Ραπτόπουλος Σωτήριος: Ένδεκα επιγραφικά λήμματα από τη Φωκίδα στο νέο I.G., fasciculum 6, Phocis (5ο ΑΕΘΣΕ Βόλου, 2015, υπό έκδοση). DRAFT.

Ραπτόπουλος Σωτήριος: Ένδεκα επιγραφικά λήμματα από τη Φωκίδα στο νέο I.G., fasciculum 6, Phocis

Παρουσιάζονται

ένδεκα

επιγραφικά

λήμματα,

που

συνέταξα

στο

πλαίσιο της επικείμενης έκδοσης. Αφορούν νέα επιγραφικά ευρήματα από την αρχαία Φωκίδα, αλλά και παλαιά ευρήματα που φωτίζονται με νέον

τρόπο. Ξεχωρίζουν

το

ενεπίγραφο

βάθρο

του

Αυτοκράτορα

Γαλλιηνού από το Δίστομο, οι επιγραφές του «Ιερού των βράχων» της Φωκικής Αντίκυρας, αναθηματική επιγραφή από το Δίστομο, οι «οδηγίες κατασκευαστή»στα πρανή της Κασταλίας Κρήνης των Δελφών. ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ “ΙΕΡΟΥ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ” ΤΗΣ ΦΩΚΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ II.α: Το “άνω διάχωρο” περιέχει μία απελευθερωτική επιγραφή (“ωνή επ' ελευθερίαν”).

c.21

c.6

1.[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]K[_ _ _ _ _ _] c.4 επ’ ελ]ευ[θ]ερ[ίαν;[_ _ _ _]Παραμεν]έτωσαν c.22

·

···

παρά τωι δεινί άχρι κα ζώῃ. Μ]άρτυρε[ς c.18

·

(nomen, cognomen) Ευάν[θ]ειος (;) c.15

⠈ ⠈ ⠈⠈

5. Χαρί vel Δαμό]ξενος Νίκω[ν]ος c.14 [_ _ _ _ _ _ _ _

______

⠈

⠈

]έος

c.17 (nomen, cognomen)] ί ου Θ[ά]σιος (;) ⠈⠈⠈

⠈

·

Στίχ. 4: Ευάνθειος, παράλληλος τύπος του Οιάνθειος (η Οιάνθεια ή Ευάνθεια ήταν σημαντική πόλις της Δ. Λοκρίδας)1. Το “κάτω διάχωρο”2 περιλαμβάνει δύο (2) επιγραφές.

ΙΙβ': C.5

Αρτέμιδι Ει]λειθυία[ι, τάδε…..]ού c.8

· C.6

[_ _ _ _ _ _ _ _]Αθηνά[ι, τάδε δει]νός

·

·

Στίχ..1. Ο Ντάσιος δημοσιεύει άλλη αναθηματική επιγραφή από την Αντίκυρα, στην Αρτέμιδα Ειλειθυία, του 3ου ή 2ου αι.π.Χ.3.

ΙΙγ': Α’ ΣΤΗΛΗ

1. Βο[υπόλωι ]

Β’ ΣΤΗΛΗ

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ]

Παιδοτ[ρόφωι]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

Σωτ[είραι]

[_ _]ΔΟΜ[_ _ _ _ _]

Ειλ]ειθυ[ίαι]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

5. ΟΕΥ [_ _ _]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

··

1

Βλ. I.G. IX, I, 1O (Αμβρυσσός, 2ος αι.π.Χ.), απόδοση προξενίας, “Άρχωνι Κλεονόμου Οιανθεί και

εκγόνοις”. Βλ. όμως και I.G. IX, I, 111 (Ελάτεια, 339-8 π.Χ.), στίχ.6-7: “άρχοντος Δελφοίς Παλαίου Ευάνθεος”. 2

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΔΙΑΧΩΡΟΥ: Πλάτος 33 εκ. X ύψος 38,7 εκ..Μέγιστο ύψος & πλάτος γράμματος

επιγραφών: 2,5 εκ.. Ελάχιστο ύψος & πλάτος γράμματος: 1 εκ.. Αποστάσεις μεταξύ γραμμάτων μη μετρήσιμες λόγωι φθοράς (εκτιμώμενη μέγ.απόσταση 1,5 εκ., εκτιμώμενη ελάχιστη απόσταση 1εκ.). Αποστάσεις μεταξύ των σειρών: 1εκ. ελάχιστη & 5 εκ. μέγιστη. Και αυτές οι επιγραφές βρίσκονται σε κατάσταση άκρας φθοράς. 3

ΝΤΑΣΙΟΣ1997, σελ. 450. Βλ. και J.McInerney 1999, σελ. 325-326. ΣΙΔΕΡΗΣ 2001, σελ. 115, 124. S.E.G.

51. 637.

