Από τους DADA στην «Εκφυλιστική Τέχνη - Ξένη Μπαλωτή

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 1916: ν Μεγάινο Πόιεκνο βξηζθόηαλ ζε

Jean ARP

εμέιημε. Όζνη επηδίσθαλ λα δήζνπλ καθξηά από ηα πεδία ησλ καρώλ, πξνζέηξεραλ

ζηελ

παξαδνζηαθά

νπδέηεξε

Διβεηία.

΢ηελ

«θινπβί

πεξηηξηγπξηζκέλν

Επξίρε, από

ιηνληάξηα πνπ βξπρνύληαη» θαηά ηνλ

Ζugo

λένη

Ball,

«…αδηάθνξνη

γηα

ην

θαιιηηέρλεο ζθαγείν

ηνπ

Hugo BALL.

Παγθόζκηνπ Πνιέκνπ, αθηεξσζήθακε ζηηο Καιέο Σέρλεο, έγξαςε ν Jean Arp. Πνζνύζακε λα δεκηνπξγήζνπκε κία λέα ηάμε πξαγκάησλ πνπ ζα ζεξάπεπε ηνπο αλζξώπνπο από ηελ παξαθξνζύλε ηεο

επνρήο θαη ζα επέβαιε ηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζηνλ νπξαλό θαη ηελ θόιαζε.»

Από τθν εμφάνιςθ του Hugo BALL. ςτο CAFE VOLTAIRE Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016 1

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 ΢εκείν ζπλάληεζήο ηνπο ζηελ DADA-land όπσο απνθάιεζαλ ηελ Επξίρε, έγηλε ην Cabaret Voltaire, δίπια ζηνλ πνηακό Limmat, ζηελ νδό Spiegelgasse 1. Σν άλνημε (Φεβξνπάξηνο 1916) ν Γεξκαλόο

θαιιηηέρλεο θαη πνηεηήο Hugo Ball (18861927), ν θαηαιύηεο πνπ ζπλέλσζε γύξσ ηνπ ηνπο δεκηνπξγνύο ηνπ θηλήκαηνο DADA. Δθεί, ζπλδπάδνληαο ηελ παξάδνζε ησλ

παξηζηλώλ

cabarets

κ’απηή

ησλ

πξνπνιεκηθώλ βεξνιηλέδηθσλ, ζηόρεπζε λα

ζπλππάξμεη

ε

θηινζνθία

ησλ

Γηαθσηηζηώλ κε ηνλ απζνξκεηηζκό ηνπ cabaret, ώζηε

«ν ιόγνο θαη ε ηέρλε λα

ζηακαηήζνπλ λα είλαη ζπλέλνρνη ζηελ απαμίσζε ηεο αλζξώπηλεο ππόζηαζεο πνπ πξνθάιεζε ν Πόιεκνο.»

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Κάλνληαο

βόιηα

ζηε

λπρηεξηλή

Ζργο του Marcel JANCO

Tristan TZARA

Επξίρε, ν Ρνπκάλνο δσγξάθνο θαη αξρηηέθηνλαο Marcel Janco (18951984) άθνπζε ηνλ H.Ball λα παίδεη πηάλν

θαη

ηνπ

ζπλεξγαζηεί

κε

πξόηεηλε θίινπο

λα ηνπ

θαιιηηέρλεο, όπσο ν ζπληνπίηεο ηνπ

πνηεηήο Tristan Tzara (1896-1963), ν Αιζαηόο

δσγξάθνο

θαη

γιύπηεο

Jean/Hans Arp (1886-1966) θαη ε Διβεηίδα θαιιηηέρληδα θαη δσγξάθνο Sophie

Taeuber

(1889-1943).

Ο

πξώηνο ππξήλαο ησλ DADA-ηζηώλ, καδί κε

ηνλ

Γεξκαλό ζπγγξαθέα

Richard

Huelsenbeck

(1892-1974),

δεκηνπξγήζεθε! νη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Sophie TAEUBER

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Σν

βξάδπ

Cabaret

ησλ

εγθαηλίσλ ν

Voltaire,

ηνπ

H.Ball

μεθαζάξηζε : «Κπξίεο θαη θύξηνη,

δελ

είλαη

έλαο

ρώξνο

δηαζθέδαζεο όπσο ηόζνη άιινη.

Η Αφίςςα των εγκαινίων του Cabaret Voltaire, 5 Φεβρουαρίου 1916

Γελ βξηζθόκαζηε εδώ γηα λα δνύκε

ειαθξά ζεάκαηα θαη γάκπεο λα εθηίζεληαη… Σν Cabaret Voltaire είλαη ρώξνο πνιηηηζκνύ.» Ο M.Janco ηνλ πεξηέγξαςε σο: «κία

κηθξή

αίζνπζα

κε

15-20

ηξαπέδηα, όπνπ ρσξνύζαλ 35-50 επηζθέπηεο. Από ηα πξώηα θηόιαο βξάδηα

ε

αίζνπζα

ήηαλ

ππεξπιήξεο. Οη ζεαηέο έκελαλ θαη δηαζθέδαδαλ έσο πνιύ αξγά.….»

