«Διδάσκοντας και εκπαιδεύοντας στις αρχές του 21ου αιώνα. Το παράδειγμα της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης (2000-2013)», 7=o Συνέδριο Ιστορίας της Εκπαίδευσης «Ποια γνώση έχει την πιο μεγάλη αξία;», Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Παν/μίου Πατρών, Πάτρα 27-30 Ιουνίου 2014

Διδάσκοντας και εκπαιδεύοντας στις αρχές του 21ου αιώνα. Το παράδειγμα της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης (2000-2013) Δώρα ΜΕΝΤΗ Περίληψη Η ανακοίνωση αυτή ρίχνει μια πρώτη εποπτική ματιά στην πορεία, τις αντιλήψεις και τους πειραματισμούς της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις αρχές του 21ου αιώνα, μέσα από το επιλεγμένο οικείο μου παράδειγμα της Ευαγγελικής Σχολής. Συγκεκριμένα, από το έτος 2000 ως το έτος 2013 μελετώ την ετήσια έκδοση «Λεύκωμα Ευαγγελικής Σχολής», εστιάζοντας το ενδιαφέρον μου σε τρεις θεματικούς άξονες: 1. Ιστορικές καταβολές της Σχολής και σύγχρονο εκπαιδευτικό έργο 2. Γνωστικά αντικείμενα 3. Εκπαιδευτικά προγράμματα και καινοτόμες δράσεις. Μέσα από τους θεματικούς αυτούς άξονες προκύπτει μια αντιπροσωπευτική περιδιάβαση στο σύγχρονο τοπίο της εκπαίδευσης, με ειδική αναφορά στους στόχους, στις προτεραιότητες και στις αξίες που θέτει το σχολείο ως φορέας της δημόσιας παιδείας αλλά και ως έκφραση της εκπαιδευτικής του κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας. Εξετάζεται τέλος και το παράπλευρο θέμα της λειτουργίας της Σχολής, ως πειραματική και ως πρότυπη-πειραματική (2011-2013) εκπαιδευτική μονάδα. Teaching and educating in the beginning of the 21st century. The Evangelici Model School of Smyra example This paper is concerned with the course, the established ideas and the experimental character of the Greek secondary education in the beginning of the 21st century. More specifically, I study the "Yearbook of Evangeliki Scholi" from 2000 to 2013 paying special attention to the description of the contemporary educational work and the connection of "Evangeliki" with its Asia Minor origins. Moreover I examine how the Yearbook reflects the function of the School as experimental and modelexperimental (2011-2013) educational unit.

1. ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ (2000-2013) Στη διάρκεια των δύο προηγούμενων σχολικών ετών ήμουν υπεύθυνη για την έκδοση του ετήσιου Λευκώματος της Ευαγγελικής Σχολής, ενός εντύπου που το τελευταίο έτος της κυκλοφορίας του, το 2013, συμπλήρωσε αισίως 13 χρόνια ζωής. Μαζί με την κυκλοφορία του τελευταίου τεύχους, ξύπνησε και η απολογιστική μου διάθεση τόσο ως προς το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής ζωής που περιείχε όσο και ως προς το ιστορικό ενδιαφέρον που με την πάροδο του χρόνου αποκτούσαν οι σελίδες του. Η έκδοση του Λευκώματος ξεκίνησε το 2001, με την πρωτοβουλία δύο φιλολόγων του Λυκείου, χάρη στην αρχική τεχνική υποστήριξη εκπαιδευτικού εκδοτικού οίκου. Η έκδοση τα επόμενα σχολικά έτη συνεχίστηκε με την παροχή έμμισθης υπηρεσίας από διάφορους συνεργάτες. Η συμβολική έναρξη της κυκλοφορίας του στην αρχή του 21ου αιώνα μαρτυρεί την επιθυμία εγγραφής των πεπραγμένων στη συλλογική μνήμη, καθώς το Λεύκωμα αποτελεί σχολικό ενθύμιο. Ταυτόχρονα, από το πρώτο κιόλας τεύχος είναι εμφανές ότι η Ευαγγελική Σχολή ως πειραματικό σχολείο επιχειρούσε να προβάλλει το εκπαιδευτικό της έργο, συνδέοντας την πολύχρονη παρουσία της στη Νέα Σμύρνη (από το 1935 ως δημόσιο μικτό Γυμνάσιο και από το 1971 ως Πρότυπος Σχολή)1 με τις μικρασιατικές 1

Σχετικά με την ιστορία του σχολείου βλ. την ιστοσελίδα http://gym-evsch-nsmyrn.att.sch.gr/tosxoleiomas/main-school.htm, η οποία διαθέτει πλούσιο υλικό που επιμελήθηκε η ιστορικός Τόνια Καφετζάκη.

