

34

-

29.923

880,09

24.595

723,38

NON 33 32 30 15 27 30 31 32 22 33

SI 1 2 4 19 7 4 3 2 12 1

NON 20 20 29 21 33 34 29 33 26 32 X

SI 14 14 5 13 1 0 5 1 8 2 X

NON SI 26 8 27 7 34 0 25 9 18 16 34 34 34 34 □ Eleccións 15 □ Outros políticos ou partidos 9 □ Cambio político 11 □ Pactos 5 □ Corrupción 3 □ Agradecemento 5 □ Participación en medios de comunicación 3 □ Temas internacionais □ Outros (Propio partido 2, fútbol 2, libros 1, m.ambiente 1, democracia 1)

RECONTO TOTAL DO SELECCIONADO: ROSA DÍEZ - @rosadiezupyd NÚMERO TOTAL DE CHÍOS: NÚMERO TOTAL DE CHÍOS ASINADOS: NÚMERO TOTAL DE RÉPLICAS OU RETUITS DE CADA CHÍO: MEDIA DE RÉPLICAS: NÚMERO TOTAL DE FAVORITOS: MEDIA DE FAVORITOS: ANÁLISE MENSAXE QUE TRANSMITE Cuestións 1. Apoio directo a outro líder diferente do seu partido 2. Propostas e promesas políticas 3. Noticias ou informacións dos medios de comunica. 4. Posición do partido ou do candidato segundo un tema concreto 5. Valoración de propostas do adversario 6. Ataque directo ou indirecto ós adversarios 7. Temas alleos á política 8. Valoración de datos (paro, economía, violencia…) 9. Recordatorio da axenda, eventos ou tweets de actos 10. Apoio directo a personaxes do seu partido FINALIDADE DO DISCURSO Cuestións: 1. Acaparar atributos 2. Busca de notoriedade 3. Crítica do outro 4. Exaltación dun mesmo 5. Engadir temas á axenda 6. Chamada á participación 7. Buscar adeptos e convencer 8. Cambiar o significado que o outro lle deu a un tema 9. Posicionamento da imaxe, mostrar a sabedoría 10. Xerar controversia, polémica 11. Posicionamento respecto dun tema, declaración ou idea ELEMENTOS NO TWEET 1. Uso de hashtag 2. Uso imaxes 3. Uso de vídeo 4. Uso de enlaces 5. Nomeamento a outros usuarios 6. Retuit ou réplica 7. Favoritos 8. Tema xeral □ Economía □ Facenda □ Emprego 1 □ Paro 2 □ Sanidade □ Agricultura, gandería e pesca □ Educación □ Administración □ Comercio e turismo □ Lexislación 2

 

92  

84

-

3.593

42,77

2.671

31,79

NON 84 78 79 45 79 72 81 83 71 56

SI 0 6 5 39 5 12 3 1 13 28

NON 42 75 73 60 83 78 69 84 72 79 80

SI 42 9 11 24 1 6 15 0 12 5 4

NON SI 43 41 73 11 71 13 74 10 64 20 0 84 0 84 □ Eleccións 31 □ Outros políticos ou partidos 30 □ Cambio político 4 □ Pactos □ Corrupción □ Agradecemento 11 □ Participación en medios de comunicación □ Temas internacionais □ Outros (persoal 2, democracia 4, propio partido 15, pobreza 1, participación da xente 5, himno 1, igualdade e valores humanos 2)

5.2.2 CUESTIONARIO 5.2.2.1 MODELO

¿Aprovechan los políticos su cuenta en Twitter? En primer lugar, muchas gracias por su colaboración. A continuación presentamos una serie de preguntas variadas sobre la importancia de la comunicación y gestión que hacen los políticos en sus propias cuentas en redes sociales, principalmente en Twitter. Nos gustaría saber su punto de vista en este ámbito para completar una investigación. Está será la base del proyecto final de Lara Lozano y tutorizado por Berta García Orosa para el Máster Comunicación, marketing y consultoría política de la Universidade de Santiago de Compostela (Galicia). Principalmente nos centraremos en el contenido del discurso, la marca propia del político y la comunicación estratégica, en el marco de la ciberparticipación, la ciberdemocracia y la comunicación política 2.0. Muchas gracias por su atención. ¡Comenzamos! *Obligatorio Nombre y apellidos: * Profesión y lugar de trabajo: * 1. Desde su punto de vista, ¿cree que los políticos españoles saben aprovechar sus cuentas en redes sociales? * Este trabajo analizará la actividad de los potenciales candidatos a las elecciones generales de final de año en España. 2. Como ciudadano, si tuviese que dar un consejo a los políticos para aprovechar al máximo las potencialidades de la red social de microblogging Twitter, ¿qué les diría? * 3. Señale cuatro beneficios y cuatro inconvenientes de la comunicación política a través de las redes sociales. * 4. Si usted fuese el community manager de un político, ¿qué tres elementos consideraría imprescindibles en la comunicación en Twitter? * 5. De los siguientes elementos, ¿cuáles cosideraría esenciales a día de hoy del discurso en la red? * Elija al menos dos opciones