Αγρο[τέραι]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

Ορ[θίαι]

[_ _ _]Ω[_ _ _ _ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _]

[_ _]ΟΙ[_ _]ΟΡΙΣ[_ _]

10. Κα[_ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _]

Θε]οδ[ότ]ου[ vel. Θε]οδ[ώρ]ου[

[_ _ _ _ _ _]

[_ _ _ _ _ _ _]ΠΙ[_ _]

[_ _ _ _ _ _]

[_ _]Πάριδος[_ _] ···

Η πρώτη στήλη θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένας κατάλογος υποστάσεων της

Αρτέμιδος.

Στις

γραμμές

11-13

της

δεύτερης

στήλης,

ανθρωπωνύμια, ίσως ονόματα επιμελητών. Β' ΣΤΗΛΗ: Στίχ. 12: Αποκαθιστώ με επιφύλαξη Πάριδος4. ΙΙΙ: ΑΝΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ-ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ στο ΔΙΣΤΟΜΟ:

ΑΓΙΟΥ

Στην εκκλησία αυτή, στην περιοχή του Διστόμου, βρέθηκε εντοιχισμένο τμήμα μαρμάρινης βάσης κιονίσκου αναθήματος, με επιγραφή του 3ου αι. π.Χ.5:

ΙΣΩΤΕΙΡΑΙ ΠΡΟΜΑΘΕΙ Αρτέμιδ]ι Σωτείραι І Προμαθεί Ο ναός περιλαμβάνει δύο Ιερά και δύο Άγιες Τράπεζες. Για την ανοικοδόμησή του χρησιμοποιήθηκαν αρχαίοι λίθοι και θραύσματα

4

Ένας Πάρις Αθανοδώρου είναι έγγυος προξενίας σε επιγραφή της Αντίκυρας του 2ου αι.π.Χ.

(J.P.MICHAUD 1969, σελ.80 (premier texte, στίχ.7). 5

Πλάτος αρχιτεκτονικού μέλους: 36 εκ.. Ύψος μέλους: 20 εκ..Πλάτος επιγραφής: 26 εκ.. Ύψος

επιγραφής 5 εκ.. Απόσταση μεταξύ γραμμών: 2 εκ.. Μέγιστο ύψος γράμματος: 2,3 εκ.. Ελάχιστο ύψος γράμματος: 1,7 εκ.. Μέγιστο πλάτος γράμματος: 2,7 εκ.. Ελάχιστο πλάτος γράμματος 1,4 εκ.. Μέγιστη απόσταση μεταξύ γραμμάτων: 2,2 εκ.. Ελάχιστη απόσταση μεταξύ γραμμάτων: 1 εκ..

κιόνων -ορατών και σήμερα, μαζί με ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη εκκλησίας των βυζαντινών χρόνων, στο ύψος του Ιερού Βήματος. Στίχ.1: Πρβλ. Με επιγραφή Δαύλειας 6 : “Αρτ[έ]μιδι Σωτείραι”. Στίχ.2: Δωρικός τύπος Προμαθεί αντί για Προμηθεί. Ο συνδιασμός της λατρείας της Αρτέμιδος με εκείνην του Προμηθέα, υιός του οποίου εθεωρείτο ο (Φωκέας) Δευκαλίων, μας κάνει να υποθέσουμε ότι οι δύο θεοί συνδέονταν με κάποια σχέση (γάμου;) σε κάποια αμάρτυρη εκδοχή του μύθου, όπως φαίνεται ότι συνέβαινε με την Δήμητρα και τον Διόνυσο7 . Ο Προμηθέας με την Κελαινώ (το όνομά της απηχεί προσωνύμιο της Αρτέμιδος) γεννούν τον Δευκαλίωνα. 8 Ακόμη, ο Πυλάδης, εγγονός του Φώκου και τρισέγγονος του Διός, βοηθά τον Ορέστη να αρπάξει την Ιφιγένεια και το άγαλμα της Αρτέμιδος από την Ταυρική 9 . Η Άρτεμις λατρευόταν και με την επωνυμία “Πυρφόρος”10 . IV. ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΠΡΑΝΩΝ ΚΑΣΤΑΛΙΑΣ ΚΡΗΝΗΣ (ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗ;). Νότια πρανή Κασταλίας Κρήνης. Επιγραφή χαραγμένη σε βράχο, επί της Δ. του παρειάς, που κλείνει, προς Α., τον χώρο του «πάρκινγκ της Κασταλίας». Επί της Εθνικής Οδού Αραχώβης – Δελφών11.

] ΙΣΦΕΝΔΟΝΗΝ (SEG 55. 579: [ _ _ ]ις σφενδόνην (Χανιώτης) ). Τα γράμματα, ιδίως δε το «Σ», είναι χαρακτηριστικά του β’ μισού του 5ου αιώνα π.Χ.12. Πιθανότατα η επιγραφή σημειώνει έναν χώρο που πρέπει να μείνει ελεύθερος –ώστε ένα μηχάνημα ανυψωτικών εργασιών (η σφενδόνη), σχήματος ημικυκλίου ή τόξου, να λάβει εκεί την θέση του κατά τις ώρες που δεν χρησιμοποιείται13 (για εργασίες όπως η ανέγερση 6

I.G. IX, I, 67 (Δαύλεια). Για μία ακόμη αναθηματική επιγραφή στην Αρτέμιδα Σωτείρα, από την

περιοχή των Αβών και της Υαμπόλεως, βλ. J.P.MICHAUD1969, σελ. 74. Για έναν ενεπίγραφο κιονίσκο από την Υάμπολη, που έφερε ανάθημα για την Αρτέμιδα, βλ. I.G. IX, I, 88. Γενικώς για την λατρεία της Αρτέμιδος Σωτείρας βλ. παραπάνω, επιγραφή ΙΙγ΄. 7

Μ.ΤΙΒΕΡΙΟΣ 2010, σελ. 17-41.

8

WICKENS 1986, σελ.260 & ΖΑΧΟΣ 2003, σελ.290,294.

9

M.BROOKS BERG1979, σελ.232.

10

Βλ., π.χ., Α.ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ 1927, σελ.163.

11

Συνολικό πλάτος επιγραφής: 1,40μ. Μέγ. Ύψος γράμματος: 19 εκ. Ελάχιστο ύψος γράμματος: 10,5

εκ. Μέγιστο πλάτος γράμματος: 14 εκ. Ελάχιστο πλάτος γράμματος: 9,5 εκ. Απόσταση μεταξύ γραμμάτων: 5 εκ. 12

Πρβλ. S.ROUGEMONT 1977, σελ. 15-16.

13

Βλ. Α.ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Ι.ΤΡΑΥΛΟΣ 1986, σελ. 243 και E.BOURGOUET 1932, αρ.19,στίχ.46 –και σελ. 80, 85,

88 (λογαριασμός Φθινοπώρου του 356 π.Χ.)).

οικοδομημάτων στις γειτονικές περιοχές του Γυμνασίου και της Αθηνάς Προναίας). V.ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΠΛΕΙΣΤΟΥ (ΜΑΚΕΛΛΑΡΙΚΑ ΚΑΣΤΡΟΥΛΙΑ ΔΕΛΦΩΝ, ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΚΕΡΑΜΕΩΣ). Στην περιοχή της κοιλάδας του Πλειστού ποταμού, Ν. του Αρχαιολογικού Χώρου των Δελφών, στη θέση Μακελλαρικά Καστρούλια και στον Α. όγκο του ομώνυμου λόφου, ανακαλύφθηκε τυχαία θραύσμα μεγάλου πίθου των αρχαϊκών χρόνων, με επιγραφή που είχε χαραχθεί πριν από το ψήσιμο του αγγείου, ανάμεσα σε δύο ταινίες πηλού με ανάγλυφο διακοσμητικό θέμα αλληλοτεμνόμενων εγχάρακτων διαγωνίων14.

] ΔΟΜΠΟΙFΕΜΕΤΙ [ ]δος ποίησε Τι[θορεύς vel. Τιθρονεύς Χρονολόγηση: Πριν το 550 π.Χ.15 . Πιθανώς η κατάληξη –δος ανήκει στο πατρώνυμο του καλλιτέχνη (του διακοσμητή και/ή του κατασκευαστή του αναθηματικού πίθου). Η τοποθέτηση του εθνικού ονόματος του καλλιτέχνη μετά το ρήμα «εποίησε» είναι συχνή στις αρχαϊκές και κλασικές επιγραφές των Δελφών. VI. Η ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΟΛΥΒΔΙΝΟΥ ΚΑΤΑΔΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ16 Επιγραφή του ύστερου 3ου αι.μ.Χ.(;), που χαράχθηκε στην εσωτερική επιφάνεια μολύβδινου καταδέσμου17. Ο κατάδεσμος αποδιπλώθηκε στο εργαστήριο συντήρησης του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών, από την κα Κωνσταντίνα Βλάχου-Μογκίρε. 14

Το θραύσμα του πίθου έχει διαστάσεις 12 χ 15 χ 2,1 εκατοστά.Οι ταινίες με το διακοσμητικό θέμα

έχουν ύψος 3,5 εκ. Η επιφάνεια της επιγραφής έχει ύψος 4 εκ. Επιγραφή «ες ευθύ».Το συνολικό πλάτος της επιγραφής είναι 11,5 εκ. Μικρότερο ύψος γράμματος : 0,7 εκ. Μεγαλύτερο ύψος γράμματος : 1,5 εκ. Μικρότερο πλάτος γράμματος : 0,5 εκ. Μεγαλύτερο πλάτος γράμματος: 1,2 εκ. Μέγιστη απόσταση μεταξύ γραμμάτων : 0,5 εκ. Μικρότερη απόσταση μεταξύ γραμμάτων : 0,3 εκ. 15

Για τη μορφή των γραμμάτων, βλ. L.JEFFREY 1963, σελ.99-101.