ιστορικές της ρίζες. Το γεγονός αυτό πιστοποιεί σε όλη τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του αιώνα η επιλογή και το στήσιμο του εξωφύλλου, ιδιαίτερα τα δύο πρώτα απέριττα λευκά, το πρώτο από τα οποία κοσμούσε η απεικόνιση του ιστορικού εκπαιδευτηρίου της Σμύρνης2 και το δεύτερο η προσωπογραφία του σοφού απόφοιτου Αδαμάντιου Κοραή.3 Ταυτόχρονα, η ιστορική μνήμη διαποτίζει τις σελίδες των πεπραγμένων του Λυκείου, με τη συμμετοχή του αντιστασιακού Τάκη Μπενά στον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου και με το αφιέρωμα στον αιγυπτιώτη ελληνισμό «Αντίο Αλεξάνδρεια», σε συνεργασία με το «Σύνδεσμο Ελλήνων Αιγυπτιωτών» και το «Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο» (Ε.Λ.Ι.Α.).4 Πέρα από την ιστορικότητα, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των μαθητών του Γυμνασίου βρίσκονται οι εναλλακτικοί τρόποι μάθησης, όπως μαρτυρούν οι τίτλοι «Θεατρικό παιγνίδι για μάθηση», «Τι έκανε τη διαφορά;», «Κι όμως το σχολείο μπορεί να είναι δημιουργικό…», «Καινούργια ερεθίσματα».5 Σε αυτήν την παράλληλη κατεύθυνση, με σκοπό τη «δημιουργία πιο χαρούμενου και ζωντανού σχολείου», κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση περιβαλλοντικά (2002) και προγράμματα αγωγής υγείας και υγείας καταναλωτή (2003). 2. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (2000-2011) Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του Λευκώματος των επόμενων ετών, είναι φανερό ότι η εξωστρεφής εικόνα που προβάλλει το σχολείο υπερβαίνει αργά αλλά σταθερά την εκπαιδευτική ζύμωση που συντελείται μέσα στην τάξη. Ταυτόχρονα, ζητούμενο των νέων καιρών είναι ο εμπλουτισμός των γνώσεων «με στοιχεία από πολλούς τομείς της επιστήμης και του πολιτισμού».6 Τα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά προγράμματα πλαισιώνουν σταθερά το υποχρεωτικό διδακτικό ωράριο,7 ενώ πληθαίνουν οι διδακτικές επισκέψεις οι οποίες υποκαθιστούν σχεδόν τους περιπάτους και τις εκδρομές για παιγνίδι και αναψυχή. Όλες οι εκδρομές, μονοήμερες έως και επταήμερες στο εξωτερικό, προσλαμβάνουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα και πραγματοποιούνται στο πλαίσιο σχετικών προγραμμάτων και ανταλλαγών. Ενδεικτικά, το σχολικό έτος 2006-2007 στο Γυμνάσιο έχουν καταγραφεί 15 2

Το Λεύκωμα ανοίγει με την «Ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής», που είχε συγγράψει ο τέως Διευθυντής Αθανάσιος Φραγκούλης, Λεύκωμα 2000-2001, σ. 5-19, κείμενο που αναδημοσιεύτηκε το 2006-2007, σ. 3-15. Η ανάδειξη της ιστορικότητας φαίνεται ότι είναι πρωταρχικό μέλημα των διευθυντών του σχολείου μέχρι το 2007-2008, όπως διακρίνεται και από την πρόταξη του μελετήματος του K. Krumbacher, «Η Ευαγγελική της Σμύρνης το 1885», σ. 3-5 (αναδημοσίευση από την εφημερίδα Η Καθημερινή, 1.7.1998). Έκτοτε το στερεότυπο αυτό μέρος παραλείπεται, δίνοντας τη θέση του στη σύγχρονη κυρίως εικόνα, με εξαίρεση το έτος 2008-2009, οπότε προβάλλεται ξανά η σύνδεση «Η Ευαγγελική Σχολή από τη Σμύρνη στη Νέα Σμύρνη». 3 Ονομαστοί απόφοιτοι της Σχολής δεσπόζουν στο Λεύκωμα 2001-2002, 2002-2003, καθώς, με επιμέλεια του φιλόλογου Χρήστου Ράμμου, αναδημοσιεύονται άρθρα από τον ημερήσιο τύπο. 4 Λεύκωμα 2000-2001, σ. 54, 56. 5 Λεύκωμα 2000-2001, σ. 31-33. Εκείνη την περίοδο είναι φανερό ότι το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας προβληματίζεται ιδιαίτερα γύρω από θέματα διαχείρισης και μετάδοσης της γνώσης «την εποχή της διασποράς του ενδιαφέροντος, της περιήγησης του βλέμματος και της σκέψης σε όλα και από λίγο», Βασίλης Καραποστόλης, «Το ζήτημα των προτύπων στην εκπαίδευση», Σύγχρονη Εκπαίδευση, τχ. 129, Μαρτ.-Απρ. 2003, σ. 12-18. 6 Από το εισαγωγικό σημείωμα της Διευθύντριας του Γυμνασίου Δέσποινας Τζεφριού, Λεύκωμα 20062007, σ. 19, σύμφωνα με έναν προβληματισμό γύρω από τις σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούσαν στη διεθνή και την ελληνική εκπαιδευτική βιβλιογραφία. Βλ. ενδεικτικά, Αλέξης Κόκκος, Ο μετασχηματισμός των στάσεων και ο ρόλος του εμψυχωτή, Αθήνα, Μέντωρ Εκπαιδευτική 2000˙ Μαρκ Φερό και Φιλίπ Ζαμμέ, Ποιες γνώσεις και ποιες αξίες να μεταδώσουμε στα παιδιά μας; μτφρ. Π. Μαρκέτου, Αθήνα, Μεταίχμιο 2002, όπου ο Φιλίπ Ζαμμέ προβάλλει το πρότυπο του καθηγητή που «είναι ανοιχτός στη γνώση και στα πολιτισμικά φαινόμενα», ό.π., σ. 483. 7 Βλ. ενδεικτικά τις εκπαιδευτικές δράσεις που περιλαμβάνονται στις επίτομες εκδόσεις: Υπουργείο Πολιτισμού, Παιχνίδια πολιτισμού, Αθήνα 2003, και Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Εγχειρίδιο Σχολικών Πολιτιστικών Προγραμμάτων για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Αθήνα 2006. Την ίδια χρονιά οργανώθηκε το Πρώτο Πανελλήνιο Συνέδριο Σχολικών Πολιτιστικών Προγραμμάτων «Πολιτισμός και Αισθητική στην Εκπαίδευση» στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.