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Δθεί κέζα, γελλήζεθε ην θαιιηηερληθό θίλεκα DADA πνπ μεπέξαζε ηα όξηα θάζε κνξθήο ηέρλεο ζπέξλνληαο

ηελ ζύγρπζε αλάκεζα ζηα εηθαζηηθά, ηελ ινγνηερλία, ηηο ηερληθέο, ζπζζσξεύνληαο πίλαθεο-καληθέζηα, πνηήκαηα-καληθέζηα, πνηήκαηα επελδπκέλα κε ήρνπο, θνιιάδ, θσηνκνληάδ κε πιηθά μέλα, έσο ηόηε, κε ηελ ηέρλε (ζύξκαηα, ζπίξηα, θά), γηα λα δεκηνπξγήζεη ην δηθό ηεο πξόηππν έξγν. ΢ηα έξγα, ε αζηηθή νκνξθηά ραξαθηεξίζηεθε γεινία. Ζ πνίεζε απέθηεζε ήρν θαη έγηλε ζπληαθηηθά αθαηαλόεηε σο αληίδξαζε ζηνλ ζπκβαηηθό δεκνζηνγξαθηθό ιόγν. Οη δσγξάθνη δελ αλαπαξηζηνύζαλ πιένλ, αιιά αμηνπνηνύζαλ ην πιηθό πνπ δηέζεηαλ. Ζ θσηνγξαθία ζεσξήζεθε νινθιεξσκέλε ηέρλε θαη ην ηπραίν έγηλε έξγν ηέρλεο. Μέξνο ηεο ινγηθήο DADA έγηλαλ πιένλ νη ρνξνί, νη κάζθεο, ηα ηδηαίηεξα θνζηνύκηα, ηα

happenings, αιιά θαη ε πξνβνιή ηεο αθξηθαληθήο ηέρλεο θαη ησλ παηδηθώλ ζρεδίσλ. Γηα ηνλ H.Ball, ην DADA ήηαλ ε απάληεζε ζην εξώηεκα ηνπ «εάλ ππάξρεη θάπνπ θάπνηα δύλακε, ζηηβαξή θαη

θπξίσο δσληαλή, ηθαλή λα αληηζηαζκίζεη ηελ θαηάζηαζε πνπ είρε δεκηνπξγήζεη ν πόιεκνο.» Ηδνύ! ινηπόλ έλα θίλεκα ηθαλό λα θεξύμεη ηνλ πόιεκν ζηελ ινγηθή θαη ζηνλ άζπνλδν ερζξό ηνπο, ηνλ Immanuel Kant.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Σν θίλεκα απέθηεζε, ηπραία, ην όλνκά DADA ! Μύζνη, θήκεο θαη ππνζέζεηο δηαηππώζεθαλ γύξσ από ηελ εξκελεία απηήο ηεο ιέμεο. Σν κόλν ζίγνπξν είλαη όηη ην βξήθε ν Tr.Tzara κέζα ζην γαιιηθό

ιεμηθό

Larousse,

ζε

ζπλζήθεο

πνπ

πεξηέγξαςε ν ίδηνο, ην 1921, ζε θαιιηηέρλεο ηεο Νέαο Τόξθεο : «βξηζθόκνπλ κε θίινπο θαη έςαρλα ζην ιεμηθό κία ιέμε πνπ λα είλαη νηθεία ζε όιεο ηηο

γιώζζεο. Ήηαλ ζρεδόλ ζθνηάδη όηαλ έλα ρέξη αθνύκπεζε αθξηβώο επάλσ ζηελ ιέμε dada. Δίρα ήδε επηιέμεη.(…) ΢ηα γαιιηθά ζήκαηλε «κηθξό

μύιηλν άινγν». ΢ηα γεξκαληθά «αληίν, εηο ην επαληδείλ». ΢ηα ξνπκάληθα «λαη, πξαγκαηηθά, έρεηε δίθην, ζα ην δσ»... Ωζηόζν, νύηε θαη ζ’απηή ηελ εθδνρή

ν

Tr.Tzara

έκεηλε

ζηαζεξόο.

΢ηελ

πξνζσπηθή επηζθεπηήξηα θάξηα ηνπ ηύπσζε ην

εμήο : «DADA δελ ζεκαίλεη ΣΗΠΟΣΑ. Δίλαη κάηαην, αο κελ ράλεηαη ρξόλνο γηα κία ιέμε πνπ δελ ζεκαίλεη ηίπνηα….» Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Ίζσο λα είρε άδηθν, θαζώο από ην 1906,

θπθινθνξνύζε

ήδε

ζηελ

Επξίρε, ε ινζηόλ γηα ηα καιιηά «DADA», ηεο εηαηξείαο «Bergmann & Co»! ΢ίγνπξα, θάηη ζα ζήκαηλε!

΢ην

κνλαδηθό

ηεύρνο

ηνπ

Από ___ __ απηά ____ ηα _____ πξντόληα _____ έρεη___ πξνθύςεη __ ____________ κία ελδηαθέξνπζα ___

πεξηνδηθνύ κε ηνλ ηίηιν «Cabaret

____ _____ εθδνρή γηα _ ηελ ______ νλνκαζία ___ __ ______ ηνπ θηλήκαηνο ___ _________ DADA!!

Voltaire», πνπ ηύπσζαλ νη DADA,

(http://www.chaz.org/Courses/Found_History/Dada_Cream_and_Dad _______ _ ______ ____ __ _______

ηνλ Μάην ηνπ 1916, ν H.Ball αλέθεξε

aism.html)

ζηνλ

ηε

«Dada Cream soap was a popular brand throughout

βνήζεηα ησλ θίισλ καο από ηε

German-speaking Europe and was used by Bergmann

πξόινγό

ηνπ:

«…Με

Γαιιία, ηελ Ηηαιία θαη ηελ Ρσζία δεκνζηεύνπκε

απηό

ην

κηθξό

θπιιάδην. ΢ηνρεύεη λα πξνζδηνξίζεη

__ ________ ______ ___ __________ __ ___ _____

______ _______ _

___ _______ __

___ _______ ____ _______ ___

___ ___ ___

_ __ _______

as a wedge product to claim a larger slice of the fine

___ _____ ___ ___ __ _____ ___ _____ ___ ___ soap market in the rest of Europe. It was in common use ____ ____________ ____ had __ one _____ in Zurich, where Bergman of its________ regional _______ __ ____________ ___ ____ ___ ______ ___ factories. This is important because it helps explain why

ηνλ ξόιν ηνπ Cabaret πνπ είλαη ε

_____ _ __________ ___ ___name ______ ___ a certain Zurich cabaret act____ took ___ up the by 1916

ππελζύκηζε

ηνλ

(see Dada in Zurich, by ________ Bolliger, Magnaguagno and ___ ________ ________ ___________ ___

πόιεκν θαη ηηο παηξίδεο, ππάξρνπλ

Meyer, ____ __1985 ____edition, ______page 85), from whence it spread to

άλζξσπνη αλεμάξηεηνη πνπ δνπλ κε

Berlin and New York, giving its name to a new

άιια ηδεώδε….»

movement, Dadaism.

όηη

πέξα

από

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Σνλ Μάξηην ηνπ 1917 νη DADA άλνημαλ δηθή ηνπο γθαιεξί κε ζεάκαηα

θαη

εθζέζεηο

απζόξκεηα

νξγαλσκέλα,

ζηελ

αξηζηνθξαηηθή πιαηεία Paradeplatz, ηνλ Ηνύιην εμέδσζαλ ηελ επηζεώξεζε «DADA, ζπιινγή ινγνηερληθή θαη θαιιηηερληθή»

Σε αυτόν τον ςφνδεςμο βρίςκονται όλα τα τεφχθ τθσ επικεϊρθςθσ DADA http://bluemountain.princeton.edu/title.html?titleURN=ur n:PUL:bluemountain:bmtnaae

θαη παξνπζίαζαλ ην «Μαληθέζην DADA 1918» σο ηελ ηδξπηηθή

ηνπο πξάμε. Έηζη, νη DADA έθαλαλ πιένλ επίζεκα ηελ είζνδό ηνπο ζηελ θνηλσλία ηεο Επξίρεο. Όκσο, ε αξρηθά κεγάιε επηηπρία θξάηεζε ιίγνπο κήλεο θαη ζηηο 9 Απξηιίνπ 1919 δόζεθε ε ηειεπηαία βξαδηά-Dada ζηελ Επξίρε. Ο H.Ball είρε εθθξάζεη από θαηξό ηηο ελζηάζεηο ηνπ γηα

ηελ εμέιημε ηνπ θηλήκαηνο, ελώ ν Richard Huelsenbeck πνπ εθηίκεζε όηη θάλνπλ πιένλ «κηθξό θαιιηηερληθό εκπόξην», ηνπο εγθαηέιεηςε γηα λα ηδξύζεη θίλεκα DADA ζην Βεξνιίλν. Έζησ θαη κ’απηόλ ηνλ δηαζπαζηηθό ηξόπν, ην θίλεκα DADA δηεζλνπνηήζεθε : από ην Βεξνιίλν έσο θαη ηε Νέα Τόξθε,

κέζσ Παξηζίσλ, Άκζηεξληακ, Βαξθειώλεο, έγξαςε έλα λέν θεθάιαην ζηελ ηζηνξία ηεο ηέρλεο.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Στθν Νζα Υόρκθ, οι DADA με τουσ Γάλλουσ Marcel Duchamp (1887-1968), ηωγράφο και γιατρό,

Francis

Picabia

(1879-1953),

ηωγράφο και ςυγγραφζα και τον Αμερικανό ςκθνοκζτθ και φωτογράφο Man Ray (18901976),

ανακάλυψαν

αποτελεςματικότθτα

των

τθν Readymades,

επζβαλλαν τθν αυτοςκθνοκεςία ωσ μορφι τζχνθσ και δθμοςίευςαν τθν «Επικεϊρθςθ 391» με υπότιτλο τθν φράςθ του Descartes: «Δεν κζλω καν να ξζρω ότι υπιρχαν άνκρωποι πριν από εμζνα.» Δεν κα

Marcel Duchamp «Κξήλε» - 1917

μποροφςαν να επινοιςουν περιςςότερο εμφαντικό τρόπο για να ανακοινϊςουν το

τζλοσ των ςχζςεϊν τουσ με τον DADA-ιςμό των προθγοφμενων χρόνων! Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 ΢ην

Παξίζη,

νη

Tr.Tzara

θαη

Fr.Picabia

ζπλεξγάζηεθαλ κε ηνπο André Breton (1896-1966) θαη Louis Aragon (1897-1982). Ωζηόζν, ν αξρηθόο ακνηβαίνο ελζνπζηαζκόο ηνπο πνπ έθηαζε έσο ηνπ ζεκείνπ λα ζεσξεζεί ν πξώηνο από απηνύο

σο

λένο

«Μεζζίαο»,

δελ

δηήξθεζε.

