A política educativa galega para as novas minorías etnolingüísticas

A política educativa galega para as novas minorías etnolingüísticas Montserrat Recalde Carme Silva Domínguez Universidade de Santiago X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos (Cardiff, 12-14 de setembro de 2012)

Galiza lugar de destino

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

MSG

Galego Castelán

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Novo MSG Caboverdiano

Español (andino, caribeño, riopratense…) Ruso

Guaraní Quechua Aymara Árabe dialectal

‫حروف اللغة العربية‬

Portugués (peninsular, do Brasil) Francés Wolof Caló Fulani Mandingo Romanés Diola Mandarín Cantonés

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

中国字母表

Sociedade multilingüe Sociedade bilingüe

•Novas variedades xeográficas das linguas de acollida •Novas rutinas comunicativas •Novos hábitus lingüísticos

Novos retos sociais •Bilingüismo galego-castelán •Outros tipos de plurilingüismo

Sociedade plurilingüe

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• Como abordar a nova diversidade etnolingüística e cutural e os dereitos lingüísticos das minorías non territoriais? • Como abordar o ensino/aprendizaxe de linguas dentro do contexto escolar desta nova realidade?

Educación non universitaria http://www.edu.xunta.es/web/node/1196

Curso 2011-2012 Galegos

Non galegos

15.000 (4%)

364.774 (96%)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Nacionalidades 12% 1810

10% 1648

9.34% 1402 7.46% 1119

Colombia

Brasil

60,2% 5.64% 847

5.58% 837

5.28% 793

Marrocos Portugal Romanía Arxentina Uruguai X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

5% 740

Perú

Linguas Linguas máis faladas da inmigración 45% 6756

18.7% 2806

9.34% 1402

Español

Portugués

Árabe

5.64% 847 Romanés

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

2.52% 379 Chinés

Cuestións relevantes sobre o ensino das L2’s 1. Inserto no contexto social

• Vencellado á aprendizaxe da/s cultura/s • Supeditado ao “modelo” educativo e ás ideas hexemónicas sobre este (LOXE, LOE)

II. Inserto nun programa político (metas?)

• Integración = aculturación (asimilación) • Integración = segregación (multiculturalismo) • Integración = interculturación (coaprendizaxe, con-vivencia)

Aulas de acollida? Aulas de reforzo? Aulas de linguas? Educación compensatoria? Educación Intercultural? X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

1II. Obxectivos da aprendizaxe das L2’s • Integración social • Integración escolar Superar as materias lingüísticas

• Éxito académico

Superar as materias que precisan usar destrezas lingüísticas

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Novo paradigma: a educación intercultural

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• Declaración Unesco 2001 sobre Diversidade Cultural (patrimonio común da humanidade, art. 6, art. 7) • Consello de Europa – The New Challenge in Intercultural Education. Religious Diversity and Dialogue in Europe (2002) • Fai do diálogo intercultural un eixo estratéxico • Chama a atención dos novos achegamentos á EI

– Policies and Practices for the Teaching of Sociocultural Diversity (2005) • Liñas programáticas comúns para o ensino escolar da diversidade en Europa • Atención á formación do profesorado X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• Ministerio de traballo e inmigración – Plan estratégico de integración y ciudadanía (20072010; 2011-2014)

• Xunta de Galicia – Plan estratéxico de integración para a cidadanía (2008-2011)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Cambios conceptuais Paradigma tradicional

Novo paradigma

• Competencia lingüística (Chomsky) • Competencia discursiva (modo escrito) • Valoración do coñecemento de linguas • Multilingüismo • Modelo educativo asimilacionista / segregacionista

• Competencia comunicativa (Dell Hymes) • Competencia pragmáticointeraccional (modo oral) • Valoración do coñecemento de repertorios lingüísticos • Plurilingüismo • Modelo educativo intercultural

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• “This repertoire is made up of different languages and language varieties at different levels of proficiency and include different types of competences” (Consello de Europa, Language Education Policy)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Multilingüismo • Coexistencia territorial de varias linguas (non implica multilingüismo individual). • Falante competente en varias linguas nas catro destrezas (multilingüismo “balanceado”)

