Teoría polisistema gl

periferia A teoría do polisistema (Even-Zohar 1979) é unha teoría aplicada ó campo literario que pretende describir o funcionamento dos sistemas e subsistemas dos textos traducidos. Esta teoría contribuíu a fundamentar o principio conforme as traducións se desenvolven no sistema meta, ou receptor.

masa

núcleo / canon

Malia a súa orientación eminentemente editorial, os seus principios poden servir para describir o dinamismo das traducións dentro de calquera outro campo cultural ou social. O modelo organízase arredor de tres principais oposicións binarias (Hurtado Albir 2001: 562-564):

periferia

periferia forza centrífuga

dinámica primaria, sustentada por industrias culturais

núcleo

núcleo

forza centrípeta

a) A oposición núcleo (ou centro) / periferia. O núcleo é un espazo conservador que contén as obras canónicas, mentres que na periferia circulan elementos que non se consideran lexítimos e non gozan de tanto prestixio como as formas do núcleo. A periferia é a pel do sistema, a súa zona de contacto directo coas influencias externas. Os elementos da periferia evolucionan e cambian rapidamente de posición (máis ou menos periférica, máis ou menos central). Existen correntes centrípetas que achegan os elementos periféricos ó centro, e correntes centrífugas que afastan elementos centrais para a periferia. Desta forma, o sistema móvese constantemente, a medida que os elementos se reposicionan, desaparecen ou irrompen, por exemplo cando dende outro sistema chega unha tradución ó sistema meta e acomódase nalgunha das súas capas. b) A oposición canonizado / non canonizado. O canon comprende os elementos considerados lexítimos por parte das institucións e as clases dominantes. Componse de obras e das regras de produción desas obras. O canon instálase no interior do núcleo, e tende a perpetuarse no seu interior, conforme as instancias do poder reproducen as regras, principalmente mediante a educación ou a escolarización, etapas nas que se aprende cales son os elementos canónicos. Dentro do núcleo, os elementos do canon móvense lentamente pero poden acabar por desgastarse e perder lexitimidade: neste caso derivarán cara a periferia do sistema. Co tempo, algúns elementos canónicos que abandonaron o núcleo e “enfriaron” na periferia volven para o interior do sistema. Isto débese a que o público, que “esquenceu” o percorrido deses elementos, os ve como novidosos e interprétaos coma se fosen modernos. Os elementos non canonizados, de menor peso simbólico, xeralmente gravitan fóra do núcleo, dentro do sistema ou na súa periferia, mentres agardan para chamar a atención grazas á súa posición marxinal. A periferia é, logo, una marxe. c) A oposición primario / secundario. Primaria é unha actividade entendida como innovadora. A innovación permite renegociar posición dentro dun sistema, ás veces cara ó núcleo. Por secundarias enténdense as actividades conservadoras, é dicir as que fixan e solidifican elementos nas súas posicións. Nestes esquemas, as traducións son operación mediante as que un elemento (coa etiqueta de elemento traducido) é incorporado dentro dun sistema, procedente doutro. Coa noción de assumed translation (tradución suposta) non todas as traducións son de feito traducións e que moitas son o resultado de creacións dentro do propio sistema receptor. En calquera caso, a teoría do polisistema atende aqueles procesos e produtos que son considerados traducións, e non outros. Noutras palabras: a teoría dos polisistemas non serve para mapear o funcionamento de todos os tipos de tradución, dado que un número considerable delas (transferencias que cumpren cos postulados de Toury) non deixan pegadas ou non se interpretan como traducións.