O hibridismo lingüístco como fenómeno natural

O hibridismo lingüístco como fenómeno natural Francisco Dubert García Insttuto da Lingua Galega

1. ¿Hibridismo como fenómeno natural? Natural: • Produzido pela natureza ou segundo as leis da natureza. • Que segue ordem regular ou a força das coisas: lógico, necessário, imprescritível. • Não provocado; espontâneo. • Fácil. Sem constrangimento. • Provável, presumível, verosímil. António de Morais Silva, Grande dicionário da Língua Portuguesa, 10ª edição, Lisboa: Confuência, 1949-1959, s.v. Natural. 2. Natural > Inelutable

Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum Unha metáfora pouco afortunada: a lingua como ser vivo A lingua, moito menos a lingua histórica, non é un ser vivo nin cousa que se lle pareza. De feito, non é unha cousa: a) As linguas históricas, coma o diñeiro, a nación ou o matrimonio, son parte da “realidade social”, non da “realidade natural”: non teñen xens nin se ven sometidas a restricións combinatorias semellantes ás dos seres vivos. E.g. Nas linguas híbridas non hai machos estériles nin femias fértiles. b) As linguas históricas existen, sobre un certo soporte material (uns textos máis ou menos semellantes), como froito dunha convención social. Lingua e identidade(s): Os feitos lingüísticos (fonos, fonemas, morfemas, esquemas de entoación, palabras, frases, oracións, textos, linguas individuais, sociolectos, dialectos, etc.) axudan a construír as nosas identidades.

Bendita sea tu pureza, y eternamente lo sea, pues todo un Dios se recrea en tan graciosa belleza

De híbridos e liberdades Paulo Meraio Belasco http://www.vieiros.com/columnas/opinion/888/de-hibridos-e-liberdades; consultado o 9 de xullo de 2009 Se valoramos a nosa identidade e queremos legar ás xeracións vindeiras a nosa lingua e a nosa cultura, reintegrada nos tempos de hoxe, habemos ter en conta que cando a sociedade muda e a cultura (non confundir coas “artes”) cambia é preciso harmonizar ese contacto entre mundos para evitar, desde o campo da lingua, como mínimo, a hibridación, para salvagardar e proxectar cara ao futuro o galego, mais o galego como ente orgánico, holístico. [...] Porén na Galiza as institucións que teñen ao seu cargo a defensa da lingua (RAG, ILGa, Xunta con seu famoso e inoperante plan de normalización ...) entenden a lingua como obxecto contemplativo, académico, confundindo a norma escrita coa fala, levando a riqueza á miseria do locutor da TVG. Están empeñadas, desde hai moitos anos, en axudar a esa hibridación lingüística para fabricar un deforme mutante estéril, destinado a morrer sen descendencia.

Bendita sea tu pureza, y eternamente lo sea, pues todo un Dios se recrea en tan graciosa belleza

Comentarios aparecidos en Vieiros respecto ó comunicado que o ILG lle enviou ó Presidente da Xunta sobre a política lingüística do Goberno: http://www.vieiros.com/nova/74939/o-ilg-advirtelle-a-feijoo-do-dano-gravisimo-ao-prestixio-social-da-lingua

consultado o 29 de xuño de 2009.

Hermerico: Mas o facto é que o galego-português, ibero-romance ocidental ou como lhe quisseres chamar é a lígua "franca" para os estados artificiais deixados polo colonialismo português na África. Cousa que pretende ignorar algum "apegado ao cham" que anda por aí, com o seu cada vez menos galego e mais crioulo espanholizado. Mceleiro: É significativo que os responsáveis institucionais (pagados) do maior retrocesso linguístico na história da Galiza (passo dum 80% de falantes a um 15%) só defendam um mantemento do mesmo status quo em política linguística fracassado, que tão só pode aportar uma crioulização e desaparição do galego mais devagarinho.

Bendita sea tu pureza, y eternamente lo sea, pues todo un Dios se recrea en tan graciosa belleza

a) Descoñecemento do que é un crioulo e un proceso de crioulización. b) Consideración negativa dos crioulos e dos procesos de crioulización. c) O máis importante: ¿Que mal ten un crioulo? ¿Por que a consideración negativa do crioulo?

Bendita sea tu pureza, y eternamente lo sea, pues todo un Dios se recrea en tan graciosa belleza

O galego, moi a pesar noso, está inzado de vocábulos non autóctonos que fixeron incursión no noso idioma provenientes do idioma de Castela. Malia o numeroso corpus de termos non orixinarios que existen no interior do sistema lingüístico galego, estes non recibiron especial atención quizais precisamente pola súa condición de espurios. Este conxunto de elementos alleos goza dun alto grao de integración sobre todo na lingua oral (Edelmira Parga Valiña (1999: 789). Aínda que se produza unha recuperación de léxico nos falantes máis novos, moitos deles aprenden un galego culto desgaleguizado, con modificacións nos planos fonético, morfolóxico e sintáctico, que pode ser un calco do castelán, tipo este de interferencia que conleva un gravísimo perigo para o idioma. (Edelmira Parga Valiña (1999: 806-807).