Οη

δηρνγλσκίεο γηα ηελ έλλνηα ηεο ηέρλεο, ηηο παξαδόζεηο

ηεο

ή

ην

λέν

μεθίλεκά

ηεο

επηθξάηεζαλ. Οη δξόκνη ηνπ ρσξίζηεθαλ βίαηα. Ο

Ο Tr.Tzara ζηελ παξάζηαζ ε πνπ ζεκαηνδόη εζε ην ηέινο ηεο ζρέζεο ηνπ κε ηνπο ΢νπξεαιηζ ηέο-1923

ζνπξεαιηζκόο κε ηνλ Α.Breton επηθξάηεζε.

Σν θίλεκα DADA ηνπ Βεξνιίλνπ ήηαλ κία ηειείσο δηαθνξεηηθή πεξίπησζε γηαηί ελέπιεμε ελεξγά ηελ ηέρλε κε ηελ πνιηηηθή.

Salle Gaveau – Βξαδηά DADA 1920

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Οη DADA ηνπ Βεξνιίλνπ 1918 : ε Γεξκαλία έρεη ράζεη ηνλ Πόιεκν θαη ν εκθύιηνο καίλεηαη αλάκεζα ζε ζνζηαιδεκνθξάηεο θαη ζπαξηαθηζηέο. Ο ιαόο δεη εμεπηειηζηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ ηα «Βεξνιηλέδηθα ρξνληθά» ηνπ Joseph Roth

(1894-1939) πεξηγξάθνπλ αξηζηνηερληθά. Οη

George

Grosz

(1893-1959)

δσγξάθνο,

John

Heartfield (1891-1968) θαη Hannah Hoech (1889-1978) θαιιηηέρλεο ηνπ θσηνκνληάδ, Johannes Baader (18751955) αξρηηέθηνλαο, Raoul Hausmann (1886-1971)

ζπγγξαθέαο θαη Richard Huelsenbeck αμηνπνίεζαλ ην θίλεκα DADA σο πξνπαγαλδηζηηθή κεραλή γηα λα αζθήζνπλ αηρκεξή θξηηηθή ζηε Γεκνθξαηία ηεο Βατκάξεο

(1919-1933), αμηνπνηώληαο

πιήξσο

ην

θείκελν θαη ην θσηνκνληάδ. ΢εκείν ζπλάληεζήο ηνπο

έγηλε ην Café des Westens, ζηνλ αξηζκό 18 ηεο Kurfürstendamm.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 ΢ύκθσλα κε ηνλ Γεξκαλό δσγξάθν, ζθελνζέηε θαη ζπγγξαθέα Hans Richter (1888-1976): «Οη DADA ηνπ Βεξνιίλνπ είραλ έλα εληειώο δηαθνξεηηθό ερόρξσκα από απηό ηεο Επξίρεο θαη ηεο Νέαο Τόξθεο. Ζ

Raoul Hausmann «Elasticum»

θαηάζηαζε θαη ν ρώξνο ήηαλ εληειώο δηαθνξεηηθά. (…) ΢ην Βεξνιίλν ππήξρε πξαγκαηηθή επαλάζηαζε, ππήξραλ παληνύ νδνκαρίεο. Οη DADA όθεηιαλ λα εκπιαθνύλ κέζα ζ’όια απηά, όρη κόλν κε ηελ ηέρλε ηνπο,

αιιά θαη κε ηελ ζθέςε ηνπο θαη ηα αηζζήκαηά ηνπο. Σν πεδίν δξάζεο ηνπο ήηαλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηελ θνηλσλία.» Οη DADA ηνπ Βεξνιίλνπ επηδίσθαλ κέζα από ηελ επαλάζηαζε ησλ ΢παξηαθηζηώλ «λα κεηαηξέςνπλ ηηο αηζζεηηθέο θαη λνεηηθέο αληηιήςεηο ηεο θνηλσλίαο ώζηε λα κελ εμαπαηεζεί από ηνλ πνιηηηθό δόιν θαη επαλαθέξεη ηελ αζηηθή ηάμε.» Ζ πξώηε κεγάιε εθδήισζε ησλ DADA-Βεξνιίλνπ έγηλε ζηελ Αίζνπζα ηεο Secession, ηνλ Απξίιην ηνπ 1918.

Ο R.Huelsenbeck ζην «Μαληθέζην DADA ηνπ Βεξνιίλνπ» δηαθήξπμε πσο: «ε πην κεγάιε ηέρλε ζα είλαη απηή πνπ ζα αλαπαξαζηήζεη κε ζπλεηδεηό πεξηερόκελν ηα πνιιαπιά πξνβιήκαηα ηεο επνρήο. (…) Όπνηνο είλαη αληίζεηνο ζε απηό ην καληθέζην, είλαη DADA-ηζηήο!» ΢ύληνκα δεκηνπξγήζεθε ε «Λέζρε DADA» θαη αθνινύζεζε ε έθδνζε ηνπ

πεξηνδηθνύ «Der Dada» ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ αλαξρηθό ζπγγξαθέα Franz Jung (1888-1963).

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Γύν ρξόληα αξγόηεξα, ηνλ Ηνύλην ηνπ 1920, νη

βεξνιηλέδνη

DADA

γλώξηζαλ

ηελ

απνζέσζή ηνπο κε ηελ νξγάλσζε ηεο «1εο Γηεζλνύο Έθζεζεο DADA». Δθεί, ε H.Hoech παξνπζίαζε ην είδνο ηέρλεο πνπ είρε αλαθαιύςεη ην 1918, ην θσηνκνληάδ. Σν πξώην έξγν ηεο ήηαλ εκπλεπζκέλν από γξάκκαηα πνπ έζηειλαλ νη

ζηξαηηώηεο

από

ην

κέησπν,

κε

θσηνγξαθίεο πνπ είραλ θόςεη θαη θνιιήζεη επάλσ ζην θάθειν. Δπίζεο, ε H.Hoech πξόβαιε κέζα από ηηο «DADA-θνύθιεο» πνπ ε ίδηα θαηαζθεύαζε, ηελ εθδνρή ηεο

«λέαο γπλαίθαο»!