16

Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ν.ΒΛΑΧΟΥ-ΜΟΓΚΙΡΕ 2005, σελ. 16-21.

17

(Διαστάσεις

αποδιπλωμένου καταδέσμου: 5,75 εκ.μ. X 3 εκ.πλ. X 0,1 εκ.πάχος. Διαστάσεις

γραμμάτων: Ύψος 0,60εκ. μέγιστο, 0,50εκ. ελάχιστο. Πλάτος 0,25εκ. μέγιστο, 0,20εκ. ελάχιστο. Αποστάσεις γραμμάτων 0,25εκ. μέγιστη, 0,05εκ. ελάχιστη).

Η επιγραφή χαράχθηκε κάτω από ένα, επίσης εγχάρακτο, τριγωνικό διάχωρο.18 Διακρίνονται οι οπές του ήλου στο αντικείμενο.

ΕΥΣΕ[ Ευσέ[βιος;] Το όνομα Ευσέβιος είναι γνωστό από τις Φθιώτιδες Θήβες 19 . Ο Χανιώτης υποθέτει την έλλειψη δύο γραμμάτων πριν και δύο γραμμάτων μετά τα τέσσερα σωζόμενα γράμματα20. Προέρχεται από την ανασκαφή του οικοπέδου Χατζηκωνσταντίνου, στην παραλιακή Αντίκυρα. Ήρθαν στο φώς, κάτω από λιθοσωρούς, μία σειρά πυρών με περιχείλωμα από πηλό, που αποδίδουμε σε εθιμικώς επαναλαμβανόμενες προσφορές – εναγισμούς σε επιφανείς νεκρούς21. Η κεραμική που ήρθε στο φώς χρονολογείται από τον 3ο έως τον 6ο αι.μ.Χ.. Ο κατάδεσμος περιείχε σύμπηγμα πηλάσβεστου, εύθριπτου, με υπόλευκο χρώμα, μήκους 0,7 εκ., ίσως σε σχήμα ανδρικού μορίου (στην περίπτωση αυτή, θα είχαμε να κάνουμε με έναν ερωτικό κατάδεσμο). Το σύμπηγμα αυτό, με τη σειρά του, θα περιείχε μαλλιά του καταδούμενου 22 . Εάν ο κατάδεσμος ανήκε στην κατηγορία των αγωνιστικών καταδέσμων, ίσως θα έπρεπε να αναζητήσουμε στην περιοχή της εύρεσής του το Ιερό του Ποσειδώνα της Αντίκυρας (ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, Φωκικά, Χ, 36) –αφού στο Ιερό του Ποσειδώνα στον Ισθμό είχαν αποκρυβεί κατάδεσμοι κατά των αθλητών που μετείχαν στα Ίσθμια23 . VII.ΨΗΦΙΣΜΑ

ΤΗΣ

ΒΟΥΛΗΣ

ΤΗΣ

ΑΜΒΡΥΣΣΟΥ.

ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΟ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΓΑΛΛΙΗΝΟΥ, ΔΙΣΤΟΜΟ, c.260-267 μ.Χ.

Τ]ΟΝΜΕ[ΓΙΣΤΟΝΚ]ΑΙΘΕΙΟ ·

· ·

18

Πρβλ. με JORDAN 1994, σελ. 120-121, εικ.3-5.

19

P.FRAZER, E.MATTHEWS, LGPN IIIB, εν λ..

20

[_ _]ΕΥΣΕ[_ _] (SEG 2005, 55. 585).

21

(Πρβλ με Σ.ΕΛΕΥΘΕΡΑΤΟΥ 1996-7, σελ. 92 κ.εξ..

22

ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ 1999, σελ.27.

23

JORDAN 1994, σελ. 112 κ.εξ..

· · · · · ·

ΒΑΘΡΟ

[ΤΑ]ΤΟΝΚΥ[ΡΙ]ΟΝΗΜΩΝ · ΑΥ]ΤΟΚΡΑΤΟΡΑΚΑΙCΑΡΑ ΠΟΠΛΙΟΝλΙΚΙΝΙΟΝ ΕΓΝΑΤΙΟΝΓΑλλΙΑΝΟΝ ΑΓΑΘΗ ΤΥΧΗ Κ]ΡΑ[ΤΙ]CΤΟΝΤΟΝΥΙΟΝ · · ΤΟΥ[rasura]ΥΘΕΙΟΤΑΤΟΥ · ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟCΠΟ ΠλΙΟΥλΙΚΙΝΙΟΥΒΑ ΛΕΡΙΑΝΟΥΕΥCΕΒΟΥC E Y T Y X O Y C E B A C ΤΟΥΗ λΑΜΠΡΟΤΑΤΗΑΝ · Β]ΡΟCCΕΩΝΠΟλΙCΕΠΙ ΤΗC AΡ X H CΑΥΡΝΕΙΚΗ ΦΟΡΟΥΤΟΥΕΥΤΥΧE C ΤΑΤΟΥΥΠΟΕΠΙΜΕ λΗΤΑCΑΥΡΘΕΑΓΕΝΗΝ

ΑΝΤ[ΕΡΩ]ΤΟCΚΑΙCΩCΙ ΚΡΑΤΗΝΛΕΟΝΤΟΚΡΑΤΟΥC · · · 2 lin.

