Auténticas e verdadeiras historias.

AUTÉNTICAS E VERDADEIRAS HISTORIAS

José Carlos Bermejo Barrera

1

Índice Pequena historia dun gran libro Historia do pobo perdido Historia do neno salvaxe A gramática das bágoas Os nomes comúns Entremés Unha oportunidade perdida A orixe da familia, a propiedade privada e o estado: unha nova visión Os camaradas: unha historia de amor e de odio Ascenso e caída das Bibliotecas O comercio dos sabios Onde están os mortos? Unha historia segreda da Humanidade Unha historia de Deus ou divertimento metafísico

2

“A verdadeira elocuencia búrlase da elocuencia, a verdadeira ética búrlase da ética, ou o que é o mesmo, a ética do xuízo - que non ten regras - búrlase da ética da mente. Porque o xuízo é o que pertence ao sentimento, do mesmo xeito que a ciencia pertence á mente. A sutileza é unha parte do xuízo e a xeometría é unha parte da mente. Burlarse da filosofía é o verdadeiro filosofar”. Blaise Pascal, 1670.

3

Pequena historia dun gran libro Para Imma No ano 415 de nosa era, e tras terse producido o asasinato de Hipatia de Alexandría, o pobo das bibliotecarias decidiu abandonar definitivamente esa cidade, cuxo ambiente resultaba xa irrespirable. Aproveitando a chegada ao porto dunha nave proveniente do sur de Arabia e de cuxo piloto tiñan coñecemento, partiron da costa de Exipto un día á noitiña, cando o sol se puña no horizonte e o faro comezaba a iluminar a popa do seu barco, mentres o enfilaba a proa do mesmo. O piloto do navío, que embarcara un gran cargamento de améndoas xunto a outro pequeno, pero moi selecto, de perfumes e especias de Arabia, coñecía os segredos do pobo das bibliotecarias, e por iso, cando o sol xa desaparecía no Mediterráneo, cantou por última vez na historia un himno a Isis e Osiris, dedicado aos dous deuses de Alexandría que encarnaban o saber, o amor e a xustiza e que logo só W.A. Mozart podería rescatar en A frauta máxica. O piloto, que xunto cos seus mariñeiros sabía que os segredos do mundo sempre están nos libros, aspirara no mar os perfumes que impregnan o aire de Arabia, e que fan que os mariñeiros caian nun suave transo cando navegan polas súas augas, e que son eses aromas da canela, a vainilla, a menta, o cinamomo, a violeta e o incenso. Uns aromas que curan moitas enfermidades e cuxos extractos el pensaba vender no outro extremo do Mediterráneo, xunto co seu gran cargamento de améndoas. As améndoas, como sabían o piloto e as bibliotecarias grazas ao libro de Dioscórides De materia medica, I, 123, podían usarse para facer

moitos

emplastos

e

curar

as

dores

de

cabeza

e

da

menstruación, eliminar as infeccións, favorecer o sono e quitar a tose. Aínda que iso si, o único inconveniente das améndoas é que eran sempre moi amargas. 4