Σν Πξόγξακκα ηεο 1εο Γηεζλνύο Έθζεζεο DADA

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Ο

πνιπηάιαληνο

R.Hausmann,

θαιιηηέρλεο, αζρνινύκελνο κε ηνλ ήρν θαη

ην θσο, αλαθάιπςε καδί κε ηνλ Ρώζν Daniel Broido (1903-1990) ην νπηόθσλν. Σα έξγα ηνπο δηέζεηαλ πιένλ δηθή ηνπο ηππνγξαθία, δηθό ηνπο ήρν θαη ξπζκό γηαηί «ηα πάληα μεθηλνύλ από ην ρνξό, έιεγε ν R.Hausmann. Οη θηλήζεηο πξνεγνύληαη ηεο πξνθνξηθήο έθθξαζεο, αθόκε θαη ηεο κνπζηθήο, γηαηί ν ρνξόο έρεη ηε δηθή ηνπ κνπζηθή….»

Ο

θαηάινγνο

ηεο

Έθζεζεο

είρε

ζην

εμώθπιιό ηνπ θσηνκνληάδ ηνπ J.Heartfield

θαη

ζην

εζσηεξηθό

από

έλαλ

«δηνξζσκέλν» Picasso θαη Rousseau !

“Corrected Picasso, The Happy Life” Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Σα έξγα, ζηνλ εθζεζηαθό ρώξν, ήηαλ θξεκαζκέλα ζε όιν ην ύςνο ηνπ

ηείρνπο

θαη

ελδηάκεζα

ππήξραλ

πνιηηηθά κελύκαηα : «Κξεκαζκέλνο από ηελ επαλάζηαζε»,

«Κάησ

ε

ηέρλε! Κάησ ε πλεπκαηηθόηεηα ησλ αζηώλ», «Ξεβηδώζηε επηηέινπο ην θεθάιη ζαο, ώζηε λα είλαη δηαζέζηκν ζηηο απαηηήζεηο ηνπ θαηξνύ», θαη ε δηαπίζησζε πσο «Ζ ηέρλε πέζαλε, δήησ ε λέα κεραληθή ηέρλε».

΢ύκθσλα κε ηνλ R.Hausmann, ε «1ε Γηεζλήο Έθζεζε-DADA» απνηέιεζε

ην ζεκείν εθθίλεζεο ηεο κνληέξλαο ηέρλεο ζε παγθόζκηα θιίκαθα.

«First International Dada Fair”, Berlin 1920, Raoul Hausmann and Hannah Höch in front» Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Ωζηόζν, ηνλ Οθηώβξην ηνπ 1918 έλα

Kurt Schwitters «Merzbild – Rossfett»

πεξηζηαηηθό πξνθάιεζε ηελ δηάζπαζε ησλ

DADA

Βεξνιίλνπ.

Ο

θαιιηηέρλεο

ηνπ

θνιιάδ Kurt Schwitters (1887-1948) δήηεζε από ηνλ R.Hausmann λα πξνζρσξήζεη ζηελ

«Λέζρε

δηαθώλεζε εμπξεζηνληζηή.

DADA», γηαηί

αιιά

ηνλ

Σόηε,

ν

απηόο

ζεσξνύζε K.Schwitters

επέζηξεςε ζην Αλόβεξν, ηελ γελέζιηα πόιε ηνπ θαη ίδξπζε ην αηνκηθό ηνπ θίλεκα «Merz», ζπιιαβή πξνεξρόκελε από ηελ

ιέμε

Kommerzbank,

κε

ηελ

μεθάζαξε

δήισζε : «Merz θαη DADA ζπγγελεύνπλ

κέζα από ηηο αληηζέζεηο ηνπο.»

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Μεηά ην Αλόβεξν, εκθαλίζηεθε ε Λέζρε DADA ηεο Κνισλίαο κε ηνλ δσγξάθν θαη γιύπηε Max

Max Ernst «Oedipe Roi»

Ernst (1891-1976) θαη ην 1921, ε Λέζρε DADA ηεο Βατκάξεο κε ηνλ δσγξάθν θαη ραξάθηε Otto Dix (1891-1969) θά. Παξάιιεια κε ηελ δξάζε ησλ DADA αλά ηε Γεξκαλία,

έθαλε

ηελ

εκθάληζή

ηνπ

έλαο

απνηπρεκέλνο θαιιηηέρλεο, ν Α.Υίηιεξ! Οη DADA δελ ηνλ άθεζαλ αδηάθνξν. Σνπο αλαθέξεη ζην «Ο αγώλ κνπ» κε ηνλ ραξαθηεξηζκό σο «ηξειά

παζνινγηθά απνθπήκαηα ή παξαθκηαθά άηνκα. (…)», ελώ ε «1ε Γηεζλήο Έθζεζε DADA» «πξηλ από εμήληα ρξόληα …ζα ήηαλ αδύλαην λα παξνπζηαζηεί θαη νη νξγαλσηέο ζα θιείλνληαλ ζην θξελνθνκείν, ελώ ζήκεξα θαηέρνπλ ηα ζθήπηξα ζηνλ θαιιηηερληθό ηνκέα…» Έηζη, όηαλ νξγαλώζεθε ε κεγάιε έθζεζε ζην Μόλαρν κε ζέκα ηελ «Δθθπιηζηηθή ηέρλε»,

ππήξρε κία νιόθιεξε αίζνπζα αθηεξσκέλε ζηνπο DADA. Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Μόλαρν, Ηνύιηνο 1937. Υηιηάδεο άλζξσπνη είλαη ζην δξόκν γηα λα γηνξηάζνπλ ηα εγθαίληα ηνπ

Έθζεζε «Δθθπιηζηηθή Σέρλε» - Δίζνδνο ειεύζεξεΜόλαρν

Νένπ Μνπζείνπ Σέρλεο θαη ηεο «Μεγάιεο Έθζεζεο γεξκαληθήο ηέρλεο». Απέλαληη από ην λέν κνπζείν, ζηελ απιή ηνπ Αξραηνινγηθνύ Ηλζηηηνύηνπ ηνπ Μνλάρνπ, εθηίζνληαλ έξγα πνπ

ε

λαδηζηηθή

πξνπαγάλδα

είρε

ραξαθηεξίζεη «Δθθπιηζηηθά», έξγα από ην θίλεκα

ηνπ

εμπξεζηνληζκνύ,

θνπηνπξηζκνύ ρσξνζέηεζε

θαη απηώλ

θπβηζκνύ,

DADA-ηζκνύ. ησλ

δύν

Ζ

Δθζέζεσλ

ζηόρεπε λα δπζθεκηζηεί ε κνληέξλα ηέρλε, κε έξγα

κεηαμύ άιισλ Ernst Ludwig Kirchner,

Wassily

Kandinsky,

Hausmann,Munch,

Van

Franz

Marc,

Gogh,

Gaugin,

Cezanne, Picasso, Matisse θά, κέζα από ηελ ζύγθξηζή ηεο κε ηα έξγα πνπ είραλ ηελ έγθξηζε ηνπ λαδηζηηθνύ θαζεζηώηνο! Αθόκε θαη ε ελαξθηήξηα νκηιία ηνπ Α.Υίηιεξ ζηελ «Μεγάιε Έθζεζε γεξκαληθήο ηέρλεο» ήηαλ επηθεληξσκέλε ζηελ θαηαγγειία ηεο κνληέξλαο ηέρλεο.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Σα

εγθαίληα

ηεο

«Δθθπιηζηηθήο

ηέρλεο» έγηλαλ από ηνλ θαζεγεηή Καιώλ Σερλώλ ηνπ Μνλάρνπ Adolf Ziegler πνπ έθιεηζε ηελ νκηιία ηνπ κε ηελ παξόηξπλζε: «Γεξκαληθέ ιαέ,

έια θαη θξίλε κόλνο ζνπ.» Καη ν ιαόο πήγε ! 2 εθαηνκκύξηα επηζθέπηεο δέρζεθαλ νη 9 ζπλνιηθά αίζνπζεο

ηεο

ηέρλεο»,

έλαληη

«Μεγάιεο

έθζεζεο

«Δθθπιηζηηθήο 500.000

ηεο

γεξκαληθήο

ηέρλεο». Αξηζκεηηθή ζύγθξηζε πνπ

νδήγεζε,

κεηαμύ

άιισλ,

ηνλ

Τπνπξγό Πξνπαγάλδαο J.Goebbels

Δζσηεξηθό έθζεζεο «Δθθπιηζηηθή Σέρλε» - Μόλαρν

λα ςέμεη ζην εκεξνιόγηό ηνπ, ηνπο νξγαλσηέο ηνπ Μνλάρνπ, όηη «ε νξγάλσζε δελ ήηαλ θαιή…»

Έθζεζε «Δθθπιηζηηθή Σέρλε» Salzburg Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Ωο «Δθθπιηζηηθή ηέρλε» εθηέζεθαλ ζπλνιηθά 650 έξγα

δσγξαθηθήο,

γιππηηθήο,

ζρεδίσλ

θαη

βηβιίσλ, 120 θαιιηηερλώλ, από ηα ζπλνιηθά 16.000 έξγα πνπ είραλ θαηαζρεζεί. Σα επόκελα ηξία ρξόληα, ηα ίδηα έξγα πεξηόδεπζαλ ζε πόιεηο

ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Απζηξίαο, απμάλνληαο θαηά 1 εθαη. ηνπο επηζθέπηεο. Σν λαδηζηηθό θαζεζηώο, ρσξίο λα ην θαηαιάβεη, έθαλε ηελ θαιιίηεξε δσξεάλ

δηαθήκηζε

ζ’απηά

ηα

έξγα

πνπ

πξνέξρνληαλ από 32 δηαθνξεηηθά γεξκαληθά

κνπζεία. Όζα έξγα δελ εθηέζεθαλ, είηε πνπιήζεθαλ ζην

Δζσηεξηθό έθζεζεο «Δθθπιηζηηθή Σέρλε» - Μόλαρν

εμσηεξηθό, είηε θαηαζηξάθεθαλ, είηε…εληάρζεθαλ ζηηο πξνζσπηθέο ζπιινγέο ησλ πςειόβαζκσλ αμησκαηνύρσλ ηνπ θαζεζηώηνο!