 

o

Multimedialidad

o

Interactividad 93  

o

Actualidad

o

Inmediatez

o

Hipertextualidad

6. Desde su punto de vista, ¿de qué forma ha cambiado la red la comunicación entre los políticos y los ciudadanos? * 7. ¿Y como ha cambiado la organización de los ciudadanos para conseguir cambios en el sistema político? * 8.¿Es esencial que los políticos estén presentes en las redes sociales? ¿Cuáles considera las redes sociales más apropiadas para los políticos? Justifique sus respuestas. * 9. ¿Considera que los políticos españoles intentan crear una conversación virtual en Twitter o simplemente utilizan esta plataforma para mostrar sus opiniones, programas electorales, propuestas...? * 10. ¿Con qué intención cree que utilizan los políticos las redes sociales? * Elija al menos tres opciones o

Para mostrar apoyo directo a otro líder diferente de su partido

o

Para lanzar propuestas y promesas políticas

o

 

Para compartir noticias e información de los medios de comunicación

o

Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema

o

Para valorar propuestas de sus adversarios políticos

o

Tratar otros temas ajenos a la política

o

Valorar datos oficiales (paro, economía,...)

o

Apoyar a personas de su partido

94  

5.2.2.2 RESPOSTAS DOS SELECCIONADOS 1.Javier del Rey Morató Profesor de la Universidad Complutense 1. 1.- Los políticos españoles han descubierto las redes ya hace tiempo. No tanto porque confíen en su eficacia, sino porque sus asesores les han aconsejado que estén en ellas, o les han explicado que hay que estar en ellas. 2.- Otra cosa es que las usen con eficacia. Muchas veces el uso es anacrónico, es decir, usan las herramientas de hogaño con la mentalidad de antaño. 3.- Traducido al cristiano: entienden las redes como tablón de anuncios. O como pantalla estática en la que comunicar esto o aquello. 4.- Mi impresión es que a veces confunden información con comunicación, y agotado el primer trámite consideran que "han comunicado". 5.- Una excepción a lo dicho lo constituye Podemos, que han descubierto la eficacia combinada de las tertulias televisivas y las redes sociales. 2. 1.- Primero, y antes que nada: que escuchen. 2.- Para escuchar deben aprender, antes que nada, qué es la escucha. 3.- Y la escucha no es sólo atender a los barómetros del CIS -que también-, sino que es más: no perder de vista por dónde van las inquietudes y las demandas de la gente, no siempre confesadas a un entrevistador profesional. 4.- Como en la pareja, la comunicación política comienza por la escucha. Y ese es el consejo que les daría, porque viendo los comportamientos y los mensajes del PP y del PSOE en los últimos años, no es que de la impresión de que lo hacen mal o de que lo hacen bien: da la impresión de que, sencillamente, están en otro país. 3. 1.- Entre los beneficios: la posibilidad de actuar, desde allí, en la agenda de los medios tradicionales. 2.- Entre los beneficios: la posibilidad de hacer llegar algunos mensajes diferenciados a un público determinado, invariablemente joven. 3.- Entre los beneficios: poder comunicarse personalmente, sin mediadores, desde cualquier sitio, antes de pronunciar un mitin, inmediatamente después, a la salida de una entrevista en una emisora de TV, tras ser víctima de un ataque por parte de un adversario político. 4.- Entre los beneficios: dar la imagen de que uno está "a la page". 5.- Entre los inconvenientes: hacerlo mal, con criterios estáticos, sin entender qué son las redes, tiene un efecto perverso. 6.No es fácil expresarse con eficacia en 140 caracteres. No veo ningún otro inconveniente relevante. 4. 1.- La capacidad de generar mensajes atractivos para la juventud y para el periodismo. 2.- La capacidad de generar agenda. 3.- La capacidad de contrarrestar estrategias de adversarios.  