Logo de moitos días de navegación o barco chegou por fin ao porto de Gades (Cádiz) no que desembarcaron as bibliotecarias, tamén cando se puña o sol sobre o Océano facendo case ferver as súas augas, e cando se iniciaba na historia outra época de escuridade. Como as bibliotecarias sabían que no mundo xa non volvería haber grandes bibliotecas, decidiron que grazas á sabedoría que escondían os seus libros secretos poderían gañarse a vida utilizando as plantas aromáticas e medicinais que o seu piloto trouxera de Arabia. Con todo, como só eran mulleres e non podían exercer abertamente ningunha profesión, decidiron que terían que legalizarse baixo a cobertura dunha confraría relixiosa, como esas das que logo houbo moitas en Andalucía. As bibliotecarias, que leran o libro de Claudio Eliano De natura animalium, sabían que entre os animais só hai unha especie formada exclusivamente por mulleres, e esa especie son as abellas. As abellas son, dicía Eliano, uns animais xustos e racionais, que expulsan das súas colmeas aos machos, porque son uns zánganos, que saben organizar o seu traballo, que son fieis, e que ademais producen o mel, o único produto doce coñecido polos antigos. As abellas ademais viven todas nunha mesma casa, gobernadas por unha raíña, que as axuda e coa que colaboran para manter a colmea. Todo isto eran razóns máis que suficientes para rexistrase como confraría de culto á única deusa das abellas que existía por aquel entón, que era a deusa *Ártemis de Éfeso, á que San Pablo, como é fácil de comprender, colleulle moita teima, porque era unha deusa das mulleres soas e porque dela vendíanse moitas estatuiñas como souvenirs. Unha vez legalizada a confraría e elixida a raíña das abellas, as bibliotecarias comezaron a traballar e déronse conta de que se ademais de imitar as virtudes das abellas, que eran moitas e 5

notorias, se combinaba o seu produto básico, o mel, con outros produtos, e sobre todo con plantas e sustancias aromáticas, podería inventarse unha nova ciencia, a ciencia da pastelería, ata entón descoñecida. As bibliotecarias pasaron as súas vidas, século tras século, escondendo os seus libros e léndoos sempre tras o anoitecer e á luz das súas velas. Só puideron ser coñecidas algunhas, como María, inventora

do

baño

maría,

famosas

polos

seus

coñecementos

alquímicos, que case sempre tiveron que disimular facendo que só eran cociñeiras. Grandes médicos e filósofos andalusíes, como Maimónides, que viviu unha parte da súa vida en Córdoba antes de ter tamén que exiliarse, porque era xudeu e porque sabía demasiado, fixeron gran uso do seu saber e levárono de novo a Alexandría. Tras o exilio de Maimónides as bibliotecarias comezaron a ver outra vez que a cousa tampouco ía agora ben en Andalucía, xa non por culpa dos fanáticos cristiáns, senón por culpa doutros moi similares, que eran os fanáticos musulmáns. Por esa razón decidiron ir cara ao norte. Como as bibliotecarias aínda conservaban os mellores libros da Antigüidade, decidiron ler unha guía de viaxes, a Ora maritima de Rufo Festo Avieno, escrita máis ou menos cando elas deixaron naquel anoitecer Alexandría e atoparon a seguinte pasaxe: Haec dicta primo Oestrymnis (est) Locos et arva Oestrymnicis habitantibus Post multa serpens effugavit incolas Vacuamque glebam nomiis fecit sui Avieno, Or.Mar. 154/157. Ese país que entón se chamou Oestrimnia agora din os sabios que se chama Galicia, e ese país, antes habitado polos oestrimnios,

6

foi invadido por moitísimas serpes que deixaron a terra deserta, obrigando a exiliarse a todos os galegos. Que a historia da desaparición dos galegos era auténtica sabíano as bibliotecarias porque tamén leran a Historia eclesiastica gentis anglorum que Beda o Venerable escribiu no ano 731 da nosa era. Nela cóntanos que unha invasión de serpes (podemos supor que se trataría da mesma camándula de cóbregas que deixou deserta Galicia) foi por mar ata chegar ás costas de Irlanda. Con todo, cando os seus barcos se aproximaron ás costas de Hibernia, que era como entón se chamaba Irlanda, todas as serpes morreron ao percibir o arrecendo da súa terra. As serpes non só non poden vivir en Irlanda, di Beda (H.E., I, 1), senón que ademais a terra de Irlanda é un antídoto contra o veleno de calquera serpe, cousa que as bibliotecarias coñecían ademais de por os libros pola práctica, xa que eran alquimistas e curandeiras, ademais de cociñeiras e pasteleiras. As bibliotecarias decidiron emigrar cara ao norte, pero como sabían que Galicia estaba deserta e fora abandonada polos seus auténticos habitantes, e que o único que unha podería atopar por alí era algunha que outra cóbrega, decidiron quedar nas súas fronteiras e non seguir máis cara arriba. É por esta razón pola que unha das partes máis importantes do pobo das bibliotecarias quedou a vivir alí, onde volveron esconder os seus libros e os seguiron copiando de xeración en xeración, cando os ían comendo os ratos, á vez que seguían todas reunidas baixo a tapadeira legal da súa confraría relixiosa, que a partir de entón tivo que tomar o nome dunha santa, Santa Artemisia, á que se dedicaban a pasear en procesión, durante unha época que se chamaba a Semana Santa. Nalgúns sitios aínda seguen existindo as procesións e séguense paseando aos santos na Semana Santa; con todo xa non desfila nunca Santa Artemisia, porque as bibliotecarias, dispersas polo 7