διδακτικές επισκέψεις και δύο πολυήμερα εκπαιδευτικά ταξίδια ολόκληρων τάξεων στο Λονδίνο (Β τάξη) και στο Παρίσι (Γ τάξη). Αν και οι περισσότερες επισκέψεις αφορούν σε εκπαιδευτικά προγράμματα και εκθέσεις που οργανώνουν ιστορικά μουσεία (Βυζαντινό, Κυκλαδικό, Μπενάκη) και άλλοι οργανισμοί (Βουλή των Ελλήνων, Αρχείο Εθνικής Τράπεζας), ποικίλες όψεις και ζητήματα των θετικών επιστημών βγαίνουν στο προσκήνιο μέσα από τις προβολές που γίνονται στο Πλανητάριο, τις νεοσύστατες λέσχες ανάγνωσης γύρω από τη δραστήρια μαθηματική ομάδα «Θαλής και φίλοι»,8 αλλά και τους αγώνες φυσικών επιστημών και κατασκευών. Παράλληλα θεματικοί άξονες ειδικού ενδιαφέροντος συσπειρώνουν τους μαθητές άλλοτε γύρω από οργανωμένα και εξωστρεφή εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως π.χ. η γνωριμία των μαθητών του Γυμνασίου με το νησί και τον πολιτισμό της Χίου, με αφετηρία το βασικό προϊόν της μαστίχας, η ιστορική περιήγηση των μαθητών της Α Λυκείου στην Κάτω Ιταλία και Σικελία, η συνεργασία και η αδελφοποίηση σχολείων.9 Συγχρόνως όμως ενισχύεται η εσωστρεφής ενασχόληση με την ιστορική και πολιτισμική ταυτότητα του σχολείου και της περιοχής, μέσα από επιλογές όπως η παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράμματος της Βουλής των Ελλήνων «Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ’22», ή η επίσκεψη στον δημιουργό αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Τομπάζη και η συνέντευξη με αντικείμενο το σχεδιασμό και τη λειτουργία του κτηρίου της Ευαγγελικής Σχολής, επίσκεψη η οποία συμπίπτει με τις εργασίες επισκευής και συντήρησης της σχολικής μονάδας.10 Επιλεκτικά και στοχευμένα πραγματοποιούνται εξάλλου εκδηλώσεις που προάγουν αυτά τα ζητούμενα μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της διδασκαλίας των φιλολογικών μαθημάτων. Συγκεκριμένα, η διδασκαλία της λογοτεχνίας εμπλουτίζεται με τη γνωριμία με συγγραφείς, όπως ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, η Άλκη Ζέη και η Ζωρζ Σαρή, ο Θανάσης Βαλτινός, οι οποίοι παραβρέθηκαν στο μάθημα και συνομίλησαν με τους μαθητές της Β Γυμνασίου.11 Προοδευτικά λοιπόν η σχολική τάξη ανοίγει προς τα έξω μέσα από εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες και προγράμματα, και το σχολείο προβάλλει το εκπαιδευτικό του έργο με τη συμβολή της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που, σε συνεργασία με τους δήμους ή άλλους φορείς, οργανώνει με τη λήξη της σχολικής χρονιάς μαθητικά φεστιβάλ12 και περιφερειακούς ή πανελλήνιους μαθητικούς αγώνες.13 Το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία δεν εκφράζει πια καινοτόμες διευθυντικές διαθέσεις αλλά ολοένα 8