95  

5. Interactividad, Actualidad, Inmediatez 6. No estoy seguro de que la haya cambiado. Ha añadido elementos nuevos pero la comunicación política tradicional ha sobrevivido a la irrupción de las redes sociales. En el mejor de los casos (Obama), los cambios son evidentes. En el caso de España, Podemos ha conseguido algunos cambios en la cultura política de sus incondicionales, motivándoles a participar, a difundir el mensaje de Iglesias por las redes, y a recolectar dinero. Y eso es una novedad en España. 7. En el caso de España, considero que lo único relevante es lo que ha acontecido en 2014 en torno al fenómeno Podemos. Los círculos y las redes son los cambios en la organización de los ciudadanos, o entre los ciudadanos y el partido que impulsó esos cambios, y que supo estar atento a ellos. 8. Sí, es esencial, aunque sea incierta su eficacia. Las redes sociales más apropiadas creo que son Twitter y Facebook, aunque no sé si será así por mucho tiempo más. 9. Considero que el uso de Twitter por parte de los políticos españoles sigue siendo arcaico, poco flexible y poco imaginativo. Más que conversación virtual probablemente hay monólogo, o soliloquio internáutico. 10. Para lanzar propuestas y promesas políticas, Para compartir noticias e información de los medios de comunicación, Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema

2.Fernando Nieto Lobato. Subdirector Máster en Asesoramiento de Imagen y Consultoría Política UCJC 1. Algunos mejor que otros, pero en general aún no se utilizan las redes sociales de forma adecuada. 2. Que escuchen mucho y conversen y no se limiten a lanzar "soundbites" 24 horas al día ni a enlazar noticias de la web del partido. Qué entienda la nueva cultura que trae consigo Internet que no consiste, ni mucho menos, en trasladar a un nuevo medio formas "antiguas" de hacer política. 3. Beneficios: cercanía, inmediatez, bidireccionalidad, conversación. Inconvenientes: fragmentación, simplificación, ruido, ausencia de matices. 4.1.Escucha activa. 2. Conversación.3. Entender la nueva "cultura de Internet".   96  

5. Multimedialidad, Interactividad, Actualidad, Hipertextualidad. 6. Se aumenta la inmediatez, se eliminan intermediarios --Media tradicionales -- y se permite a los usuarios (al menos teóricamente) tener acceso directo a los partidos y líderes así como expresar sus opiniones públicamente de forma sencilla y rápida. Existe un empoderamiento importante de los ciudadanos y la sociedad civil. 7. Las redes permiten poner en contacto a personas con los mismos intereses y preocupaciones y organizarse y ejercer su derecho de opinión así como presionar en favor de sus ideas de una forma mucho más rápida, barata y poderosa. 8. Es esencial que los políticos estén presentes adecuadamente en redes sociales. Si su presencia va a ser meramente testimonial o incluso negativa, evidentemente es mejor que no estén. En el "primer mundo" parece muy razonable que en 2015 todos los líderes políticos nacionales y regionales tengan una estrategia y presencia importante en redes sociales. Las redes sociales más apropiadas para los políticos son aquellas donde está la gente. Salvo que seas un partido con enormes recursos y puedas crear una red social propia para organizar a los voluntarios y captar más colaboradores o fondos (una de las grandes posibilidades que facilita Internet) lo lógico es que centres los esfuerzos en mantener de forma eficiente tu presencia digital en aquellas redes donde haya un grupo importante de posibles electores (o de personas concernidas directamente por tu acción legislativa o de gobierno) De nada, por ejemplo, sirve hacer un perfil maravilloso en Pinterest si eres el alcalde de un pequeño pueblo con una población eminentemente rural y menos de 10 vecinos registrados en dicha red. En España, salvo para campañas con gran capacidad o que intentan llegar a públicos objetivo muy específicos, Facebook, Twitter y Youtube (con la posible adición de algún sistema de compartición de Imágenes como Flickr o Instagram...) serían los básicos cada uno con peculiaridades propias y estrategias que deben adecuarse al medio e integración con una página web que actúe en cierta manera como "centro y eje" de la campaña. 9. En general, salvo casos excepcionales que siempre son señalados, los políticos españoles no conversan en Twitter ni emplean la enorme capacidad que esta red social da para escuchar a los ciudadanos, sus demandas, propuestas y mensajes. 10. Para lanzar propuestas y promesas políticas, Para compartir noticias e información de los medios de comunicación, Valorar datos oficiales (paro, economía,...). Pd. Buena suerte con el trabajo, me encantaría conocer los resultados del estudio cuando esté listo. Un cordial saludo.

 

97  

3. Guillermo López García. Profesor de Periodismo, Universidad de Valencia 1. En líneas generales, no. Utilizan las redes sociales como cualquier otro canal mediático, es decir: para exponer sus argumentos (a menudo, prefabricados desde el partido), sin interacción (o con interacción únicamente con los afines). 2. Que asuman que estar en las redes sociales es un trabajo a largo plazo, en el que se premia la constancia y la naturalidad (o apariencia de naturalidad), y que es preciso interaccionar con los usuarios y dedicarle tiempo al asunto. 3. No me gusta hacer listas. La principal ventaja es la cercanía y la posibilidad de interacción. Como desventaja, que aumenta la fragmentación y descontextualización del discurso político. 4. Los he indicado antes. Que no se limite a exponer argumentario, que piense a largo plazo, sea constante y se moleste en relacionarse con los ciudadanos. 5. Interactividad, Inmediatez. 6. Les obliga a estar más presentes y participar en un flujo comunicativo más constante y diverso. 7. Les ha hecho tomar conciencia de su capacidad para obtener visibilidad, organizarse y movilizarse para conseguir sus propósitos. 8. Sí.Sin duda, Twitter, por su carácter abierto y por la posibilidad de interactuar a diversos niveles. 9. Lo segundo. 10. Para lanzar propuestas y promesas políticas, Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema, Apoyar a personas de su partido

4. Antoni Gutiérrez-Rubí. Consultor 1. En la actualidad, las redes sociales se han convertido en una herramienta clave en la comunicación, tanto de candidatos, partidos o de gobiernos. Sin embargo, les falta entender la capacidad relacional de la red, y no solo su capacidad difusora. La Red son relaciones, alianzas de futuro, confianza, y se logra a través de conversaciones y de generar buenos contenidos para que sean tus simpatizantes los que los compartan. Si solo hay difusión, los contenidos suelen ser aburridos y no se implica a los simpatizantes.  

98  

La Red es una herramienta importantísima para la comunicación política, pero una más. No hay que dejar de hacer el resto de cosas, pero sí otorgarle la misma importancia a la campaña en Red. Y es potencialmente muy ventajoso. La presencia en la red permite ya no solo mensajes de arriba abajo, sino que el diálogo y la generación de participación permiten que las posibilidades sean mayores para que las personas se impliquen y conozcan nuevas ideas e informaciones, y a su vez, que las difundan a sus contactos. Se trata de una red relacional. Son las relaciones lo que importa, los contactos, y es a través de la red como esas relaciones pueden ser más fluidas y rápidas. Lo que los políticos pueden generar son comunidades de personas afines que confían en ellos y quieren y pueden involucrarse para difundir el mensaje del político. Es decir, no buscar el voto, sino buscar gente que haga campaña entre sus círculos para conseguir ese voto. 2. Que aprovechen las relaciones que se pueden obtener. Una opción es a través de la monitorización: quienes hablan de ellos o de los temas que nos interesan, para responderles o seguirles. Es muy importante hacer DMs también, como forma de acercarte a cada influencer o entidad, para buscar potenciales aliados y alianzas, y credibilidad y confianza. 3. Lo puedes sacar de mis respuestas. 4.Monitorización. Respuesta rápida. Relaciones. 5. Inmediatez, Hipertextualidad. 6. Me encantaría decir que la Red ha acercado a los políticos y a los ciudadanos, pero sólo ha sido así en algunos casos. Sí que se mide mucho más lo que se dice, se encuentran relaciones y se movilizan activistas. 7. Saben que a través de la Red pueden presionar y actuar así en política, de un modo en que jamás lo habían podido hacer. Es empoderamiento ciudadano, aunque a veces no deje de ser clicktivismo. 8. Depende del público al que queramos llegar. Por ejemplo, los menores de 18 años están en Instagram en su gran mayoría, en Twitter los de 20 a 30 y el resto sobre todo en Facebook. En cualquier caso, Facebook y Twitter debe ser prioridad. 9. La mayoría sólo hacen difusión. 10. Para compartir noticias e información de los medios de comunicación, Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema, Valorar datos oficiales (paro, economía,...)

 

99  

5. Diana Rubio Calero. Consultora en comunicación política,protocolo y eventos 1. Hay políticos que saben sacar mas partido que otro a las redes sociales, sobretodo a Twitter, pero considero que pueden mejorar aun mas este canal de comunicación. 2. que fueran sinceros y mostraran su parte humana. 3.Beneficios:Com.directa. Com. Mltiples receptores. Rápida. Fomenta el diálogo y el debate. Inconvenientes: no saber diferenciar entre lo personal y lo profesional. Los ataques que reciben por parte de detractores. Necesita un uso constante para estar actualizado.Requiere tiempo. 4.Confianza, Transparencia, Respeto. 5. Multimedialidad, Interactividad. 6. ha hecho que los medios de comunicación queden relegados a otras posiciones, y que el dialogo directo y abierto se realice sin intermediarios. 7. Mucho mas control por parte de los ciudadanos, que requiere una mayor respuesta por parte de los políticos. Han demostrado que el poder se encuentra en la ciudadanía, colaborando en las tareas de reciprocidad y busqueda de una democracia real. 8. La mas apropiada es Twitter. Facebook, PAth, Instagram y snapchat las utilizaría mas centrados en campaña electoral. 9. no crean conversaciones, ese es el fallo, lo utilizan como altavoz de la critica, del mensaje político y del slogan. 10. Para mostrar apoyo directo a otro líder diferente de su partido, Para lanzar propuestas y promesas políticas, Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema.

6. Víctor Sampedro, Catedrático. Universidad Rey Juan Carlos 1. No, salvo algunas excepciones. 2. Escucha, antes de hablar. Dialoga, antes de discursear. Redifunde mensajes afines. Establece redes de afinidad en círculos concéntricos de proximidad.   100  

3. Contacto directo e inmediato, potencialmente global y en red. Pérdida de control, desconexión offline, corte generacional y virtualidad. 4. Calma y sosiego, no hace falta contestar ni comentarlo todo. Prudencia, todo queda registrado y puede ser recuperado fuera de contexto. Audacia, crea flujos propios y personalizados. Constancia, sin altibajos ni ausencias prolongadas. 5. Multimedialidad, Interactividad, Actualidad. 6. Desintermediación, que no es tal, pues ante todo sigue importando la televisión. Posibilidad de articular minorias, potencialmente movilizables en términos de recursos y campañas específicas. Rotacion de roles de emisor y receptor. Transmedialidad de todo mensaje político. 7. Posiblidades de autoconvocatoria y automobilización. 8. Facebook es más improtante que Twitter: más universalizado, menos elitista y más comunitarista. 9. No saben lo que hacen, algunos desconocen por completo la herramienta. Son intermitentes, instrumentalistas a largo plazo, sensacionalistas y epidérmicos. 10. Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema, Para valorar propuestas de sus adversarios políticos, Apoyar a personas de su partido.

7. David Caldevilla Domínguez. Profesor en la U. Complutense 1. Sí en líneas generales. 2. Que no las usen. 3. Beneficios: Inmediatez, multiplicidad, accesibilidad y retroalimentación Inconvenientes: Ocupan demasiado tiempo si se controlan bien, se dicen cosas malinterpretables y se producen equívocos, eres rehén de lo escrito, son manipulables. 4. Que no se hable mucho, que se limiten a responder con vaguedades y que no se mezclen con grupos poco conocidos. 5. Multimedialidad, Interactividad, Actualidad, Inmediatez. 6. Sólo en cuanto a una idea de cercanía no muy real, por otra parte. También hay que distinguir entre el político de a pie (ayuntamientos por ejemplo) y el resto.   101  

7. Los enfados y disconformidades se vocean pero, en esencia no han cambiado casi nada. 8. No lo es. En todo caso twitter. 9. Son actos propagandísticos bien programados. 10. Para posicionarse o posicionar su partido sobre un tema, Para valorar propuestas de sus adversarios políticos, Valorar datos oficiales (paro, economía,...), Apoyar a personas de su partido.

 

102