mundo,e que por suposto seguen conservado os seus libros, logo de tantos séculos de finxir e finxir decidiron con todo o descaro abrir unhas pastelerías, nas que a mestura das améndoas que saíron de Alexandría e o arrecendo dos aromas e os perfumes de Arabia que antigamente facían entrar nunha lixeira éxtase aos mariñeiros agora pode xa apreciarse libremente. F oi precisamente esta legalización dos aromas e a repostería a que convenceu á antiga confraría das bibliotecarias de que por fin chegara a hora de poñer por escrito as historias que lles tiñan contado sobre os galegos durante séculos e ademáis pensaron que tamén deberían dar a coñecer a todo o mundo os mellores libros que durante séculos esconderan, nos que se contaban as auténticas historias vividas polos seres humanos.

8

Historia do pobo perdido Galicia é unha patria sen pobo, unha nación sen cidadáns e unha cultura sen pensamento. Galicia é un barco pantasma que marcha á deriva no río da historia. Galicia é o país dun pobo desaparecido. Galicia é un país sen historia, xa que ao desaparecer os seus antigos habitantes, non quedou ningunha auténtica historia que contar. Dicía o poeta latino Avieno no seu poema Ora maritima (154/157), que no noroeste de Iberia estaban as terras e os campos dos Oestrimnios, e que eses mesmos Oestrimnios foron postos en fuga por unha invasión de serpes que deixou deserto o seu país, que a partir daquel momento pasou a chamarse Oestrimnia. Non sabemos cara a onde fuxiron os Oestrimnios; quizais se perderon no mar ou chegaron a atopar algunha afastada illa na que puidesen

terse

refuxiado.

Algúns

din

que

foron

os

primeiros

colonizadores da Lúa. No entanto, se facemos caso dos antigos sabios e lemos a Historia eclesiastica gentis anglorum de Beda o Venerable, poderemos seguirlle a pista ao antigo pobo das serpes invasoras. Di Beda (I, 1) que unha invasión de serpes - podemos supor que sería a mesma - embarcou nunha flota con rumbo a Irlanda. Pero como a terra de Irlanda é velenosa para as serpes, todas as desa flota morreron ao achegarse ás costas irlandesas e cheirar a terra, quedando así os seus barcos á deriva no mar. Na Oestrimnia deserta quedou abandonado un só ovo dunha das serpes. Co tempo os embrións acubillados nel creceron e romperon o ovo, e así naceron os vástagos dun pobo que estaría chamado a ocupar todo o territorio da Oestrimnia. Os fillos da serpe comezaron a pelexarse nada máis nacer, polo que só algúns sobreviviron. E eses sobreviventes dividíronse en catro liñaxes, destinados a protagonizar unha gloriosa historia. Foron as liñaxes destes, eses, aqueles e os outros. Así naceu o pobo dos pronomes, que máis tarde decidiu inventarse un nome propio. 9