Καηάινγνο Έθζεζεο Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Οη επηιεγκέλνη θαιιηηέρλεο είραλ κπεη ζην ζηόραζηξν όρη γηαηί ήηαλ Δβξαίνη, άιισζηε κόλν 6 από απηνύο ήηαλ, αιιά γηαηί κε ηα έξγα ηνπο πξνήγαγαλ κία αληίιεςε ηνπ θόζκνπ πνπ δελ ήηαλ απνδεθηή από ην λαδηζηηθό θαζεζηώο. Ζ εληνιή γηα ηελ νξγάλσζε ηεο Έθζεζεο «Δθθπιηζηηθή ηέρλε» δόζεθε από ηνλ ίδην ηνλ Υίηιεξ θαη ηελ πινπνίεζή

ηεο αλέιαβε ν J.Goebbels, ν νπνίνο εμέδσζε Γηάηαγκα (Ηνύληνο 1937) πνπ όξηδε θαηάζρεη

ηα

έξγα

κία 5κειή επηηξνπή γηα λα

πνπ

«αληαπνθξίλνληαλ»

ζηνλ

ραξαθηεξηζκό «εθθπιηζηηθά» θαη ρξνλνινγνύληαλ κεηά ην 1910, ζηνρεύνληαο κ’απηόλ ηνλ ηξόπν λα επηθέξεη «βαξύ θηύπεκα ζηελ κνληέξλα ηέρλε.» Ο όξνο «Δθθπιηζηηθή ηέρλε» (Entartete Kunst) δελ ήηαλ λένο. Υξνλνινγείην από ην 1893, όηαλ ζε δνθίκηό ηνπ ν θπζηθόο

θαη

ζπγγξαθέαο

Max

Nordau

(1849-1923)

ραξαθηήξηζε «παζνινγηθή» ηελ ζύγρξνλε ηέρλε πνπ πκλεί ηελ αξξώζηηα, ην ζάλαην, ηελ κνλαμηά θά, πεξηιακβάλνληαο ζηνπο

δηθνύο

ηνπ

«εθθπιηζκέλνπο»

ηνπο

Ζ έθζεζε ζην Βεξνιίλν

Wagner,

Baudelaire, ηκπξεζηνληζηέο θά.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016

Σα έξγα ζηνλ ρώξν ηεο Έθζεζεο ρσξίζηεθαλ ζεκαηηθά : 1ε αίζνπζα – ζξεζθεία, 2ε εβξατθή ηέρλε, 3ε γπλαίθα, νηθνγέλεηα, αγξνηηθή δσή, 4ε εθθπιηζκόο, 5ε αλαξρία, 6ε-7ε ηξέια θαη 8ε-9ε έξγα DADA-ηζηώλ π.ρ. Otto Dix

θαη George Grosz πνπ ζαηίξηδαλ αηρκεξά ηελ αζηηθή ηάμε θαη ηνλ ζηξαηό, ή Bauhaus π.ρ. Schlemmer θά. Σα έξγα ηνπνζεηήζεθαλ κε ηέηνην ηξόπν πνπ λα πξνθαινύλ ηελ ελόριεζε ηνπ επηζθέπηε. Όρη κόλν ην έλα

έξγν ήηαλ θνληά ζην άιιν, αιιά θαη ελδηάκεζά ηνπο ήηαλ αλαξηεκέλα εθηελή πξνπαγαλδηζηηθά θείκελα. Γίπια ζε θάζε έξγν είρε απνηππσζεί κε εκθαληηθή γξαθή ην πνζό θαη ην έηνο θηίζεο ηνπ από ην κνπζείν πνπ αλήθε, ώζηε λα πξνθύςεη ζε θάζε πνιίηε, ζπλεηξκηθά, ε ζθέςε πσο ηελ πεξίνδν πνπ εθείλνο ππέθεξε από ηελ αλεξγία θαη ηελ πείλα, ηα ρξόληα ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Βατκάξεο, «ηα κνπζεία πέηαγαλ ρξήκαηα γηα Δθθπιηζηηθά έξγα!» Από ηνπο Γεξκαλνύο DADA εθηέζεθαλ κεηαμύ άιισλ, 20 έξγα ηνπ G.Grosz από ηα 285

πνπ θαηαζρέζεθαλ, 2 ηνπ Ernst Max, 4 ηνπ K.Schwitters από ηα 13 πνπ θαηαζρέζεθαλ θαη 15 ηνπ Ο.Dix από ηα 260 πνπ θαηαζρέζεθαλ κέξνο ησλ νπνίσλ αξγόηεξα θαηαζηξάθεθε.

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 ΢ηνλ Μεηαπνιεκηθό θόζκν θαη παξά ην γεγνλόο όηη ην θίλεκα DADA είρε πάςεη λα ππάξρεη, ζπλέρηζε λα εκπλέεη κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζνύλ δηάθνξεο θαιιηηερληθέο ηάζεηο πνπ ην επηθαινύληαλ. ΢ην Παξίζη, ν Ρνπκάλνο δσγξάθνο θαη δξακαηνπξγόο Isidore Isou (1925-2007) ίδξπζε, ην 1945, ην θίλεκα “Lettrisme” πνπ άζθεζε