Το σχολικό έτος 2005-2006 λειτούργησε στο Γυμνάσιο Λέσχη ανάγνωσης για το μυθιστόρημα του Απόστολου Δοξιάδη, Ο θείος Πέτρος και η δοξασία του Γκόλντμπαχ, και δημιουργήθηκαν κατασκευές εμπνευσμένες από το έργο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Στο Λύκειο 16 μαθητές διάβασαν Το θεώρημα του παπαγάλου του Ντενί Γκενς, μελετώντας τις ιστορικές καταβολές της μαθηματικής σκέψης από τον αραβικό κόσμο, την ιταλική αναγέννηση ως το γαλλικό διαφωτισμό. Οργανώθηκε διημερίδα από την ομάδα «Θαλής και Φίλοι» (23-24.6.2006) στο Μουσείο Μπενάκη. 9 Λεύκωμα 2006-2007, «Το μαστίχι», σ. 42-43, και «Οι ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας», ό.π., σ. 84-86. Έγινε επίσης αδελφοποίηση του Λυκείου της Ευαγγελικής Σχολής με το γερμανικό σχολείο Theodor Heuss στο Wolfenbuettel, και ανταλλαγή επισκέψεων (9-11. 6. 2007 και 1. 4. 2008), Λεύκωμα, ό.π., σ. 79-83. 10 Λεύκωμα 2007-2008, σ. 19-22. 11 Λεύκωμα 2006-2007, σ. 32-33. Προηγήθηκε η επίσκεψη του ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη (10/ 11/ 2006) και η διδασκαλία του ποιήματός του με τη συμμετοχή και των μαθητών και των τριών τμημάτων της Β Γυμνασίου, βλ. αναλυτικά Δώρα Μέντη «Κυριάκου Χαραλαμπίδη, “Γλυκό του κουταλιού”», Διάλογος [Ηρακλείου], τχ. 18-19, 2008, σ. 303-312. Ακολούθησε η επίσκεψη των συγγραφέων Άλκης Ζέη και Ζωρζ Σαρή (11/1/2007), με αντικείμενο τη φιλία, την παλαιότερη σχολική ζωή και το συγγραφικό τους έργο. Στο πλαίσιο του προγράμματος του ΕΚΕΒΙ «Επισκέψεις συγγραφέων σε σχολεία» προσκλήθηκε επίσης ο Θανάσης Βαλτινός (28/2/2007), ο οποίος συνομίλησε με τους μαθητές για το σχολικό απόσπασμα από το βιβλίο του Στοιχεία από τη δεκαετία του ’60. 12 Τα Διαδημοτικά Φεστιβάλ Έκφρασης και Δημιουργίας στην περιοχή μας εκκινούν το 2003, ενώ προγενέστεροι είναι οι περιφερειακοί μαθητικοί καλλιτεχνικοί αγώνες οι οποίοι το 2006 βρίσκονται στη 12η τους διοργάνωση. 13 Πρόκειται κυρίως για τους μακρόβιους μαθητικούς διαγωνισμούς της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας «Θαλής» και «Ευκλείδης», τους πανελλήνιους διαγωνισμούς της Εταιρείας Ελλήνων Φυσικών αλλά και τον νεότευκτο διαγωνισμό ρομποτικής.

και περισσότερο υπαγορεύεται από τις σύγχρονες κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις: από τη δημιουργία ιστοσελίδων και εργαστηρίων πληροφορικής μέχρι τον ψηφιακό εξοπλισμό της τάξης, με αποκορύφωμα τη χορήγηση netbook σε κάθε μαθητή της Α Γυμνασίου το Σεπτέμβριο 2009 και την κυκλοφορία του σλόγκαν «Όλη η γνώση με ένα κλικ». Συνολικά, στη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου τα πράγματα βρίσκονται κυριολεκτικά στο μεταίχμιο ανάμεσα στο «παλιό» και το «νέο», με βασική όμως κοινή επιδίωξη την επικοινωνία ανάμεσα στο δάσκαλο και τον μαθητή, όπως τόνιζε η απερχόμενη καθηγήτρια Αγγλικών, μετά από 25 χρόνια διδασκαλίας στο Γυμνάσιο της Ευαγγελικής.14 Παράλληλα, είχαν διαφανεί οι κίνδυνοι από τη χρήση της τεχνολογίας, κρίνοντας από την κινητοποίηση των μαθητών του Λυκείου για την απομάκρυνση κεραίας κινητής τηλεφωνίας αλλά και από την ανησυχία που κατάφερε να μεταδώσει ο ειδικός επιστήμονας, μιλώντας στους μαθητές του Γυμνασίου για τη βλαβερή ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων και πείθοντας αρκετούς από αυτούς να τα περιορίσουν, ενώ προηγουμένως απαξίωναν τις υποδείξεις των καθηγητών και την απαγόρευση του υπουργείου Παιδείας.15 Το ίδιο χρονικό διάστημα οι απόφοιτοι του 1978 επιστρέφουν συνειδητά, 30 χρόνια μετά, στο σχολείο τους, αποδίδουν τιμές στους γέροντες καθηγητές τους και συζητούν για τη δημιουργία Συλλόγου Αποφοίτων ο οποίος το 2010 τέθηκε σε λειτουργία με την ενθάρρυνση της Διεύθυνσης του Λυκείου.16 Έκτοτε ο θεσμοθετημένος Σύλλογος δίνει το παρόν και λειτουργεί υποστηρικτικά στις δράσεις του σχολείου, ενισχύοντας οικονομικά ή προσφέροντας υπηρεσίες, ιδιαίτερα στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού. Η συσπείρωση της σχολικής κοινότητας γύρω από την ιστορικότητα της Ευαγγελικής Σχολής και τη δημόσια παρουσία των αποφοίτων της, είναι φανερό ότι αποτελεί την αιχμή του δόρατος για τη μετάβαση από την εικονικά εύρωστη πρώτη στην κρίσιμη και ανταγωνιστική δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. 3. ΠΡΟΤΥΠΟ - ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ & ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ (2011-2013)

ΓΕΝΙΚΟ

ΛΥΚΕΙΟ

Μέσα σε αυτό το δυσμενές κλίμα από το Σεπτέμβριο του 2011 το Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο της Ευαγγελικής Σχολής αξιολογήθηκαν και μετεξελίχθηκαν θεσμικά σε «Πρότυπα-Πειραματικά», υπάγονται δηλαδή στην αρμοδιότητα της Δ.Ε.Π.Π.Σ., διαθέτουν Συμβούλιο Σχολείου και διοικούνται από το Ε.Π.Ε.Σ. κάθε σχολείου. Σε εκείνη τη χρονιά της πιο έντονης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης θα σταθούμε, αναστοχαζόμενοι την αντίφαση ανάμεσα στις υψηλές πολιτικές εξαγγελίες «Πρώτα ο μαθητής» και την ισχνή πραγματικότητα που, δίχως βιβλία, αντιμετωπίσαμε, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, μαζί με τα οικεία κακά εμπρησμού και βανδαλισμών.17 Η αρνητική εκείνη δράση κυοφορούσε ωστόσο και τη διάθεση για αντίσταση μπροστά στην πρόσθετη αναστάτωση που έφερναν η κατάργηση του μικρότερου ωραρίου για τους διδάσκοντες στα πειραματικά σχολεία και η αιφνιδιαστική εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος σπουδών στο Γυμνάσιο. Ο εκπαιδευτικός μας βίος επιβαρυνόταν στο εξής σημαντικά με την έλλειψη γραμματέως και διαρκώς διογκούμενη γραφειοκρατία, δείκτες και στατιστικές μετρήσεις σε συνδυασμό με μια, πρωτόγνωρη για το δημόσιο τομέα, εργασιακή ανασφάλεια που απέρρεε από τις πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες εν τέλει εφαρμόστηκαν την επόμενη σχολική χρονιά 2012-2013, με την αξιολόγηση του διδακτικού προσωπικού και τις συμβάσεις επί θητεία, σε συνδυασμό με τις εξετάσεις που αντικατέστησαν την κλήρωση για την εισαγωγή μαθητών από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο και στη συνέχεια από το Γυμνάσιο στο Λύκειο. Δεν 14

Συνέντευξη με την κ. Παναγιώτα Ζούμπου, Λεύκωμα 2006-2007, σ. 60. Η ομιλία «Ακτινοβολίες-Βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό» του επίκουρου καθηγητή ηλεκτρονικής Φυσικής στο ΕΚΠΑ κ. Λιολιούση, θορύβησε τους μαθητές, «η ενημέρωση από έναν ειδικό επιστήμονα μας προβλημάτισε και μέτρησε για μας πολύ περισσότερο από ό,τι οι στείρες απαγορεύσεις που μας επιβάλλονται», Λεύκωμα 2007-2008, σ. 47-51. 16 Η πρώτη εκδήλωση ενδιαφέροντος εκ μέρους του «Συλλόγου φοιτησάντων» στην Ευαγγελική Σχολή χρονολογείται παλαιότερα και καταγράφεται στο Λεύκωμα 2002-2003, σ. 3-8, ωστόσο δεν είχε συνέχεια παρά μόνον όταν δραστηριοποιήθηκαν οι νεότερες γενιές αποφοίτων. 17 «Σημεία των καιρών», «Οικονομική κρίση», Λεύκωμα 2011-2012, σ. 17-18. 15

ήταν φυσικά τυχαίο το γεγονός ότι το ¼ από τα μέλη του Συλλόγου Διδασκόντων του Γυμνασίου, προβλέποντας τις εξελίξεις, είχαν αποχωρήσει από το σχολείο, καταλαμβάνοντας διευθυντικές θέσεις σε άλλα Γυμνάσια και Λύκεια της περιοχής.18 Οι υπόλοιποι ήταν φανερό ότι υπηρετούσαμε πλέον τη θολή προοπτική του «νέου» σχολείου, υποχωρώντας σταδιακά από το «διδάσκοντας» προς το «εκπαιδεύοντας»19 μαθητές που φιλοδοξούν να γίνουν άριστοι, σύμφωνα με τις προδιαγραφές των πρότυπων-πειραματικών σχολείων. Παρά την αμφίρροπη εκείνη κατάσταση και τη συναισθηματική πίεση του έμψυχου δυναμικού, τα δύο τελευταία σχολικά έτη 2011-2012, 2012-2013, λειτουργούν, τηρουμένων των αναλογιών και σύμφωνα με την εποπτική ματιά της εργασίας μου, ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της Σχολής.20 Συνδετικός κρίκος με την έννοια ότι η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης ήταν ένα σημαντικό εκπαιδευτήριο που αποτελούσε πόλο έλξης για την ευρύτερη περιοχή. Τον ίδιο ρόλο φιλοδοξεί να έχει και η σημερινή Ευαγγελική Σχολή της Νέας Σμύρνης ως πρότυπο-πειραματικό σχολείο, σύμφωνα με το πνεύμα του νομοθέτη και σύμφωνα με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές προτεραιότητες, τη σύνδεση με το Πανεπιστήμιο, την ύπαρξη Ομίλων, τη δημιουργικότητα και την παραγωγή ιδεών.21 Από τη μια μεριά λοιπόν η Σχολή προβάλλει τις μικρασιατικές της ρίζες και επενδύει στην αξιόλογη εκπαιδευτική συνέχεια, σύμφωνα με την ευθεία σύνδεση που απεικονίζει η προ τριών μηνών ανακαινισμένη ιστοσελίδα του Λυκείου, και από την άλλη παρακολουθεί συστηματικά τις σύγχρονες τάσεις, στοχεύοντας σε υψηλές μαθητικές επιδόσεις, αξιολογήσεις και ποσοτικές μετρήσεις. Πολλά από τα παραπάνω ζητούμενα στηρίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα και είναι πάγιες εκπαιδευτικές προτεραιότητες, με πιο αξιοσημείωτο την υψηλή βαθμολογία στις πανελλαδικές εξετάσεις και τα μεγάλα ποσοστά επιτυχίας των μαθητών στα ΑΕΙ.22 Στο ενεργητικό του σχολείου συνεχίζουν να εγγράφονται επίσης οι συμμετοχές, τα εκπαιδευτικά ταξίδια και οι διακρίσεις σε ευρωπαϊκά και διεθνή εκπαιδευτικά προγράμματα (aiesec, commenius, euroscola, euso, e-twinning, μαθητικό μοντέλο Ο.Η.Ε.), σε πανελλήνιους ή τοπικούς μαθητικούς διαγωνισμούς, οι οικολογικές δράσεις, ο εθελοντισμός και η προσφορά κοινωνικού έργου. Παράλληλα σημαντική είναι η ανάπτυξη ενδιαφερόντων και κλίσεων ανάμεσα στους μαθητές, με έμφαση στη θεατρική, τη μουσική, την εικαστική και τη λογοτεχνική παιδεία, η οποία ολοένα και περισσότερο εμπλουτίζεται με αγώνες αντιλογίας, δημιουργική γραφή και άλλους δημοσιογραφικούς πειραματισμούς. Ο τελευταίος αυτός χώρος είναι ιδιαίτερα παραγωγικός καθώς από το 2002, παράλληλα με την έκδοση του κοινού Λευκώματος, στο Λύκειο κυκλοφόρησε για 9 συναπτά έτη η εφημερίδα «ΠΕΣΣ…τα», βασισμένη σε πολύπλευρες συνεργασίες μαθητών (Εκπαίδευση, Μουσική, Ιστορία, 18

«Μετακινήσεις και αφυπηρετήσεις», ό. π., σ. 58-59. 19 Η έννοια της εκπαίδευσης τη σημερινή εποχή συνδέεται περισσότερο με τις διάφορες θεωρίες μάθησης, τα εποπτικά μέσα, τον διδακτικό σχεδιασμό, τη διαθεματικότητα, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την κοινωνική δικτύωση παρά με την κλασική έννοια της διδασκαλίας όπου πηγή γνώσης και πληροφορίας είναι το σχολικό εγχειρίδιο και ο ειδήμων καθηγητής, τόσο ώστε να γίνεται λόγος «για Σχολείο 2.0 και Εκπαίδευση 2.0» (Μαρία Παυλίδου, «Το Web 2.0 και η αξιοποίησή του στα φιλολογικά μαθήματα» στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών, Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, τχ. 3, Κλάδος ΠΕ2, Πάτρα 2010 (2), σ. 216-246: 218). 20 Πρβλ. με το σκεπτικό που εκθέτει ο Γαβριήλ Καράλλης, «Το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της σχολικής μονάδας ως μέρος της διαδικασίας αυτονόμησής της», Δελτίο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, τχ. 9, Απρ.-Δεκ. 2007, σ. 1-4 http://www.pi.ac.cy/pi/files/tekmiriosi/ekdoseis/deltia/deltio09_apr_dec2007.pdf (τελευταία επίσκεψη 3 Ιουνίου 2014). 21 Δώρα Μέντη, «Συνεργασία Σχολείου-Πανεπιστημίου στο πεδίο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών: το παράδειγμα του Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου και Λυκείου της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης», στο Εκπαίδευση εκπαιδευτικών, διδακτική και διδακτική άσκηση στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας, επιμ. Ευαγγελία Φρυδάκη, Θεοδώρα Κάββουρα, Ευανθία-Έλλη Μηλίγκου, Μαρία-Ζωή Φουντοπούλου, Αθήνα 2013, σ. 72-76. 22 Απλή αναγραφή του υψηλού μέσου όρου βαθμολογίας που συγκέντρωσαν οι μαθητές στις πανελλήνιες εξετάσεις γίνεται από το έτος 2007-2008, ενώ τα επόμενα χρόνια η παρουσίαση είναι πιο αναλυτική, δίνοντας έμφαση στην ανάδειξη της βαθμολογικής υπεροχής.

Επιστήμη, Επικαιρότητα-Νεολαία, Κινηματογράφος-θέατρο, Περιβάλλον, Βιβλιοπαρουσιάσεις, Διεθνής πολιτική. Σχέδια και εικονογράφηση).23 Εξίσου σημαντικοί με τις υψηλές επιδόσεις και τη συμμετοχή ενός σχολείου στη σύγχρονη κοινωνική ζωή είναι και οι δεσμοί που αναπτύσσει με την τοπική κοινωνία, δεσμοί που εύκολα αποδεικνύονται με την ύπαρξη ή μη ενδιαφέροντος από τους γονείς και κηδεμόνες για τη φοίτηση των παιδιών τους σε αυτό. Συνακόλουθα, το ευδόκιμο παρόν της Ευαγγελικής Σχολής παραπέμπει στο σημαίνον παρελθόν της, το οποίο το σημερινό σχολείο καλείται να αναδείξει μέσα από τη δυναμική συνέχεια και τις υψηλές προσδοκίες για το μέλλον. Σε αυτήν τη συνδυαστική κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά βήματα με πρωτοβουλία εκπαιδευτικών και άλλων φορέων. Συγκεκριμένα, το 2009 με αφετηρία το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Από την Πόλη έρχομαι…» μαθητές του Γυμνασίου επισκέφθηκαν την Κωνσταντινούπολη,24 και το 2011, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, χθες-σήμερα-αύριο», οι μαθητές της Α Λυκείου ταξίδεψαν στη Σμύρνη, αναδεικνύοντας τη συναισθηματική μνήμη που διαθέτει η σχολική κοινότητα.25 Μια αξιόλογη συνεισφορά έγινε την επόμενη χρονιά στο πλαίσιο του μαθήματος «Τοπική ιστορία», όταν οι μαθητές της Γ Γυμνασίου ερεύνησαν την προσφυγική ταυτότητα της Νέας Σμύρνης, αναζητώντας παράλληλα τους μικρασιατικής καταγωγής συμμαθητές τους.26 Το Δεκέμβριο του 2012, τέλος, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 90 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή, η Ευαγγελική Σχολή τίμησε τις ιστορικές καταβολές της και επεδίωξε να προσεγγίσει με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα αισθήματα των μαθητών, οργανώνοντας τον πανελλήνιο διαγωνισμό ποιήματος και διηγήματος «Σμύρνη».27 Αυτή η ιδέα έφερε στο προσκήνιο μια όχι και τόσο αναμενόμενη ανάμεσα στη νεότερη γενιά ιστορική μνήμη, προκάλεσε συγκίνηση και δημιούργησε ένα πρώτο εκπαιδευτικό κεφάλαιο το οποίο και επενδύθηκε άμεσα, την άνοιξη του 2013, με τη διενέργεια του επόμενου λογοτεχνικού διαγωνισμού «Εφηβεία»,28 στο πλαίσιο της θεματικής του Ομίλου «Λογοτεχνία και Δημιουργική γραφή» και σε συνεργασία με τον Δήμο Νέας Σμύρνης. Διδάσκοντας και εκπαιδεύοντας λοιπόν με το έμπρακτο παράδειγμά μας, η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης πορεύεται στο χρόνο με ιστορική συναίσθηση και θετικό πνεύμα, παρακολουθώντας ενεργά τη μαθητική ζωή και τα εκπαιδευτικά ζητούμενα του παρόντος και του μέλλοντος.29 Παρά τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τις αναστατώσεις που βιώνουμε όλοι αυτήν την εποχή,30 δίνουμε με ευψυχία το παρόν στον καθημερινό αγώνα της παιδείας, συνεχίζοντας έναν μακρύ και δημιουργικό δρόμο που αξίζει να χαράσσεται κάθε χρονιά «με αρετή και τόλμη», πάνω στα χνάρια που μας άφησαν οι παλαιότεροι, αναζητώντας όμως τις καινούργιες διαδρομές όπου κι εμείς με τη σειρά μας, θα οδηγήσουμε τους νέους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Βώρος Φ.Κ. (2005), «Τι μπορεί να σημαίνει παιδαγωγική φρόνηση, σύνεση;», Τα εκπαιδευτικά, 77-78, σσ. 47-53. 23