O pobo dos pronomes é o único pobo coñecido no que as persoas non teñen nome propio. Por iso na súa lingua hai toda clase de palabras: adverbios, conxuncións, verbos, artigos e nomes. Pero nesa lingua as palabras non teñen, loxicamente, significado, do mesmo xeito que as persoas tampouco teñen nome. A lingua do pobo dos pronomes, que logo foi coñecida como lingua galega, é moi bela e armoniosa. Nela pódese falar e escribir e pódense compor belos e cadenciosos poemas, pero as súas palabras nunca significan nada. O pobo dos pronomes estivo obrigado polo destino a estar en perpetuo conflito. O que é lóxico se pensamos que estes non poden ser eses e moito menos aqueles ou os outros. Por esa razón decidiron separarse e emigrar cara a cada un dos puntos cardinais. Uns pronomes foron ao sur e ao norte da costa e comezaron a pescar e comer mexillóns, nécoras e berberechos. Outros foron cara ao interior e viviron da caza do xabaril, ata que extinguiron aos xabarís e por iso comezaron a sementar plantas e a criar porcos. Dúas cousas obsesionaron aos pronomes: os sabores e as pedras. O pobo dos pronomes, que podía falar pero que non tiña nada que dicir, deuse conta de que aínda que a súa linguaxe estivese baleira, con todo os sabores dos seus alimentos eran auténticos, e por iso ao longo da súa historia chegaron a crer que o único que se pode recordar son os sabores, sobre todo os sabores da infancia. Os pronomes sempre tiveron ás pedras en alta consideración porque lles parecían moi sólidas e moi reais, e porque, a pesar de que as pedras non saben falar, saben no seu silencio manter firme a súa existencia e a súa tradición no tempo. Por iso pensaron que as pedras poderían ter memoria. Os pronomes comezaron a facer toda clase de construcións en pedra. Como estes, eses, aqueles e os outros non podían porse de acordo, pola súa propia definición, construíron toda clase de lindes

10

entre os seus campos de cultivo e dividiron os bosques con fileiras de pedras. Como os pronomes non tiñan nada que dicir, aínda que sabían falar, pensaron que o único xeito de permanecer fieis a si mesmos no tempo era construír sepulturas, e ademais pensaron que esas sepulturas debían estar feitas con grandes pedras. Deste xeito a antiga Oestrimnia viuse ocupada por miles de sepulturas que intentaban facer cada vez máis grandes. Os mortos do pobo dos pronomes non podían ter moita memoria en vida, porque eles non tiñan nome para acordarse de quen foran, e as súas palabras non tiñan significado, e por iso encheron as súas tumbas de nostalxia polo pasado perdido. Cando os mortos teñen nostalxia pasan a estar sedentos e famentos, e por esa razón os pronomes vivos decidiron celebrar os seus actos sociais máis importantes, que por suposto eran as comidas, riba das tumbas dos mortos. Neses actos comían e falaban moito, pero seguían sen ter nada que dicir. Cando os mortos arrecenden a comida recuperan un pouco o ánimo e así poden saír das súas tumbas. Os pronomes mortos saían das súas tumbas nas noites de lúa chea e quedaban absortos toda a noite contemplando a lúa, aínda que non sabían porqué e nin sequera puidesen intuír que se cadra nela poderían estar vivindo os Oestrimnios, aos que as súas nais obrigaran a fuxir. Se non había lúa chea os pronomes mortos, sobre todo nas noites de néboa, saían vagar polos bosques e daban renda solta á súa melancolía, aínda que iso si, tendo coidado de non traspasar as lindes dos bosques dos outros. O pobo dos pronomes pasou así a ser un pobo da noite, un pobo trasnoitador, e é por iso que o país que pasaron a ocupar nunca chegou a ser gran cousa de día. O crecemento urbanístico do número desporporcionado de tumbas xerou conflitos sociais e guerras intestinas, e por iso os pronomes decidiron amurallar as súas aldeas e subilas ás montañas 11