Plurilingüismo • Coexistencia individual de diferentes repertorios lingüísticos – “A plurilingual person has - a repertoire of languages and language varieties - competences of different kinds and levels within the repertoire ” http://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Division_e n.asp

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Usuario independente B1

Competencia en L2

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• “… different languages are not learned in isolation and can influed each other in the learning process and communicative use” (Consello de Europa, ibid)

Novas formas de hibridación

Novas transferencias

Novas fosilizacións

Novas convencións pragmático-discursivas

NOVOS CAMBIOS LINGÜÍSTICOS X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Modelo educativo intercutural Promover a sensibilidade intercultural Desnaturalización da propia cultura

Promover as relacións de contacto Predisposición á aculturación Perspectiva dinámica (fusión, fisión) Competencia intercultural (coñecemento + actitudes + conduta) (Portera 2005; Bleszynska, 2008; Perry, 2011) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Integración no currículum

Aprendizaxe significativa Dirixida a toda a comunidade educativa

Transversal (Ciencias sociais, Humanidades) Promover o plurilingüismo

Evitar a “diversidade indesexábel” (Consello de Europa, Plans de integración) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

A escolarización do alumnado inmigrante en Galicia 1995-2012

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Lexislación • Orde do 20 de feb. para a atención específica do alumnado procedente do estranxeiro (2004) • Plan de Acollida (2004). • Plan galego de convivencia escolar (2007) • Plan galego de cidadanía e integración 2008-2011(2007) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Medidas organizativas xerais Non existe un plan xeral que vaia máis alá de: • Avaliación inicial de coñecementos (enfoque etnocéntrico) • Clases de reforzo e adaptación/diversificación curricular (simplificación) • Flexibilización da idade (descenso de ata dous niveis) • Grupos de adaptación lingüística (segregación temporal) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• Atomización por centros e improvisación • Non hai adaptación dos programas • Estratexias metodolóxicas responsabilidade do profesorado (intuición, prexuízos ideolóxicos): – Ex. Selección da lingua de inmersión suxeita a valoración subxectiva dos orientadores ou sicólogos (Silva Domínguez, 2008)

• Culturas minoritarias presentes no modo “folk&food” (festivais, teatro, comidas…)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Ensino de linguas Centrado no coñecemento das linguas oficiais • Presentes ou “carentes” • Non hai tratamento específico de alumnos lusobrasileiros • Non hai programas específicos de apoio das linguas maternas (só aparecen nas guías orientativas)

Enfoque monoglósico (hispanocentrista, estándar peninsular) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Ensino/aprendizaxe centrado na competencia gramatical: • “debemos corrixir as frases incorrectas” (PA) • “debemos colaborar todos no tema da pronuncia: cambiar o mal dito polo correcto” (PA)

Ignóranse os novos enfoques de ensino comunicativo de linguas (MCER: recursos comunicativos, contextualización) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Continente: adaptación á filosofía da EI

Contido: modelo asimilacionista-compensatorio “darlles normas de convivencia e comportamento” (PA)

“integración” “enriquecemento cultural” “interculturalidade”

“darlles pautas de traballo” (PA)

“diálogo” “respecto”

“Quere entender, traballar e participar dun xeito normalizado, e non sempre é capaz” (PA)

“convivencia”

“rápida integración”

“igualdade” “loita contra a discriminación”

“necesita que o preparen para as novas as novas actividades ou para as situacións escolares que poidan resultarlle estrañas” (PA)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Diversidade interpretada como carencia ou déficit • Inmigrantes incluídos nos grupos de atención á diversidade (Decreto 8/2009): dependentes físicos, déficit de atención, síndrome down… • Representados como unha tábula rasa sobre a que hai que imprimir contidos. • Obliteración do seu pasado cultural (problema) X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

Profecía autocumprida • “Aceptar os frecuentes cambios de estado de ánimo sen preocuparnos excesivamente polas causas, xa que veñen motivados pola adaptación á nova vida escolar…” (PA)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos

• Modelo que perpetúa esterotipos e exclúe do sistema a todos os que non se asimilan a el nin se senten reflectidos polos valores culturalmente dominantes • “If education is not intercultural it is probably not education, but rather the inculcation of nationalist or religous fundamentalism” (Coulby, 2006: 246)

X Congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos