ASPECTOS DA COMUNICACIÓN NON VERBAL EN GALIZA: ANÁLISE DE QUINEMAS EN NARRATIVAS ORAIS EN GALEGO, CASTELÁN E PORTUGUÉS DE BRASIL

Aspectos da comunicación non verbal en Galiza: análise de quinemas en narrativas orais en galego, castelán e portugués de Brasil

Aitor Rivas

Universidade Federal de Viçosa (UFV) Mércores, 8 de abril de 2015

1

1. Presentacionn 1. Introdución 2. A CNV (Comunicación non verbal) 2.1. Autores 2.2. A paralinguaxe 2.3. A quinésica 3. Análise da CNV en tres narracións orais 3.1. Galego 3.2. Castelán 3.3. Portugués de Brasil 4. Consideracións finais Mércores, 8 de abril de 2015

2

2. A comunicacionn non verbal É o conxunto de sinais, movementos, expresións da cara... que serven para nos comunicar. Quen foron os principais autores que se dedicaron a estudar a CNV?

Mércores, 8 de abril de 2015

3

2.1.1. Cicero e Quintilianus Cicero estudou e clasificou as expresións faciais que sentimentos. Quintilianus distingue VOX e MOTUM: “E así, toda acción, como dixen, divídese en dúas partes: voz e xesto. Destas dúas, unha move os ollos e outra os ouvidos; por estes dous sentidos todas as impresións penetran no espírito.” M. F. Quintilianus, Institutio Oratoria Mércores, 8 de abril de 2015

4

2.1.2. Ray L. Birdwhistell Vexamos algúns dos primeiros debuxos e signos gráficos (Birdwhistell, 1970) para a análise dos xestos: 1. Alto! 2. Non te escoito. 3. Silencio! 4. Non sei. 5. Atención! 6. Facer dedo. Mércores, 8 de abril de 2015

5

2.1.3. Fernando Poyatos A nivel interdisciplinar, define a CNV “como as emisións de signos activos e pasivos a través dos sistemas non léxicos somáticos, obxectuais e ambientais contidos nunha cultura, individualmente ou en mutua coestruturación”. (Poyatos, 1994) A estrutura tripla básica da comunicación humana: coloca a LINGUAXE, PARALINGUAXE e QUINÉSICA ao mesmo nivel. Mércores, 8 de abril de 2015

6

2.2. A paralinguaxe As cualidades primarias (timbre, resonancia, intensidade e volume, tempo, ton, campo entoativo, duración silábica, ritmo). Os cualificadores (tipos de voz). Os diferenciadores (p.ex. o riso). Os alternantes (consonánticos, vocálicos ou silenciosos). Mércores, 8 de abril de 2015

7

2.3. A quinensica Os xestos, os movementos corporais das mans e da testa, o comportamento dos ollos e a postura que interveñen na comunicación (a cuestión é como estudalos). Os significados da CNV non poden ser catalogados: non existe un glosario dos significados dos xestos, pois son moi complexos e moi variábeis. (Birdwhistell, 1970) Mércores, 8 de abril de 2015

8

2.3.1 Quinemas e quinegrafínas Son as unidades mínimas de movemento do corpo con significado e serían as equivalentes aos fonemas e grafemas na linguaxe verbal (oral e escrita). As súas representacións gráficas (as quinegrafías) son imprescindíbeis. Capturamos a imaxe estática (ou en movemento) para poder analizala. Mércores, 8 de abril de 2015

9

2.3.2. Quinegrafínas das cellas

Mércores, 8 de abril de 2015

10

2.3.3. Quinegrafínas da ollada

Mércores, 8 de abril de 2015

11

2.3.4. Quinegrafínas da boca

Mércores, 8 de abril de 2015

12

2.3.5. Quinegrafínas da testa

Mércores, 8 de abril de 2015

13

2.3.6. Quinegrafínas dos ombreiros

Mércores, 8 de abril de 2015

14

2.3.7. Quinegrafínas dos brazos

Mércores, 8 de abril de 2015

15

3. Ananlise das narracionns Selección de 3 vídeos en 3 idiomas: galego, castelán e portugués de Brasil. Non pretende ser comparativa de linguas, si de falantes. Análise de microfragmentos da xestualidade. Narrativas de experiencias persoais. (Labov, 1972) Narradores migrantes. Espontaneidade xestual. Mércores, 8 de abril de 2015

16

Modelo de ficha para a ananlise 75 76 77 78

Mércores, 8 de abril de 2015

... i tú inxenuamente dices .. nÁ: .. si a mí como estos no:: .. no me apetece

17

3.1. Galego Raquel (Frades, Galiza) cóntanos os problemas de saúde de dous amigos seus. É unha historia humorística, onde o seu comportamento quinésico contribúe a crear suspense e provocar o riso. Comeza con timidez, mais despois ela vaise sentindo máis cómoda e observamos xestos máis separados do tronco. Mércores, 8 de abril de 2015

18

a) “oito ou nove da noite”

0'20'' - (1 e 2)

Mércores, 8 de abril de 2015

Pictografína 19

b) “despois”

0'32'' - 1

Marcatempos Mércores, 8 de abril de 2015

20

b) “despois”

0'32'' - 2

Mércores, 8 de abril de 2015

21

b) “despois”

0'32'' - 3

Mércores, 8 de abril de 2015

22

c) “este ciclo repetínase dína tras dína,

todos os dínas da semana” 0'43'' – 0'48'' - 1

Marcatempos de repeticionn e duracionn Mércores, 8 de abril de 2015

23

c) “este ciclo repetínase dína tras dína,

todos os dínas da semana” 0'43'' – 0'48'' - 2

Mércores, 8 de abril de 2015

24

d) “parece que me caen os dentes”

1'04''

Deínctico pictogranfico Mércores, 8 de abril de 2015

25

e) (silencio)

1'53''

Metaforizacionn da busca Mércores, 8 de abril de 2015

26

f) “e nunca bebedes algo de zumo?”

2'39''

Emblema quinensico Mércores, 8 de abril de 2015

27

3.2. Castelann Carlos (Madrid) reflexiona sobre a sorte e conta por que se considera unha persoa con sorte. Brazos con mobilidade e expresión facial. Ten momentos de xestualidade teatral esaxerada, coma a de algúns monologuistas. Continua presenza de marcadiscursos e marcadores acentuais. Mércores, 8 de abril de 2015

28

a) “justifica mi creencia en la suerte”

0'06'' - (1 e 2)

Metaforizacionn da busca Mércores, 8 de abril de 2015

29

a) “justifica mi creencia en la suerte”

0'06'' - (3 e 4)

Autoadaptador (coas mans) Mércores, 8 de abril de 2015

30

b) “en que yo tengo suerte”

0'10'' – (1, 2 e 3)

Marcadiscurso acentual Mércores, 8 de abril de 2015

31

c) “y ehhhh...

(clic) Y todo comienza con...” 0'13'' – (1 e 2)

Marcadiscurso con alternante (chasquido) Mércores, 8 de abril de 2015

32

d) “... algo un poco dramantico”

0'18'' – (1 e 2)

Marcadiscurso acentual Mércores, 8 de abril de 2015

33

e) “uniamazonia me parece”

1'17'' – 1'18'' – (1, 2 e 3)

Emblema. Marcadiscurso de afirmacionn final. Mércores, 8 de abril de 2015

34

f) “para siempre”

1'49'' – (1, 2 e 3)

Marcadiscurso adverbial Mércores, 8 de abril de 2015

35

3.3. Portuguess do Brasil Simone (Santos, Brasil) cóntanos como foi unha noite de festa en Lyon cando estaba de intercambio. Aparentemente ela lémbrase da historia, pero pola súa paralinguaxe e quinésica vese que ten algúns lapsus e que precisa concentración (ir na caixa das palabras) para continuar co relato. Ela emociónase moito (e iso inflúe nos momentos de riso e na amplitude xestual) Mércores, 8 de abril de 2015

36

a) “encontrei por acaso”

0'17''

Marcadiscurso adverbial Mércores, 8 de abril de 2015

37

b) “assim”

0'18''

Mércores, 8 de abril de 2015

Marcadiscurso adverbial

38

c) “na rua...”

0'19'' – 0'20''

Mércores, 8 de abril de 2015

Repeticionn quinensica

39

d) “voces en brasileira”

0'22''

Mércores, 8 de abril de 2015

Deínctico pronominal

40

e) “e tentar seduzín-lo”

1'19'' – 1'20'' – (1 e 2)

Mércores, 8 de abril de 2015

41

e) “e tentar seduzín-lo”

1'20'' – (3)

Quinetografínas de imitacionn

Mércores, 8 de abril de 2015

42

f) “tinha marcado uma viagem”

2'58'' – 3'00'' – (1 e 2)

Marcadiscursos: 1. substantivo. 2. de puntuacionn.

Mércores, 8 de abril de 2015

43

4. Consideracionns finais Os quinemas e as quinegrafías son a base do estudo da comunicación non verbal. A CNV é un elemento moi importante de expresión, imprescindíbel na configuración de calquera relación interpersoal. As narrativas persoais espontáneas están inzadas de recursos quinésicos característicos dunha persoa e momentos de improvisación xestual. Mércores, 8 de abril de 2015

44

Os fenómenos quinésicos traballados adiantan, en moitos casos, o discurso verbal do falante. Os lapsos, dúbidas e repeticións no discurso oral provocan a aparición dun maior número de elementos da comunicación non verbal. Os marcadiscursos (movementos do falar) poden transmitir o carácter dunha persoa e son a esencia visual de cada idioma, o máis difícil de aprender. A análise da CNV merece unha atención especial, pois transmite moitas máis cousas ca a verbal. Mércores, 8 de abril de 2015

45

Moitas grazas!

Mércores, 8 de abril de 2015

46