para facelas máis facilmente defendibles. Dese modo encheron todo o país cos seus castros e as súas fortificaciones e pasaron a vivir nun estado de permanente tensión e conflito, de modo que xa deixou de ser seguro saír dos confíns do pobo de cada un. No pobo dos pronomes os homes máis sabios eran os gramáticos, que sabían moi ben como falar con corrección, aínda non tiñan nada que dicir. A profesión de gramático era unha profesión sacra, e como os gramáticos eran todos sacerdotes convenceron á xente de que debían ter fe, e de que a fe consiste en crer no que non se ve, o que é completamente lóxico cando se fala á perfección unha linguaxe no que non se ten nada que dicir. Decidiron pois os gramáticos dos pronomes crear unha ficción verosímil e dándose conta de que o único que unía aos pronomes eran as tumbas e a gastronomía, pensaron que se se construía un templo sobre a tumba dun gran morto entón os pronomes pasarían a estar unidos e así estes, eses e aqueles pasarían a ser simplemente nós. O problema foi que era imposible pór de acordo aos pronomes para elixir un morto común, xa que os pronomes practicaban o minifundismo funerario, e o morto destes non podía ser o morto deses ou dos outros, e por iso foi necesario traer de fóra ao gran morto. Como o morto non era de ninguén entón pasou a ser considerado como o único morto que era de todos, e como naquela época os pronomes xa falaban latín, o que daba gran satisfacción aos gramáticos xa que podían declinar os nomes, complicar os verbos e facer dificil a sintaxe e demostrar así a súa mestría (a pesar de que seguían sen ter nada que dicir), decidiron que o pobo dos pronomes debía pasar a ter un nome, que foi o único nome propio que conseguiron crear, esgotando niso toda a súa enerxía. Ese nome foi Gallaecia, que co paso do tempo e a decadencia da gramática

12

dexeneróu en Galicia, pasando todos os pronomes a denominarse a si mesmos como os galegos. O culto do gran morto uniu a todos os galegos fronte aos demais, pero non entre si mesmos. Os mortos, pequenos ou grandes, unen aos vivos só fronte aos outros, porque os mortos non só son diferentes aos vivos, senón contrapostos a eles. Ninguén pode estar morto e vivo á vez, e ademais a xente só morre unha vez. Como o gran morto só podía ser útil cara ao exterior, os gramáticos galegos conseguiron convencer a pobos de todas as partes de Europa de que viñesen ver o seu morto, porque como era un señor poderoso tiña toda clase de influencias no máis aló. Así se pensou que se un morto tiña que ir ao ceo ou o inferno sería mellor tratado se dicía de parte de quen viña. Iso podería axudarlle moito a simplificar os trámites e a colocarse mellor no máis aló. Todos os que viñeron ver ao gran morto aprenderon moi rápido a lóxica dos pronomes e saían de Galicia convencidos de que o importante eran as diferenzas cos outros. Por iso o gran morto pasou a ser o caudillo da loita contra os outros, ou contra os infieis. Cando o gran morto chegou a Galicia aprendeu a saír periodicamente da súa tumba, revitalizado polos arrecendos dos establecementos hostaleiros que rodeaban xa por aquel entón o seu templo. Con todo, como el era moi importante e vivía na Idade Media, saía da súa tumba con gran estrépito montado nun cabalo branco, disposto a cortarlles a cabeza aos todos aqueles que fosen dos outros. Foi esta crenza no que non se ve, formulada nunha linguaxe na que as palabras non tiñan significado, o que deu gran prestixio a Galicia na Idade Media, un prestixio que só podía ser recoñecido cando alguén de fóra e que falase unha linguaxe na que as palabras tivesen algún significado puidese dicilo a outras persoas que puidesen entendelo.

