O primeiro proxecto de desaugamento da lagoa de Antela

September 18, 2017 | Autor: Casa Lagoa de Antela | Categoria: Historia, Patrimonio Cultural, Galicia, Ourense
Share Embed


Descrição do Produto

O PRIMEIRo PROXECTO

DE

D E SAU GAM E NTO DA LAGOA

DE

ANTE LA

r6

l.lntrodución o galloda próximainauguracion da do Centrode InterpretaciÓn ''Casa da Lagoade Antela"de Sandiás, consideroque é necesario difundirun dos primeirosproxectosrelada lagoade cionadosco desaugamento XVlll; século no remoto realizado Antela destesdocumentospode a publicación resultarinteresanteparatodosos aman- O P R I M E I R O tes da historiada nosaLimia. PROXECTO DE DE SAUGAM E NTO A orixe deste traballo é o artigo de DA LAGOA DE Carlos Martínez-Barbeitodos anos A N T E L A proyecto de 1957-1958 , Un antiguo desagüede la lagunaAntela.',no que se fala do primeiroproxectode desaugamento da lagoa,que aparecerecollido no librode actasda RealAcademiade do Reinode Galiciaa mediaAgricultura dosdo séculoXVlll,aíndaque non reproduce literalmente o contido destas actas. A estes extractos engádeselle unha brevebiografíados persoeirosque aoarecennomeadosnesasactas.Algúns deles gozarondun recoñecidoprestixio, comoXoséCornide,xeógrafo,naturalista e h u m a n i s t ac o r u ñ é s , o a b a d e d e Covelas,Pedro Gonzálezde Ulloa (do que reproducimosintegramenteunha cartaenviadaá Academia),e outrosque maisa mediahoxenon son coñecidos, dos do séculoXVllltiveronun enorme prestixio,como pode ser o enxeñeirode orixefrancesaCarlosLemaur. Os extractosdas actasforon extraÍdos do libroda RealAcademiade Agricultura da FundaciÓn que se atopana Biblioteca PedroBarriéde la Maza(A Coruña)'No caso da carta e a reproducióndo mapa de Ulloaatópanseno de PedroGonzález Arouivodo Reinode Galicia(A Coruña)' 2. A Real Academia de AÉlricultura do Reino de Galicia. Para os ilustradosdo século )Oy'lll,a -

17 L E T H E ;

O PRii,iEiRo

DE SAUGAM E NTO DA

LAGOA

DE

ANTE LA

ta L E T H E S

agriculturaé o maissólidofundamentodo progreso económico e social, por iso unha das súas principaispreocupacións Os ilusvai ser a mellorada agricultura. tradosanalizarancontinuamentea s¡tuación da agriculturagalega,sobretodo os desta. atrancospara o desenvolvemento Probadesde interesevai ser a creación, en 1765, da Academiade Agriculturade Galiciana Coruña.O seu principalobxeccausasda decativo vai ser "rnvest/gaJas dencla da agrlculturanas sete provincias do reino de Galicia . Unhadas principais preocupacións da ilustracióné a recuperación para o labradíodas terras improdutivas,polo que non podíanpasarlles desapercibidas as terrasda Limia,asolagadas pola lagoa de Antela. nestainiciativae nouLamentablemente, tras, a nobreza, que era a que tiña o dominiodas terras,non tiña ningúninterese en realizarcambiosnin modernizaXosé Cornide, secretario dela. Xosé ción ningunha,polo que a Academiativo na Cornidefoi unhafiguraimprescindible desaparecendo unhaescasarepercusión, ilustración en Galicia,a imaxedo ilustrano ano 1774. Paracoñeceralgunhadas do galegopor excelencia. causaspola que esta instituciónnon tivo Os extractosque a continuacióndesaapenas repercusión,abóndanos con gregamos sobre o proxectode desaugareproduciro que sobre ela escribiu o lagoa de Antelason as Iniciatimento da PadreSarmiento: postasen marcha,coma xa se indivas éQuenpersuadiráós labregos galegos no librode que lles sexa útil unha Academia de cou, que aparecenrecollidas o RealAcademiada Agricultura, actas da A{ricultura, fundada no lugar mais areoprimeirodos moitos intentosque se plaso, e estérilde Galicia,como é a Coruña; nificaronata oue comezaronos traballos e onde os máis dos habitantes son de desecaciónno ano 1958. Os temas hornesde preitos,e de pluma; ou son de relacionadosco proxecto de desaugaespada, e de milicia; ou son de bolsa,e desde a acta 3a mento desenvolvéronse de comercio; ou son unha tropa de Agricultura,celebradao da Academia de estranxeiros acabados de che$ar a 3 de febreirode 1765, até a acta 51a Galicia,que nin sabenunha verba nin un celebradao 2L de decembrode 1766, a verbo da l¡ngua galega, tan prec¡sapara derradeirana que se tratoueste proxecto. galegos? que ... se falar cos labregos poderá esperar deles, e dos éstranos, 3. Extractos do "Libro delestablepara a AE¡ricultura, e HistoriaNatural de cimiento de la Real Academia de Galicia'. Ag¡ricultura, sus estatutos y actos O p r i n c i p a la n i m a d o r d e s t a f o i o academ¡cos. Año de 1765" relaI n t e n d e n t ed o R e i n o * , m a r q u é s d e cionados co proxecto de desaugaPiedrabuena, e o seu principalimpulsor, mento da lagoa de Antela.

Acto tercero de la Academia de Cobelas, D. Pedro González de Ulloa, Agriculturadel Reyno de Galicia que se residenteen é1,y se me encargo/e escri víeseen nombrede la Academiapara que celebroel día tres de febrero de 7765 quantas noticias,y obser"lJlt¡mamente se trato el modo de la franquease vaciones contribuyesena facilítar este desaguar la Limia, terreno de bastante importante proyecto, como ¡gualmente eñensión, situado entre la ciudad de /os usos que podrian, con mayor,Y mas Orensey Plazade Monte Rey,que por no prontas ventajas destrnarse las üerras tener el declivio correspondiente /as y que de recibidasestas noti desecadas, sue,te aguas, se inunda los inbiernos,de que y /as comuniqueel lnfeniero D. cias que se llena de pantanos,y la$unasque se volvera a tratar este Míguez Feliciano impiden, que crezcan la mayor parte de '. asunto sus frutos y que se aprovecheel terreno Acta 73a celebradael día 27 de abril con otros, que quitadas las aguas,según pays, 7765 de de y seria del hermosura situación ''Se mucha utilídad. Trataronsevarias medi/eyo una carta de D. Pedro y para procedercon Gonzálezde Ulloa, Abad de la Feli$resia das para consegu¡rlo, todo conocimientoacordó Ia Academia, de Cobe/asen t¡errasde Ia Limia en que oue el Sr D. Juan Luis Ximenez de contestandoa otra que de orden de Ia Saboya,que üene notic¡aspart¡cularesde Academiaesciví explicael facil modo de este pays, hiziese unas apuntaciones, desagüareste Pays,y habiendomerecido que siruande gu¡a, assi para el conoci- particularconsideraciónde todos los indimento de su situación, como Para los vrduos se nos encargó al Sr. D. Carlos medios de mexorarlo: y resqecto, que Lemaul y a mi (JosephCornide),que con deve pasara ese pais D. FelicianoMíluez presenciade un maPa que acom7añaY Then¡entede lngenieros,se /e entregasen de otro que yo ofrecí de este pays nos estas notícraspor una diputación de la informasemosde los medios que propoAcademia,a cuyo fin se nombró al Sr.D. ne, y Io hrciesernosa la Academiaen la CarlosLemaur,quien , en nombrede esta pimera sesbn, de el resultadode nuespasasea suplicarles,que, con presenct,as tra conferencia". de estas noticiasy de |os fines a que se Acla 74a celebrada el día 28 de abril dirixen, tomase conocimiento de dicho de 7765 terreno, lo nivelase,y viese en que con"E/ Sr D. Carlos Lemaur, e Yo dimos sistia /a falta de corrientespara poder la echas quentas las observaciones de proceAcademia,con tan seguroinforme de Cobelas Abad del la carta Y der a procurar /os mas eficazes medios sobre la Limia, presentandoel calculo de mexorary aprovechareste terr¡torio". mapa de de el canal que debe formarse para el Acto cuarto de la Academia de desagüede ese PaYs,Y siendode cuatro Agriculturadel Reyno de Galicia que se Leguas de largo, con siefe Baras de celebroel día diez de febrero de 7765 ancho en su medio poporcional,y dos de "@ualmentehe leydouna memoriaque profundidadha resultadocostará mas de por encargode la Academiahavía forma- medio millón de reales, en cuya conse' do e/ Sr D. Juan LuisXmenez de Saboya cuencia,y para procedercon mas acierrelativaal desagüede la Limia,y habien- to, se me encargo bolvlesea escivir al dose en vistade ello conferenc¡adolarga' mismo Abad pidiendole una circunstanmente sobreeste punto, hizo presentea ciada relación de las utilidades, que la Academiael particular conoc¡m¡ento, podran resultar al pays, eiecutado el que de este pays tiene el eruditoAbad de desagüe:la cantidad de leguas quadras

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DE SAUGAM E NTO DA LAGOA

DE

ANTE LA

t9 L E T H E S

O PRIMEIRo PROXECTO DEgAUGAM DA

DE

E NTO

LAGOA

DE

ANTE LA

L E T H E S

corazones de quantos componen ese noble Cuerpo unas maximastan utíes a/ bien de este miserab/eR(ei)no s¡endola principal 6 mas bien la unica, el promo' ber Ia Agicultura Nodriz,en cuios e/ogios, se han esmerado muchos doctos quisierayo ser uno de tanPanegliristas; para á Madre tan car¡ñoelogiar tos; no sa, srnopara álabar á tan beneficosH'tios como en esa Ciudadse congregan,con el fln de hacerlaflorezer,y fertilizaren todos sus dominios. Ó si despues de tantos Ynviernos, lograramos una florida Acta 57a celebrada el día 27 de Primavera?6 si á tanta escasezsuzediediciembrede 7766. se ta fertilidad que V(uestra) S(eñoria) 'Se conferencio sobredel desagüede sol¡c¡taen beneficiodel comun. Quierala la Limia, a cuyo efecto manifestoe/ Sr divina providencia hazer estable á tan Presidenteun plano que ha hecho sacar noble congreso,y le dicte /as mas azeftade aquellos paraiespor el Ingeniero D. das ideaspara la firmezadel ermosoediFelicianoMíluez mui individual,y extens¡- frcio que comienzaá fundar. vo, con un tanto del coste que tendr¡a, Si l/ustre Academia:no está la diftculformar un canal que facilitarael desagüe tad en lebantate á la maior altura, sino de Ia Limia baja, y tratado con toda proli' en solidar bien sus cim¡entos;que echagidad, se ha deiado para otra ocasiónel dos estos se lebantará deporsí' Hablo tomar una resolucíón. solopor lo que respectaá este Paísde la 4.Carta e mapa rem¡t¡dos á Limia,en dondenací,y resido:CuiodesaAcademia de Agricultura Polo lue fue e/ asunto q(u)e trató V(uestra) abade de Covelas, Pedro González S(eñoria) en Ia junta del día diez de de Ulloa. Mazo. Sobre que diré lo que alcanzo, a maiorÍada docu- que aunque poco, ácasoserá con algÚn Lamentablemente, y que mentación se nomeanas actas(car- ac¡efto, pues tengo sobre ello m¡rado quanto otro. remirado desaPareceu. tas, mapas, etc.) a cartae o temos localizadas Unicamente Pero volviendoá los cimientosen que mapa de PedroGonzálezde Ulloaremiti- ha de fundarseeste utíisirno proiectoen do á Academia, que se conserva no parficular,y et dela Agicultura en común: Arquivodo Reinode Galicia,na Coruña.O perm¡tame V(uestra)S(eñoria) desaogiue a continuacióné texto que reproducimos un poco mí corazón lastimado, q(u)e de gran intereseparacoñecera realidade s¡ente /as comunes calamidadesde mi da Limia na segundametade do século Patria destituida de todo humano conxvilr. sue/oa /os castt{os con que el cielo pune Mui noble y docta Academia de la nuestras culpas concurren otros crueles golpes;cu¡or¡gorimpio pudieraen pafte Coruña. suspender el amoroso Celo de nuestro carta Ia apreciable á Respondiendo que por orden de V(uestra)S(eñoria)me R@dl Yntendentecon /os medios mas escribeel honorablesecretar¡oD- Joseph justos, rnas faciles, y mas suabes. Son AndresCornide,empiezo dando infinitas drgo tantos /os trabaJbspesados q(u)e graciasá Dios que ha insp¡radoen los cargan sobre estos Pobres Labradores,

de tierra que quedaran desaguadas,Ia calidad de esta y otras noticias condu". centes a este efecto Acta 78a celebradael día 26 de maYo de 7765 "Tambien se /eyo una carta de D' Antoniode Quintasnatural de la feli{resia de Sandianes en üerra de Limia diri$ida al Sr. Presidenteincluiendo un mapa de este pays, y pro7oniendo el modo de desaguarlo,y se acordóreservarlacon /os ". maspapelesque tratan este asunto

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DE SAU GAM E N TO DA LAGOA

DE

ANTELA

Mapa remit¡doá Academiade agr¡cutturado Re¡node Gal¡c¡apor PedroGonzálezde ulloa. 7765' Arqu'Modo Reinode Gal¡cia 2l H _ f H E S

O PRIMEIRo PROXECTO

DE

DESAUGAMENTO DA LAGOA

DE

ANTELA

L E f H E S

que me adm¡ro como pueden sostener/os. Son bien usua/esy sabidosaquellos bersos del Poeta; Sic vos non vobís ".' Slo. vosnon vobls.... Sic vosnon vobis..'. y estos Terminoslugubres que aplica el Poetaá /os Brutos, áplicoyo (con algluna diferencia) á estos infelizes Labradores: puesá /os Bueyesáun delo que trabaian /es queda el heno;pero al Labrador,ni un grano para comer ni sembrar: puesquanto coje, sue/e //ebarselop(o)r e/ Agostoe/ que no Io sudo, ni un pelo' A /as ovejas áunque se/es trasqul/e Ia Lana, aún les queda el pellejo;y áun de este se vé despojado el Labrador.A las aveiitasquitaseles ta miel; pero quedalessiempre algo de dulze en las Paredesde /a Colmena; pero quanto le queda al Labrador,todo és amargo, todo acibar, todo hiel. O quanto s¡entoque nome atrevoa proferir,porque veritasodium parit: y menosal escribirlo porqu(e) Scr¡ptamanent. Tengomui reconocidos/os rnales que padecen/os muchosenfermosque iimen en este Hospitalque visito: Conozcolas causas de muchas dolencias agudas chronicasy mortales: Sé /os rernedios, q(u)e para curarlas se debieran aplicar; pero no estála Boticaam¡ arbiú¡o,y áunoue /o estubiera suzederiameá caso Io q(u)e á /os medicos expertos,pero t¡m¡' dos, que dejan de hazer á veces /o que conozenaprobecharáal doliente,por que losgregariosgritan que aquelloés malo y nocivo. Lo que suzede con el cuerpo de un hombre enfermo,suzedetamb¡encon el cuerpo políücode una republicaachacosa. Vamosáver como esta, de que soi inutil miembro, puede meiorar de sus mates. Uno de /os rnáscomunesque en ella se padezenés el dar /os Bueyes,y Bacasal fiado á bariosTrapazerosque |oslleban á rebenderá Castilla,y otras partes,que no dig;o viniendo la paga ó precio de e//os tarde, mal, y avezesnunca; padeciendo oor esto los Labradores el detrimento

maior; por quedar las Tierras sin la correspondientecultura; que no se/esdá en sazón: viendose muchas Yezes /os duenos ejecutadospor las deudas que haviande pagar con el dinero del Ganado que emprestaron,Y no cobran' Lo que con este ramo de comerciose pasa por aqui, és cosa increible,y n¡ por mas que se/es exofte para que escarmientencon /as frecuentesperdidas que ocurren, no ai forma de conbenzerlos.Este mal estaba curado con mandar el S(eñ)or Yntendenteq(u)e nin4unaJusticiahiciese pago de Ganado que se ernprestaseá estos Traficantestramposos; que assi, n¡nguno,selo daria sin dinero en mano y se evitar¡anmuchos incombenientesque sucedencontra la utilidad de la agr¡cultura. Estapadezeotra quiebra mas inmedia' ta en la disidiade algunosque a¡ regular' mente en la vecindades con continuo calm(ien)to de animo, araganes de por vida; aquienes toma el demonio dela enbidia,si vén que otros trabaian,y cult¡ban lo inculto, arruinandoles/os /avores con el pretextode que les quitan á aque//os e/ sustento para sus Ganados,y por eso desmaian /os gue Por sudor de su rostro qu¡eren ganar el sustentoj a /os Araganesapoian algunospoderosos,de temor que /os /aboriosos pobres, /es tierras, s, se de.¡'ensus pensionadissimas mantienen en /as /ibres del común: Ilegando á tanto su malicia en este particu' Iar. oue solicitan comisiondel Fiscaldel Reyno pa(ra) impedir la cultura, come' t¡endolos comísionadoslas maioresábe' rias, como me consta. Otro prejuicio de Ia agricultura,consiste en no dedicarselos naturales,á conocer el Terrenoque es propio para cada cosa, y asi le ócuPan con lo que no debieran ócuparle; quando no lo deian desocupadodel todo. En el termino de esta Parroquia ai un gran Pedazo de Terreno,en que pudiera cogerse mucho

vino: y esta rnculto por ser ¡nculto para mos todos, que otra cosa se nezesitaba Pan, y pasto. Otrasbarias causasconcu- para hazer florida la Agricultura,y con ella rren a hazerla miseriade mi Patia maior, fuerte y abundante nuestra reiion? /as que omito referir por no molestar la Logreseeste methodo con todos, y está atención de V(uestra)S(eñoria) , querrá consegu¡dotodo. Pero la lastimaés, que Diosproporcionarmeocasión,en que las son rarissimos/os ecieslasticosy secu/aresque no hagansu papel en Ia Comedia descubra,sin el travaiode escribirlas. cada uno Para s¡. intitulada Para removerpues tantos periuicios,y y Logrese,repito, esta union de animos, promoverla agicultura en este Pais, á que con pocomás se conse$uiníe/ desanecesitan caso en todos, dos cosas se srneouibus.... La primera es la uniÓn, guar la Limia.Obraés esta de coste,y de conformidad,y atracüvode los animosde trabajo, pero no mucho de todo, Y reslos naturales;La segiunda.la protección pecto el sucesivo Probecho es nada, del Soverano,con el apoio delospodero- digan lo que gustasen otros,y obieten Io sos. ConsrJaseesto, y está vencidatoda que quisieren, que no faltará quien no difrcultad; pero, como se logrará espe- respondaá quantas sofsticas obieciones cialmente Io primero? Vaia el modo con discurran los cubulides, y chrisipos, un ejemplo: conozco a un Parroco, que varnospues á esteparticular asuntodela despues de predicar á sus Fe/t$resesio Limia. que /es combie(ne) á Ia Alma, rara vez Ai un lienzo de Terreno,al que llaman deja de decirlesalgo conben¡entepara el Limia alta, que se ve divide de la baia, cuerpo. Como lo primero toca á la assidicha, por desaguaraquella en esta; Jurisdicciónde Ia Gracia, no sabe si ha separandoá /as dos el Monte sobre e/ logrado algio; pero sabe ha logrado que esta la Torre,y foftaleza de Portela; mucho en lo se$undo,'PUes Ie consta, como lo demuestra en el Polígon que que desdemediadoFebrero,todo Marzo, rem¡to:DelaLimiaalta, no hablo,porque y prosigiendoen Abril tienen romp¡doy no t¡ene que desagiuartanto como la cultibadoen lo inculto Terrenopara coier vaja. El lienzo de esta, se estlende de mas de mil ferradosde Pan. or¡enteá Poniente,por espaciode quatro leSuas,y poco rnas de una, en lo mas pues, cura este ser como Aora Pudo unir los animos de sus Feligresespara ancho, atrabesandolade norte á sur. lograr esto? Como? Dandoles graciosa- Principia esta planicie por or¡ente en mente á /os necesitadospan para comer forma de media luna, en la declividadde durante su faena: protestando no dar /os Montes de Codesedo,Barrio, Boveda, Agua ni otro socorro alguno á /os que S(a)n Miguel, Guamil,y concluiepor occi' pudiendo manejar el Azadón dejan de denteen el sitioque llaman ponte l¡nares; hazerlopor disidiaÓ pereza: ofreciendo' por uno de piedra de tosca fabrica, que /es si prosrguenla mitad del ingresode su tendrá como quarenta pasos de largo, y YSIesiapara aiuda del coste; dandoles quatro ó cinco de oios, Por /os que Pan para sembrar lo inobado, sin cargo desembocanquantas a$uas concurrená de que le pa(uen, mas que el Diezmo toda Ia Limia; que aqui finaliza entre /os delo que cogiesenj visitandoles,y ani- rnontesde Celme,á Norte,y de Avelenda mandolesquando andan en sus penosas á sur. Toda esta llanura está rodeada de tareas:y ensuma,pract¡candocon e//os muchos Lugares, que todos participan otras cosas que ofenderiaá su molestia, rnas ó menos de las yerbas que produze sl supiese las decia yo. A. Novi/isslmos con lasque se mant¡enenGanados-maioAcademicos?Si como este nos poftase- res,y menores,y una tan mala casta de

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DESAUGAM

E NTO

DA

DE

LAGOA

ANTELA

L E T H E S

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DESAUGAMENTO DA LAGOA

DE

ANTELA

L E f H E S

que en Ynviernoesta siempre yeEluas,que ninguna en este si{lo ha la tan vaia, y porverano, apie eniutenido cavallo que baliese ve¡nte cuviertade agua, por lados;el darla mas pasa ambos Dob/ones.Es térreno tal, que en todo el, to, se para el conbeniente mui será elevación el no se encuentraun Pantano,aun en las de Aguas. parte curso y la maior Ynv¡emomas llubioso; en Desde este llamado Puente hasta el de su centro, apenasse hallaran tres o quatro piesde ilerra hortense;no obstan- das Poldras(n.o7.o)distantemedioquarte dizen /os inte/t$entes,que desaguada, to de legloa,Ya las Aguas emPiezan á seriafertil en Tr¡go,Legumbres,Cañamo, enfilarse,pero con tan manso curso que y Nabos. Que sena el Paismucho mas casi no se d¡stingueaciaque parte corre' sano por menosincomodadode las fre- Este de las Poldrasés de piedra, baio, cuentesNieb/as;que ni por cult¡barle,se llano, sin petr¡lesy mu¡ zerca de anuinarharia periuicioá la cria de los ganados; se sino se reforma quanto antes acosta puescavezaspor cavezas,pocas mas tie- de poco dinero. Es Paso Preciso de nen /os Lugares que confinan con la Orense para Monterreq, Chabes,Y áun para Castilla,ilene tan zerrados/os o;bs, Limia. que /os otros mas distantes. pasala aguapor ambos Vamosmirando al Centrode la llanura, que porYnvierno que muchasvezesno modo con el Mapita delante,al n'o 7'o ai una extrernos,de Puentesino acaballo; al puede entrar se malacalzada,por la que se pasa apie en que año el en Proximo Pasado bien á tiempo Ynvierno desde Cortegada de Couso unas naturales los habrieron el encharca nose ella Orense; hasta Aguasfueron y las aunque AEua, y todo lo que se queda acia malas zanias, el incobehubo no año, este en muchas Oriente,esta ia cultivado,ya de Prados, este pasados, Iendrá los en niente, Que mirando ya de Arboleda.De esta calzada pasos de largo, y sesenta unos Puente que llaman Puente el á Poniente hasta entradasai culti' das poldras (n.o 4'o) és el tramo en hastamui cercade sus abaio empie' y mas" tuego teneno, bado donde estan /as Aguas mas estancadas, inundando agúas, /as ensancharse podrá á zan ni que las reciba, sin tener canal partesde /os tenn¡nosde Lamas, que por muchas trabaio: bastante hazerse sin la pasando yo por dicha calzada barias Ganade, Sabuzedo,Y Porquera, Por de Santos' Villar Couso, de sur; de veces,dos, o tres de ellas,tomé el nibel, vanda por la y y halloque e/ sitroque llamanel Bion(no' Parada,Rairiz, Ordes Congostro' de Lamasentre 20) está mas Profundo que el terreno de norte: Por el termino (que las aguas de recive que subslgue acia las poldras: por eso el Ríode Ginzo con las dela incorporarse a atta) nunca está sin agua aun en la maior ta Limia recto, como angulo en cortandolas vaja sequia;y todo esta lteno de una especie MaPa' el en se dernuestra para estier' que so/o sirbe de Junco falso, De aqui ábaio va la angostaMadre 6 col, y para hazer unastoscasesteras,que ponen los Pobresalrededorde sus camas Canat del Rio culebreando con tantas en medio de este s¡t¡o, que tendrá una bueltas, que sue/e decirse tan derecno legua de circunferenciaai un altillo de Camino llevas como el Río dela Limia' rec¡ntocorto ho.2o) y en el unos tres, ó Para pasar deuna parte á otra, a¡ tales quatro Atvolesant¡guosadondese ret¡ran. quales pontoncicosde madera de mui los Ganadosen verano,éYnvierno;y está poca consideracíonhastallegaral Puente linares,que está mas derrotado, que el siempreeniuto. poco p(ara) cony Tirando más aciabaio, ai otra calzada de tas Poldras, falta por que mano el Maestro lebanto clu¡rle ind¡gnano. 3.o que llaman ponteda ante-

que corria con su compos¡c¡onpor no poder cobrar losjornales vencidos,aun' que por orden del S(eñ)or Yntendente sele mandaron satisfacer,y como no faltan Antagon¡stasa /as mas asentadas maximas,no pudo lograrseIa satisfaccion del Maestro, ni Ia compos¡c¡on del Puente. aoul se haze feria á los 22 de cada mes. A la parte de arriba y de avajo de este aí barias Peñasde poca corpulencia:Las de arriba,son unas ocho, u d¡ez,pero tan pequeñas, que en lnvierno siempre las cubre el Agua: Creeréque un quintal de Polvora no deje vestrgo de ellas. En Berano. nueden barrenarse facilmente por que á pie enjuto casf se puede badear el Rio,como yo /o pase muchasvezes. Estas peñas creen muchos, son /os que impiden e/ curso rapido a lasAgiuasde Ia Limia, y que quitadas,quedarádesaguada la llanura; Es evidente que hasta dichas peñas viene Ia agua con tal quietud, que nose distrngue aciaqueparte corre, mas que luego que se emDocapor el Puente,y de este ábajo, corre con /nas rapidezaunqueno contantacomo la que Ileba á un t¡ro de vala de distancia, endondese despenaen una profundidad que forma el Pozo llamado Onega. Esto és lo que comunmentese dize, por que és lo que mas o(b)viam(ent)ese vé. Pero yo; que tantas vezes,y por tan diferentessitios he paseado esta t¡erra, soi de dictamen, que dichas peñasde Ia p(uen)te de arriba, y algunas de las que estan por la de avajo del Puenteno son la causa del encharcam(¡en)toy detencion de dichasaguaspor que me pareze a¡ otras causasconcunentescon aquella.

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DE SAUGAM E NTO DA

LAGOA

DE

ANT E LA

permitir, se empoze en el Canál el Lino que se coje en /os Lugares inmediatos; pues sacando Terronesde afuera para poner sobre |osAzes,haciendo oyospara enterrarlos, y removiendo todo para sacarlo despues de curtido, quedan aquellosterronesen dicho CanáI,y como Ia agua por su manso curso, no tiene fueza para llebarlos consigo, quedan haciendo una especiede Dique, que la det¡eney la haze rebalsar.4.4 consisteen que entrando variosArroios (como sé vé en el Mapa) que vienendela circunferencia al Centro de Ia Limia, entran en ella cortando el curso deias Agiuasen angulo recto, haciendo recalcitrará las que vienen por Canálmaior.5.aestaprozedede 7.a Es no hacer zanja, conducto, ó una especie de vallados que hazen |os Canálcorrespondientepara rezivirlas:2.4 naturales en varias partes de Ia llanura, tantas ¡nflex¡onescorno tiene e/ casi dentro delos quales recojen algunos c¡ego Caná\, por donde ban en Berano pedazosde Terrenopara sembrar en los /aspocasque se recojen:3.4/os rnuchos años enjutos.Estos val/adoshaciendolos obstacu/osque se oponen al Curso en con methodo, no causariandaño grabe, 25 lg;{Es

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DE SAU GAM E NTO DA LAGOA

DE

ANTE LA

L E f H E S

pero concurren á causar alguno. otras gamento da lagoa de Antela. mas causas seru¡raná caso de imqe-CarlosLemaur (Montmiral(Francia), pero puede t720 - Madrid,L785): Enxeñeiromilitar dim(en)toal cursode la AElua, ser,q(u)e estassean las unicas.Vamosal de orixefrancesa,considerado por ilustramodo de removerlas. dos como Jovellanoscomo o mellor Por lo que respecta a las Peñas,Ya enxeñeiroda súa época. queda dicho /o que se necesita. Para la do Participouno proxectoe construciÓn primera que yo sena/o es prec¡soconcu- Canalde Castelainiciadono ano 1753, rran |os naturales en sus dlstrictos res- máis adiante foi destinadoa Galicia, pectivos,habriendo un Cánal recto, que levandoa cabo a direcciÓnde obras no sin tozer linea, puede habrirse ancho, y camiñode Galicia(entre1763 e 1770, no mui profundo desde e/ Bion á Puente con algunhas interrupcións),revisando Iinares(n.o 5.o) el modo de hazerloscon- portose fortificacións (Cee,Fisterra),reacurrir con gusto á esta obra yo lo diré lizandoproxectoscomo o da desecación quando llegue el caso,'stnquepara d¡lia- da ría de Betanzos(1765), e o proxecto nar dicho canal se nezesitenln$enierosni do Pazo de Raxoi (L767) na Prazado otros sobrestantes,rnas de aquellosque Obradoiroen Santiagode Compostela, un señalen quien conoze /os sugetos del exemplo da arquitecturaneoclásicaen Pais.En esta se incluie lo q(u)e contiene Galicia.Máisadianteparticipano proxecla segunda causa arriba dicha. Evitarase to e construcióndo Camiño Real a el daño de la 3.a imPuniendoPena de Andalucíapolo porto de Despeñaperros perder el lino qualquieraque le empoze (I77L-L785), a obraque lle daríamaior en dicho canal, pues sobran s¡tlos en fama entre os seus contemPoráneos, donde curtirle. EI arbitrio de ocurrir a la dada a súa dificultade. 4.a consiste en abrir á dichos Arroios -FelicianoMíguez: Enxeñeiromilitar Canales menoresque entren en angulos galego. A el debéselleo proxectodo ediagudos en el Canal maior, afin de que ficio do Arquivodo Reinode Galiciade entrando de sos/aio, no detengan las Betanzos,edificio de trazas neoclásicas aguas que vienenpor el principal.La 5.4 en tempos de Carlos lll en construído causa, está removidacon no perm¡tirse 7 7 7 5 . hagan d(i)chas tapad(a)s en quadro, 6 -XoséAndrésCornide(A Coruña,1734 quadrilongo,á menos,que acia la parte - Madrid,1803): Un dos máiscoñecidos punta' en del rio rematen los ballados en Galicia. membrosda llustración OVas barias cosas de menos ¡ntidad De orixe fidalga,eshdouHumanidades me ocurren, pero lo dicho és lo principal al asunto,y Io pon$o todo á la considera- en Santiago.Foi rexedorda cidade da cion de esa flustreAcademia,acu¡o recto C o r u ñ a , f u n d a d o r d a S o c i e d a d e juicio sometoel mio, y mi voluntad,para Económicade Santiago,fundador da que d¡spongaIo que sea de su ma¡or Academiade Agriculturade Galiciae agradoy suplicoá Dios Ia felicitey con- secretarioperpetuoda RealAcademiade serbe para honra y Probecho de este Historia,entre outros. Ao longo da súa R(ei)no. De Cobe/as Y abril 9 de vida realizoucompletosestudossobre a 7765:B(esa) L(a) M(ano) a V(uestra) historia, a xeografíae a economíade Sbñoria). Su mas atento siervo Y Galicia.Elaborougrande cantidadede mapas,entreo que destacao da diocese Capellan: PedroGonzalezde Ulloa: de Ourensee a de Mondoñedo.Nosseus S.Breve biografía dos participantes sobrea economíade Galiciadesestudos nas actas que tratan sobre o desau-

O PRIMEIRO PROXECTO

DE

DESAUGAM

E NTO

DA

DE

LAGOA

ANTE LA

I

taca a Memoria sobreIa pescade Ia sar- ilustracióngalega e española,como os Padres Flórez e Sarmiento ou cos dina en /as costas de Galicia 0774). e Montiano. Realizounumerosascrónicasde viaxes, Cornide.Campomanes desdeCoruñaa la Corte, adecomo ViaT'e -Antoniode Quintas:Figurana relación maisde cultivara literatura,tanto en cas- de oficios do Catastrodo marqués da telán como en galego,lingua na que Ensenadada Freguesíade Santo Estevo escribiunotablesooemas. de Sandiás,feito en 1752 comoescribán -Pedro Gonzálezde Ulloa (Xocín de desta, xurisdiciónpertencenteao marPorqueira,t7t4 - Covelas,1790): Foi quésde Malpica. abadedas parroquiasde Perrelos,Santa -Marquésde Piedrabuena: Presidente Baia de Chamusiñose finalmentede da RealAcademiade Agricultura do Reino Covelas.E o más coñecido intelectual de Galiciaen 1765, CapitánXeneraldo ilustradoda Limia, autor da Descripción Reinode Galiciaen 1773, de /os Estados de /a Casa de Monterrey -Juan Luís Ximénez de Saboya: En en Galicia(7777), libro imprescindible 7745 era Oidor na Real Audienciade para coñecera realidadeda maior parte Galicia e Xuíz Privativode Estafetas, de Ourenseno séculoXVlll. da provincia Correose Postasdo Reinode Galicia. epistolare presencialmente Relacionouse *Os Borbóns introducironinstitucións con moitos dos grandesintelectuaisda 27

de inspiraciónfrancesae casteláen todo o Reinode España,como as Audiencias oaraos asuntospolíticose xudiciais'e os intendentesreais para a administración orovinciale o control dos impostos'Os

capitánsxeneraisestaban á fronte das Audiencias,mentresos intendentesnas provinciaseran auxiliadospoloscorrixidores nas cabeceirascomafcalse os rexedoresnas localidadesma¡spequenas'

BTBLTOGRAFIA

O PRIMEIRo PROXECTO

DE

DE SAUGAM ENTO DA

LAGOA

DE

ANTELA

Documentos sus estatutosy actosacadémicos' de la RealAcademiade Agricultura, Librodel establecimiento da FundaciónPedroBarriéde la Maza Año de 1765 (BibliotecaMartínez-BarbeitoBiblioteca (A Coruña)). (Fondodocumental Xosécornide Saavedra carta e mapa da Limiade Pedro Gonzálezdeulloa Arquivodo Reinode Galicia(A Coruña))'

Artigos Martínez.Barbeito,Car|os..Unantiguoproyectodedesagüede|a|agunaAnte|a...Bo|et (1957-1958)Ourense' Comisiónde Monumentosde Orense.TomoXIX

RodríguezColmenero,Antonio:DonPedroGonzálezdeUlloa'AbadedesantaBa da Limianos mediadosdo séculox'/lll ' RevistaLethes' chamusiños,e os vestixlosarqueolóxicos Ourense' CadernosCulturaisdo Limia,número3 (outubrode 2001) (Páx,42' ..0 Mércores,7lo4l2ooo Ga|ego. correo o |uces..' Vil|ares,Ramón' séculodas (Páx'43)' ilustradas'.o correoGalego.Xoves,8lo4/2OOO villares,Ramón. As inst¡tucións Libros de |os Estadosde |a Casade Monterreyen Ga|icia.1777. U||oa,Pedro:Descripción Gonzá|ezde oxea,cuadernosde EstudiosGallegos'Anexo Edición,prologoe notasde JoséRamónFernández lV.Santiagode Compostela'1950'

SánchezLázaro,r.:Car|osLemaurye|canaldeGuadarrama.Madrid.co|egiode|ngenie Caminos,CanalesY Puertos,1995' 2002' VariosAutores:Galicia2003. A Coruña'Xuntade Galicia' Páxinas web españolasdesdela ilustración pinilla,Manuet: Evoluciónde las políticashidráulicas Díaz-Marta Aguas'zaragoza't4-18 de y Planifcación Gestión sobre lbérico hasta nuestrosdías . I congreso septiembrede 1998. 1' htm us.es/ciberico/archivos-html/zaraponen http://www. ' galego(ll) RivasGarcía,Manuel: Europae a razónilustrada:o caso =273 http://www.galic¡adigital.com/psd/opinion/opinion-detalle'php?id Cornide' Andrés Concelloda Coruña.Cidadánsilustresda Coruña'José html htto://www.a¡olacoruna.es/gll3ciudad/31presen/3128ciui' de Xosécornide,ilustradocoruñés' culturaGalega.org:Hoxecúmprense198 anosda morte php?id= 397 ftgalega'orgnoticia-arquivo' http://www.cultu de santo Estevode sandiásen t752' da Freguesía censo do catastrodo marquésda Ensenada = 174 http://wvw.xenealoxia'org/modules'php?name=content&pa:showpage&pid Crono|oxíadoconcel|odeSandiásedosintentosdedesecaciónda|agoadeAnte|a. L E T H E S

http://www.culturapopulardesandias.com lnformaciónsobrea futura Casada Lagoade Antela (Centrode Interpretaciónda Lagoade Antela) na web of¡cialdo Concellode Sandiás. http://www.sand ias.es

O PRIMEIRo PROXECTO

DE

DESAUGAM

E NTO

DA

DE

LAGOA

ANTE LA

L E T H E S

I

Lihat lebih banyak...

Comentários

Copyright © 2017 DADOSPDF Inc.