Πρόσφατα δημιουργήθηκαν περιοδικά με τη μορφή ιστολογίου (e-copana, evangeliki.weebly.com.), ενώ στο χώρο του σχολικού δικτύου (http://schoolpress.sch.gr) κυκλοφορεί το νέο ψηφιακό περιοδικό Γυμνασίου και Λυκείου «Ευαναγνώσεις» (2013-2014). 24 Σχολικό Λεύκωμα 2008-2009, σ. 37-38. 25 Λεύκωμα 2010-2011, σ. 88-89. 26 Λεύκωμα 2011-2012, σ. 48-49. 27 Λεύκωμα 2012-2013, σ. 16-19. 28 Λεύκωμα 2012-2013, σ. 24-25. 29 Συνθέτοντας την ανοικτή οπτική του Gérard De Vecchi, Διδάσκοντας μαζί, μαθαίνοντας μαζί, μτφρ. Ι. Καλογνώμης, Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλα 2006, με το σκεπτικό που μας συνιστούν παλαιοί και έμπειροι εκπαιδευτικοί όπως ο Φ.Κ. Βώρος, «Τι μπορεί να σημαίνει παιδαγωγική φρόνηση, σύνεση;», Τα εκπαιδευτικά, τχ. 77-78, 2005, σ. 47-53. 30 Πρβλ. με τις επισημάνσεις του Σήφη Μπουζάκη, «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στο παράδειγμα Κύπρου και Ελλάδας: Ενστάσεις, αντιστάσεις, συγκλίσεις, προοπτικές», Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, τχ. 14, 2010, σ. 113-120.

De Vecchi Gérard (2006), Διδάσκοντας μαζί, μαθαίνοντας μαζί, μτφρ. Ι. Καλογνώμης, (Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλα). Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2006), Εγχειρίδιο Σχολικών Πολιτιστικών Προγραμμάτων για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Αθήνα). Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (2000-2013), ΛΕΥΚΩΜΑ (ετήσια έκδοση της Ευαγγελικής Σχολής που κυκλοφόρησε από το σχολικό έτος 2000-2001 ως το σχολικό έτος 2012-2013). Καράλλης Γαβριήλ (2007), «Το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της σχολικής μονάδας ως μέρος της διαδικασίας αυτονόμησής της», Δελτίο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, 9, σσ. 1-4. Καραποστόλης Βασίλης (2003), «Το ζήτημα των προτύπων στην εκπαίδευση», Σύγχρονη Εκπαίδευση, 129, σσ. 12-18. Κόκκος Αλέξης (2000), Ο μετασχηματισμός των στάσεων και ο ρόλος του εμψυχωτή (Αθήνα, Μέντωρ Εκπαιδευτική). Μέντη Δώρα (2008), «Κυριάκου Χαραλαμπίδη, “Γλυκό του κουταλιού”», Διάλογος [Ηρακλείου], 1819, σσ. 303-312. Μέντη Δώρα (2013), «Συνεργασία Σχολείου-Πανεπιστημίου στο πεδίο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών: το παράδειγμα του Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου και Λυκείου της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης», στο Εκπαίδευση εκπαιδευτικών, διδακτική και διδακτική άσκηση στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας, (Αθήνα, Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας), επιμ. Ευαγγελία Φρυδάκη, Θεοδώρα Κάββουρα, Ευανθία-Έλλη Μηλίγκου, Μαρία-Ζωή Φουντοπούλου, σσ. 72-76. Μπουζάκης Σήφης (2010), «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στο παράδειγμα Κύπρου και Ελλάδας: Ενστάσεις, αντιστάσεις, συγκλίσεις, προοπτικές», Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 14, σσ. 113-120. Παυλίδου Μαρία (2010), «Το Web 2.0 και η αξιοποίησή του στα φιλολογικά μαθήματα» στο Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Πάτρα, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών), 3, Κλάδος ΠΕ2, σσ. 216-246. Υπουργείο Πολιτισμού (2003), Παιχνίδια πολιτισμού (Αθήνα). Φερό Μαρκ, Ζαμμέ Φιλίπ (2002), Ποιες γνώσεις και ποιες αξίες να μεταδώσουμε στα παιδιά μας; μτφρ. Π. Μαρκέτου (Αθήνα, Μεταίχμιο). Επίσημη ιστοσελίδα του Πρότυπου-Πειραματικού Γυμνασίου Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, http://gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/tosxoleiomas/main-school.htm (τελευταία επίσκεψη, 20.6.2014)