Ψ(ηφίσματι) Β(ουλής) Εύρημα σωστικής ανασκαφής της Ι' ΕΠΚΑ Δελφών (ιδιοκτησία Δημάκα, Απρίλιος

2002).

Πρόκειται

αγάλματος

-πιθανώς,

μακεδονικού

βωμού24.

στην

για

τετράπλευρο,

αρχική

του

ενεπίγραφο

μορφή,

στον

βάθρο

τύπο

του

Σώζεται το κεντρικό του τμήμα, με την επιγραφή25.

Έφερε άγαλμα του Γαλλιηνού, συναυτοκράτορος του πατέρα του, Βαλεριανού, από το 253μ.Χ. -και διαδόχου του από το 260, όταν ο Βαλεριανός συνελήφθη από τους Πέρσες και πέθανε στην αιχμαλωσία. Η επιγραφή χρονολογείται στους χρόνους αμέσως πριν ή κατά το 267π.Χ..26. Η αρχική οικοδομική φάση του κτιρίου τοποθετείται στα τέλη του 1ου ή στις αρχές του 2ου αι.μ.Χ.. Το κεντρικό κτίριο της ανασκαφής Δημάκα λειτούργησε ως πλευρικό κλίτος πρωτοβυζαντινής εκκλησίας, κατά την τελευταία του οικοδομική και λειτουργική φάση. Εξ αρχής το κεντρικό οικοδόμημα θα έδινε την εικόνα ενός υπερυψωμένου μνημείου (ενός δημόσιου ή λατρευτικού, ίσως, κτιρίου, ανάμεσα στα κτίρια της Αγοράς). Στίχ. 14-17: Ο άρχων Αυρήλιος Νικηφόρος θα ήταν πρεσβύτερος του Θεαγένους (βλ. στίχ.18)

24 25

-όχι όμως και του Αυρηλίου Αυξιβίου του

ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ 2002, σελ.142, αρ.21. Διαστάσεις λίθου: 59 x 44 x 41 εκ. Διαστάσεις ανώτερης επιφάνειας βάθρου: 44 x 41 εκ.. Ύψος

σωζόμενης ενεπίγραφης επιφάνειας: 59εκ.. Πλάτος σωζόμενης ενεπίγραφης επιφάνειας: 43εκ.. Μέγιστο ύψος γράμματος: 2,5εκ.. Μέγιστο πλάτος γράμματος: 1,5εκ.. Ελάχιστο ύψος γράμματος: 1,2εκ.. Ελάχιστο πλάτος γράμματος: 1,0εκ.. Αποστάσεις μεταξύ σειρών και γραμμάτων: Δεν υφίστανται. Το βάθρο βρέθηκε σε τοίχο κτιρίου της Ύστερης Ρωμαιοκρατίας (διαστάσεων βάσης 8(ΒΝ) x 6μ.(Α-Δ)), εντοιχισμένο στον κορυφαίο σωζόμενο δόμο της ΝΔ γωνίας του. Το δάπεδο του κεντρικού δωματίου, ωφέλιμου χώρου διαστ. 48τ.μ., ήταν επιστρωμένο με πήλινες πλάκες διαστ. 0,55 x 0,55μ. διακοσμημένες με εμπίεστες διαγωνίους. 26

W,SMITH 1883, n. “Gallienus”. Βλ. και τις επιγραφές SEG 1991, XLI, 940b, 1374 / SEG 1994, XLVI,

1280a). Τους Δελφούς είχε επισκευθεί ο Γαλλιηνός το 264-5μ.Χ. (R.WEIR 2004, σελ.174. Πιθανότατα η παρουσία του αγάλματος αυτού στο Δίστομο (=την αρχαία Αμβρυσσό) μαρτυρεί και το πέρασμα του Γαλλιηνού και του στρατού του από την πόλη κατά τους χρόνους εκείνους. Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ 2007, σελ.30).

Αντέρωτος β'

27,

αφού εκείνος μάλλον είχε πάρει πρωτύτερα το αξίωμα

του άρχοντος. Πατέρας του Νικηφόρου ήταν ένας παλαιότερος συνάρχων του πατέρα του Θεαγένους, ο Ευτυχέστατος

28.