επηξξνή έσο ηνλ Μάην ηνπ 1968. ΢ηηο ΖΠΑ, ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1950-60, ν ζπγγξαθέαο θαη δσγξάθνο William Bourroughs (1914-1997) κε ην θίλεκα «Beat Generation» πξόβαιε ηελ πνίεζε DADA. Σηο δεθαεηίεο 1960-70, ν Ληζνπαλόο θαιιηηέρλεο George Maciunas (1931–1978) ήηαλ κεηαμύ ησλ ηδξπηώλ

ηνπ θηλήκαηνο «Fluxus» ζην νπνίν ζπκκεηείραλ θαιιηηέρλεο, αξρηηέθηνλεο, ζπλζέηεο θά αλακεηγλύνληαο πνιιέο δηαθνξεηηθέο κνξθέο ηεο ηέρλεο θαη ηελ δεθαεηία ηνπ 1970 εκθαλίζηεθαλ νη «Punk» πνπ εκπλεύζηεθαλ από ηνπο DADA. ΢ε όια ηα παξαπάλσ, αο πξνζηεζεί ε πεξίπησζε ηνπ ζπλζέηε John Cage Jr. (1912–1992)

πνπ ζην έξγν ηνπ αμηνπνίεζε ηελ ζρέζε ηνπ «ηπραίνπ» πνπ πξόβαιαλ νη DADA, γηα λα μεθύγεη από ην «ζθόπηκν». ΢ηελ Απζηξία, κεηαμύ 1962-1970, έδξαζαλ νη «Wiener Aktionisten» πνπ βάζηζαλ ηελ ηέρλε ηνπο ζηελ «πξόθιεζε» θαηά ηα πξόηππα ησλ DADA!

Έξγν ηνπ Isidore Isou – Υσξίο ηίηιν Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

Από τουσ DADA ςτθν «Εκφυλιστική Τέχνη»! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Μπνξεί, 100 ρξόληα κεηά, ην θίλεκα DADA λα ζπλερίδεη λα αλαδεηά ηνλ ηειηθό νξηζκό ηνπ, αιιά θαίλεηαη πσο απηό πνπ έγξαςε ν H.Ball ζην

«Μαληθέζην» ηνπ, ζπλερίδεη λα ηζρύεη : «Πώο επηηπγράλεη θάπνηνο ηελ αηώληα επηπρία; Λέγνληαο Dada. Πώο γίλεηαη θάπνηνο δηάζεκνο; Λέγνληαο Dada. (…)»

Βηβιηνγξαθία Dachy M. : Dada, la révolte de l’art, Παξίζη 2005 Goebbels J. : Tagebuecher (1935-1939), Βεξνιίλν

2008 Klee

E.

:

Kulturlexikon

zum

Dritten

Reich,

Βεξνιίλν 2007 Notz A.-Wicki Y. : Dada Hand Buch, Zπξίρε 2015 Dada Berlin. Texte, Manifeste, Aktionen, Βεξνιίλν 2013 Degenerate art, Neue Galerie-New York, 2014

Max Ernst «΢πλάληεζε θίισλ» 1922 Καζηζκέλνη από αξηζηεξά : René Crevel, Max Ernst, Dostoievsky, Théodore Fraenkel, Jean Paulhan, Benjamin Péret, Johannes Baargeld, Robert Desnos. Όξζηνη : Philippe Soupault, Jean Arp, Max Morise, Raphaël, Paul Éluard, Louis Aragon, André Breton, Giorgio de Chirico, Gala Éluard Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

To CABARET VOLTAIRE ςιμερα ! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 Σνλ Οθηώβξην ηνπ 2016 είρα ηελ επθαηξία λα επηζθεθηώ ην Cabaret Voltaire πνπ παξακέλεη όπσο ήηαλ «ηόηε», αιιά άξηηα δηαηεξεκέλν.

΢ήκεξα είλαη βηβιηνπσιείν γηα ην θίλεκα DADA ζην ηζόγεην θαη ρώξνο πνιηηηζκνύ-θαθέ ζηνλ 1ν όξνθν. Όια εθεί κέζα έρνπλ θάηη ην κπζηεξηώδεο. Από ηνλ πνιύ κεγάιν θαλαπέ Chesterfield, σζάλ λα ζέιεη λα «θνξντδέςεη» ηνλ Albert Camus πνπ είρε ραξαθηεξίζεη

ηνπο

DADA

«κεδεληζηέο

΢’απηό ην κηθξό ζηελό, κόιηο πνπ θαίλεηαη από ηνλ θεληξηθό δξόκν, βξίζθεηαη ην Cabaret Voltaire.

ηνπ

θαλαπέ», έσο ηελ ζθάια ηελ ληπκέλε κε ηππσκέλν ραξηί, σζάλ λα ήζειε λα δηαησλίζεη ηελ άπνςε ησλ πξσηεξγαηώλ ηνπ θηλήκαηνο πσο «..θάζε

ζειίδα πξέπεη λα εληππσζηάδεη…κε ηνλ ηξόπν πνπ είλαη ηππσκέλε…» Πξνθαλώο, ηα «Μαληθέζηα» ηνπ Κηλήκαηνο θαη ησλ Dada-ηζηώλ (7 ζην ζύλνιν ηνπο), 100 ρξόληα κεηά, δελ έρνπλ αθόκε πεη ηνλ ηειεπηαίν ιόγν ηνπο!

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

To CABARET VOLTAIRE ςιμερα ! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 (ιςόγειο)

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

26

To CABARET VOLTAIRE ςιμερα ! Ξζνθ Μπαλωτι - ΧΙ/2016 (προσ τον

1ο

όροφο)

Ξένη Μπαλωτή-ΧΙ/2016

27