¡É o que hai! Converxencia The increasing agreement of languages not only in terms of vocabulary (which may in fact remain quite distinct […]), but specially in regard to features of their overall structure. Depending on the nature of their prestige relationship, the convergence between different languages may be mutual (between adstratal languages) or unidirectional (in an unequal prestige relationship). [...] The fact that bilingual contact is prolonged, often extending over more than a millennium, has important consequences. […] Note that for convergence of this sort to take place it is not necessary for all speakers involved to be bilingual, or for all dialectal areas of these languages to be bilingual. For the results of convergence can spread to new speakers to new dialect areas by the same process which permits other linguistic innovations to spread (Hock 1991: 492-493 passim).

MODELOS DE PRESTIXIO (¿INTERFERENCIAS POR SUBSTRATO? Thomason e Kaufman 1988) Informante de Figueiras, Santago, 16 anos (1998). Gravado por Francisco Dubert. Entr.: ¿O galego “fino” de onde cres que se saca? Resp.: Non sei, de falalo pouco, máis ben, de falar pouco galego; se falas pouco galego, váiseche olvidando e quédache millor o castelán, e o castelán é un idioma máis fino que non ten gheada nin seseo; e despois cando te pos a fala-lo galego, xa falas galego, si o falas ben, xa... Entr.: Explícame eso, que non o entendo... Resp.: Claro, ti tas acostumbrao a fala-lo castelán e non falas, despois poste a falar un día o galego e non falas o galego así, con gheada e con seseo, porque xa non che sae, tas así, e tas acostumao a falar castelán, e non che sale así, palabras de galego moi... Entr.: Ti dis que primeiro hai que falar castellano, non... Resp.: Claro, porque si tas acoustumao a fala-lo castelán, despois o castelán xa se fala así, non ten gheada nin seseo nunca, o castelán; entón despois, tas acostumao xa a decir gato e nunca dis ghato, porque hai moita xente que di ghato, soco, e estás acostumao a decir gato en castelán, nunca vas decir despois ghato. Entr.: Ah, xa, xa...; e por que pensas que a gheada é bruta, mais o seseo. Resp.: Hom, non é bruta, pero comparada co castelán si, e con outros idiomas Entr.: Ti en que cres que é bruta, según pensas ti... Resp.: Porque ti dis, dis gato, e ti dis ghato, e ti dis, vas por aí falando e dis gato e bueno, pero si dis así ghato xa hai xente que mira pa ti, porque dis dunha maneira rara as cousas.

Informante de Pato de Madres, Santago, 63 anos (1998). Gravado por Francisco Dubert. A gheada e os polítcos

Entr.: ¿Para os políticos?, ¿un político que fale con gheada? Resp.: Non os pode haber xa. ¡Tiña que ser un partido, coño, feito a machado, carallo! Entr.: ¿Si Beiras salira nun mitin falando con gheada? Resp.: No. Entr.: ¿Non lle cabería? Resp.: ¡Home! Yo tengho en mi casa unha ghallina. Entr.: No, ¿pero falando en gallego todo...? Resp.: ¿Todo? ¡Non creo que o fixera! Ou si lle escapa unha que outra, non ten nada que ver.

¡É o que hai!

Sprachbund 1: Definición Convergence has ever more far-reaching and interesting effects in areas where adstratal languages are in long-standing bilingual contact. Under these circumstances, languages which may be quite distantly related or which exhibit no discernable genetic relationship may come to converge to the extent that they form a group that is structurally quite distinct from the surrounding and/or genetically related languages. Such a group of languages is commonly referred to as a sprachbund (Hock 1991: 494-498).

¡É o que hai!

Sprachbund 2: Os Balcáns Polo feito de compartiren trazos pasan a ser tipoloxicamente máis próximas. Moitos trazos parecen provir do grego (Bynon 1977):

a) búlgaro, romanés e albanés teñen un artigo posposto, fan os numerais do once ó dezanove cun esquema cuxo significado é “un sobre dez”, “dous sobre dez”...; b) en grego, macedonio, serbio e búlgaro elimináronse complexos [verbo + inf] por complexos con completivas: Grego Moderno: θelo na ɣrafo Serbio:

hoću da pisam 'quero que escribo' < quero escribir

c) en grego, romanés, albanés ou serbo-croata úsase o verbo querer ~ desexar para construír o Futuro; xeralmente o verbo auxiliar non se flexiona e é seguido por unha completiva: eu [querer [que escribo]] 'eu escribirei'. Grego: Romanés:

θa (< θelo na) ɣrafo o să scriu

Schleicher (1821-1868) dicía destas linguas que eran “os membros máis corruptos das súas familias respectivas”.

¡É o que hai! Sprachbund 3a: Europa

Hock 1991: 508

Theodora Bynon (1977)

¡É o que hai! Sprachbund 3b: Europa

“The /r/ in parisian French began to be pronounced with the back of the tongue, as a dorsal uvular or velar trill, fricative or continuant [ʀ] or [ʁ]. Since that time this pronountiation has spread not only within French but also across language boundaries, with the result that today it is standard in French, German and Danish, and is quite normal in many varieties of Dutch, Swedish and Norwegian. [...] Beginning in Paris probably in the 1600s, uvular /r/ had reached Copenhagen by 1780, and by 1890 had spread to southern Sweden, where it has remained stationary since the 1930s” (Trudgill e Chambers1998: 170)

E a península Ibérica?

Elementos de converxencia: Enxordecemento de fricativas coronais: galego, asturiano, castelán, aragonés. Xurdimento dunha consoante fricativa dental /θ/. Deslateralización de /ʎ/.