Στίχ. 18-19: Ο Αυρήλιος Θεαγένης, υιός του Αντέρωτος, επιμελητής της επιγραφής, είναι γνωστός από τη νίκη του στο αγώνισμα της “παίδων πάλης” του τοπικού θεματίτου αγώνος, γνωστού με την ονομασία

Γόργας, 29 . Στην ίδια επιγραφή αναγράφεται το όνομα του Αυρηλίου Αντέρωτος του Αντέρωτος, επιμελητεύοντος του αγώνος αυτού. Ένας Αντέρως εμφανίζεται στην επιγραφή μας ως ο πατέρας του Θεαγένους. Στην επιγραφή I.G. IX, 1, 12 παραλειπόταν το πατρώνυμο του Θεαγένους. Στίχ. 19-20: Ο «επιμελητής» Σωσικράτης Λεοντοκράτους είναι ο μόνος που δεν προσδιορίζεται ως Αυρήλιος30.

ΣΤΕΜΜΑ ΑΥΡΗΛΙΟΥ ΘΕΑΓΕΝΟΥΣ

Αυρήλιος Αντέρως του Αντέρωτος (“άρχων”, “επιμελητεύων”). I.G. IX, 1, 12 (λίγο μετά το 212 μ.Χ.) & I.G. IX, 1, 18 (μεταξύ του 198 και του 209 μ.Χ.)

Αυρήλιος Αυξιβίος Αντέρωτος β' (“άρχων”) (I.G. IX, I, 20). Αρχές του 3ου αι. μ. Χ., μετά το 212 μ.Χ.

⬋

⬊

Αυρήλιος Θεαγένης του Αντέρωτος (“επιμελητής”). Μετά το 212 μ.Χ. (I.G. IX, 1, 12) & μεταξύ 260-267 μ.Χ. (ενεπίγραφο βάθρο Αυτοκράτορα Γ α λ λ ι η ν ο ύ ).

27

(I.G. IX, I, 20).

28

(I.G. IX, 1, 18).

29

(I.G. IX, 1, 12).

30

Βλ. I.G. IX, 1, 12, σχόλια : “Inter viros decem Aurelii sunt [...] Quae res post annum 212 p.Chr., quo

civitas omnibus Imperii Romani liberis hominibus, tributa est”. Ένας Σωσικράτης είναι γνωστός από επιτύμβια στήλη των ρωμαϊκών χρόνων των Θεσπιών (SEG 39 : 458B (3)) και ένας Σωσικράτης Ποπλίου από έναν εφηβικό κατάλογο (από τον Υηττό Βοιωτίας ;) του 2ου αι.μ.Χ. (SEG 3 : 421, στίχ. 20). Το όνομα Σωσικράτης είναι γνωστό και από τη Θεσσαλία, ως όνομα απελευθερωμένων δούλων (SEG 31 : 579, Λάρισα 100-80 π.Χ. & SEG 57 : 499, Άτραγας τέλους 1ου αι.π.Χ.-αρχών 1ου αι.μ.Χ.) – ενώ ένας Λεοντοκράτης απελευθερώνει μία δούλη στη Λάρισα του 1ου αι.π.Χ. (SEG 31 : 580). Πάλι από τη Θεσσαλία, του 2ου αι.μ.Χ., γνωρίζουμε έναν Λεοντοκράτη με το αξίωμα του στρατηγού (I.G. IX, 2, 1268b1, στίχ.6, Περραιβία 131-2μ.Χ.).

Ο Θεαγένης θα είναι γυιός του Αντέρωτος, όπως και ο Αυξίβιος. Ο Αυξίβιος θα ήταν ο μεγαλύτερος γυιός -και (μάλλον) αδελφός του Θεαγένους. Ο Αυξίβιος θα έγινε “άρχων” προτού γίνουν ο Θεαγένης “επιμελητής” και ο Αυρήλιος Νικηφόρος “άρχων”.

ΣΤΕΜΜΑ ΑΥΡΗΛΙΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ

Ευτυχέστατος Ζήθου, “άρχων” (I.G. IX, I, 18). Μεταξύ 198 & 209 μ.Χ.

↓ Αυρήλιος Νικηφόρος του Ευτυχεστάτου, “άρχων” (ενεπίγραφο βάθρο Αυτοκράτορα Γαλλιηνού). Μεταξύ 260 & 267 μ..Χ.

Ο Αυρήλιος Νικηφόρος θα είναι γυιός του Ευτυχεστάτου Ζήθου. I.G. IX, 1, 18 (ανδριάντας Μ.Αυρηλίου): “Η πόλις Αμβρυσσέων επί της αρχής Αντέρωτος του Αντέρωτος και Ευτυχεστάτου του Ζήθου, επιμεληθέντος του άρχοντος Αντέρωτος”. VIIΙ. H “ΤΡΙΝΑΠΑΙΑ” KAI TO “ΙΕΡΟΝ ΕΥΟΡΙΟΥ” («ΙΕΡΟΜΝΗΜΟΝΩΝ ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ», 2ος αι.π.Χ., «ΔΙΓΛΩΣΣΟ ΜΝΗΜΕΙΟ», 116-7 μ.Χ. & ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ). Στην περιοχή “Λούτσα”, Β. της Μονής Προφήτου Ηλιού στον Παρνασσό, καταλήγει λιθόστρωτη καλόκτιστη οδός, που ξεκινά από τη Μονή Προφήτου Ηλιού. Εκεί σχηματίζονται τρεις εποχικές λίμνες από τις χειμερινές βροχές · η περιοχή αυτή θα μπορούσε, λοιπόν, να είναι η “Τριναπαία” του “δίγλωσσου μνημείου”. Συνακόλουθα η “Πέτρα η υπέρ Επακινάν εστί” θα ταυτιζόταν με το σημερινό οροπέδιο “Πατάρι”, επί της οδού προς Άμφισσα. Ενδιάμεσα, στους βράχους κάτω από την Μονή Προφήτου Ηλιού, θα βρισκόταν και η θέση ενός άλλου ορίου της Ιεράς

Γάς, ο «Χαλκός Τρίπους».

Ακόμη, θεωρώ πολύ πιθανόν και η θέση του οχυρώματος στη θέση Καστρούλι Δεσφίνας να ταυτίζεται με έναν από τους όρους της Ιεράς

Γάς των Δελφών, με εκείνον του «Ευορίου ήρωος», τον οποίο ήδη ο Wescher είχε εμφανίσει, στον χάρτη του των ορίων της Ιεράς Γάς, στην περιοχή του Μεσοκάμπου Δεσφίνας..

Η ταύτιση με έναν χώρο που

απεδίδετο σε «ήρωα» συμφωνεί με τη γνώμη μας ότι οι Υ.Ε. ΙΙΙ Β2 τάφοι του Καστρουλίου είναι τάφοι αφηρωϊσμένων νεκρών.

IΧ. ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΑΜΦΙΣΣΑΙΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ΦΙΛΩΤΑ. ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ, ΔΕΛΦΟΙ, 1ος αι.π.Χ.. Στο άρθρο των Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ, Α.ΤΣΑΡΟΥΧΑ31 διατυπώνεται η εκτίμηση ότι ο Αμφισσαίος Ιατρός Φιλώτας, γνωστός από την γραμματεία του 1ου αι.π.Χ. και από μία επιγραφή των Δελφών, υποστήριζε μία εκλεκτική φιλοσοφική θεωρία με βάση τα διδάγματα των Πυθαγορείων.

Χ. ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΣΕ ΕΛΕΓΕΙΑΚΟ ΔΙΣΤΙΧΟ, ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΥΡΕΩΣ ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΥ, τέλη 3ου αι.π.Χ.;32.Non Vidimus. Η μεταγραφή του επιγράμματος αυτού από την Αντίκυρα από τον Παπαδάκι έχει διαφορές από εκείνην που παρουσιάζεται στα I.G. (supra). Συγκεκριμένα, το κόμμα στο «μέλει» του πρώτου στίχου (στο 4ο μακρό του πρώτου δακτυλικού εξαμέτρου) υποδηλώνει μία «εφθημιμερή», αντί της συνήθους «κατά τρίτον τροχαίον» τομής. Στον ίδιο στίχο το «οι δε» διορθώνεται σε «οίδε». Το «ω», στην αρχή του 3ου στίχου, γίνεται «των» (και δεν σημειώνεται η τροπή του «ν» σε «γ»). Το «πάτρας» διαβάζεται ως «πάτρης». Το τελικό σύμφωνο της λέξης «δυσμενέω» διαβάζεται ως «ν».Ο Σ.Ραπτόπουλος αμφισβητεί τη χρονολόγηση του επιγράμματος στους χρόνους των Γαλατικών Πολέμων (PERDRIZET) ή στο τέλος του 3ου αι.π.Χ. (PEEK), αναφέροντας ότι από αυτό εξαρτάται η σύνθεση παραπλήσιου επιγράμματος από την Ακαρνανική Πάλαιρο 33 , που χρονολογείται περί το 300 π.Χ.. Ακόμη, θεωρεί πιθανόν να έχουμε στην περίπτωση του επιγράμματος της Αντίκυρας την ανανέωση ενός 31

Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Α.ΤΣΑΡΟΥΧΑ 2002, σελ.47.

32

I.G. IX, I, addenda, 1064. P.PERDRIGET, BCH XIX, 1895, σελ.391. P.PERDRIGET, BCH XX, 1896, σελ.244.

Ν.ΠΑΠΑΔΑΚΙΣ, Παράρτημα Αρχαιολογικού Δελτίου 1920-1, σελ.144. Ν.ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ 1981,τ.«Βοιωτικά και Φωκικά», σχόλια στα “ΦΩΚΙΚΑ”, Χ, 36, 2-5, σελ.443. W.PEEK 1960, σελ.140, αρ.212. I.G. IX, I2, 462 (Acarnaniae). L.MORETTI, , αρ.89 (Acarnaniae). 33

(I.G. IX, I2, 462 & L.MORETTI, supra).

ύστερου

αρχαϊκού

επιγράμματος.

Επικαλείται

ένα

πιθανό

«ομοιοτέλευτον» των δύο ημιεπών του δακτυλικού πεντάμετρου του 4ου στίχου,

για

ΔΥΜΜΕΝΕΩΜ

να

αποκαταστήσει

στο

αρχικό

επίγραμμα

την

λέξη

(=δυσμενέως, υπό δυσμενείς συνθήκες, με χρήση του san

στη θέση του σίγμα). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ 2002 -Π. ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ, Μακεδονικοί βωμοί, Αθήνα 2002 BOURGOUET 1932 _E.BOURGOUET, Les comptes du IV siècle, FD III,5, Paris 1932 BROOKS BERG 1979 _M.BROOKS BERG, Legend, cult and architecture of three Sanctuaries of Artemis, U.M.I., 1979 ΕΛΕΥΘΕΡΑΤΟΥ 1996-7 _Σ.ΕΛΕΥΘΕΡΑΤΟΥ, Δύο τελετουργικές πυρές από την ανασκαφή για το «Μετρό», στο οικ. Μακρυγιάννη, 92, ΜΕΛΕΤΕΣ Α.Δ. 1996-7 ΖΑΧΟΣ 2003 _Γ.ΖΑΧΟΣ, Από τον Φώκο στον Έλατο, σελ.290,294 –στο: Β΄Διεθνές Συμπόσιο, Η

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, Αθήνα 2003 JEFFREY 1963 _L.JEFFREY, The local scripts of archaic Greece, Oxford 1963 .JORDAN 1994 _D.R.JORDAN, Inscribed lead tablets from the Isthmian Sanctuary, 120-121, HESPERIA 63, 1994. ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ 1999 _Σ.ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ, Κατάδεσμοι – οι μαγικές πινακίδες των καταραμένων,27,

CORPUS 1, 1999 McInerney 1999 _J.McInerney, The folds of Parnassus, 325-326, Austin 1999. MICHAUD 1969 _J.P.MICHAUD, Quelques inscriptions de Grèce Centrale,72-91, BCH 93, 1969 MORETTI,1975 _L.MORETTI, Inscrizioni Storiche, Ellenistiche, B.St.Su. 62, 1975. ΝΤΑΣΙΟΣ 1997 _Φ.ΝΤΑΣΙΟΣ, Αντίκυρα, 450, Χρονικά Α.Δ. 52, 1997. ΟΡΛΑΝΔΟΣ, ΤΡΑΥΛΟΣ 1986 _Α.ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Ι.ΤΡΑΥΛΟΣ, Λεξικόν αρχαίων αρχιτεκτονικών όρων, Αθήναι 1986 ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ 1981 _Ν.ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Αθήνα 1981, τ.«Βοιωτικά και Φωκικά» PEEK 1960 _W.PEEK, Griechische Grabgedichte, Berlin 1960 ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΛΑΧΟΥ-ΜΟΓΚΙΡΕ 2005 _Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ν.ΒΛΑΧΟΥ-ΜΟΓΚΙΡΕ, Ένας μολύβδινος κατάδεσμος από τη Φωκική Αντίκυρα, 16-21, CORPUS 73, Ιούλιος 2005. ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ,ΤΣΑΡΟΥΧΑ 2002 _Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Α.ΤΣΑΡΟΥΧΑ, Ο Αμφισσαίος Ιατρός Φιλώτας τιμάται από τους Δελφούς, 44-51, περ.CORPUS 40, 2002

ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ 2007 _Σ.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Οι Δελφοί κατά τη Ρωμαιοκρατία και την Ύστερη

Αρχαιότητα, Δελφοί 2007 ROUGEMONT 1977 _S.ROUGEMONT, Lois sacrées et reglements religieux, 15-16, FD I, Paris 1977 ΣΙΔΕΡΗΣ 2001 _Θ.ΣΙΔΕΡΗΣ, Η Αντίκυρα στη Βοιωτία, 115 -124, περ. ΕΜΒΟΛΙΜΟΝ 2001 SMITH 1883 _W,SMITH, Lexicon of Greek Prosopography and Mythology, London 1883 ΤΙΒΕΡΙΟΣ 2010 _Μ.ΤΙΒΕΡΙΟΣ, Άρτεμις, Διόνυσος και Ελευσίνιες θεότητες, 17-41, στο: Ι.ΛΕΒΑΝΤΗ, Χ.ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ(εκδ.), Sanctuaries and cults of Demeter in the Ancient Greek World, Congress in Volos, 04-05.06.2005, Volos 2010 WEIR 2004 _R.WEIR, Roman Delphi and its Pythian Games, B.A.R. 1306, 2004 WICKENS 1968 _J.M.WICKENS, The archaeology and history of cave use in Attica, U.M.I. Indiana 1986 ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ 1927 _Α.ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ, Le sanctuaire d' Artemis Kallistè et l' ancienne rue de l' Académie, 155-163, BCH 51, 1927