13

Cando na Península Ibérica se acabaron os outros, ao ser expulsados aos poucos, tal e como as serpes fixeran cos Oestrimnios, o gran morto quedou aos poucos relegado no esquecemento. Os grandes reinos europeos pasaron durantes séculos a enfrontarse en grandes guerras, e como todos non podían esperar que o gran morto viñese salvalos co seu cabalo branco, deixaron aos poucos de crer nel. En Galicia, os sacerdotes gramáticos seguían sen ter nada que dicir. Por iso decidiron seguir coa súa tradición, na que a memoria só se podía recuperar compartindo xuntos os sabores tradicionais, e continuaron facendo edificios de pedra cada vez máis grandes, xa que só o silencio das pedras podía conservar no tempo o segredo dun pensamento que eles non eran capaces de formular verbalmente. Así Galicia encheuse de templos, de mosteiros e de pequenos castelos e palacetes, que seguían a prehistórica tradición do minifundio. Como cada vez chegaban menos visitantes, os habitantes do antigo pobo dos pronomes deixaron de pensar cada vez máis no nós e volveron a estes, eses, aqueles e os outros. Volveron dividirse e moitos deles decidiron marchar a outros países nos que as palabras podían, ou non, ter significados e nos que as xentes vivían á luz do sol, por exemplo nunha rexión de América que se chama Caribe. Os que quedaron en Galicia seguiron mirrando e compartindo cos seus mortos a nostalxia polos sabores perdidos. Pasaron os séculos e o mundo deixou de crer nos mortos porque pasou a crer nas ciencias, as técnicas e as leis. O desenvolvemento científico de Galicia fixo que a gramática alcanzase todo o seu esplendor, aínda que as palabras seguían sen ter significados e as persoas seguían sen ter nome. Estudouse a gramática con denodado esforzo e tamén se redactaron miles e miles de leis complexas que o regulaban e controlaban todo, pero como estaban escritas nunha lingua na que as palabras non podían ter

14

significados, e a pesar de que esas leis eran unha marabilla de sintaxe legal, case nunca podían ser aplicadas á realidade. O mesmo ocorreu no campo das ciencias. Desenvolvéronse marabillosas

leis

científicas

e

fórmulas

matemáticas,

fixéronse

avanzados proxectos técnicos, pero como non se referían a nada, non puideron aplicarse á realidade e Galicia continuou sendo un país pobre no que o único importante eran as pedras. Como os xuristas, os científicos, os gramáticos e os enxeñeiros pasaron a recibir grandes remuneracións polos seus elaborados e sofisticados proxectos, víronse presionados para atopar algunha solución ao secular problema do atraso económico. Por sorte déronse conta que se en Galicia só as pedras poden conservar a memoria e o galego é un idioma no que as palabras non teñen significado, o máis lóxico e racional sería volver construír xigantescos edificios para que os outros volvesen a Galicia para velos, de modo que puidese darse outra vez o renacemento da hostalería. Con todo, como xa case ninguén seguía crendo no gran morto, decidiuse que eses edificios, en concordancia coa natureza da lingua do antigo pobo dos pronomes, debían ser monumentais, pero terían que estar baleiros, porque só ese baleiro podía reflectir o que eles consideraban propio do seu pensamento, un pensamento que nunca podían conseguir chegar a formular verbalmente. Fixeron os seus edificios e agora os galegos están esperando que outros veñan velos, e que esoutros lles permitan outra vez chegar a ser eles mesmos. Galicia cubriuse de edificios baleiros e as cimas dos seus montes estan agora cheas de miles de xigantescos muíños brancos. Eses grandes muíños moven lentamente as súas aspas ao compás, e sen saber para que, cando sopra o vento. Todos xuntos forman un maxestuoso e coordinado coro que produce un estraño zumbido de fondo, coma se quixesen dicir algo. Os científicos din que os move o vento, pero hai quen cre que o que lles dá vida é o alento 15

cálido e húmido dos Oestrimnios, que chega a Galicia, a súa antiga terra, desde a Lúa, como a súa única forma de expresar a súa nostalxia.

16

Historia do neno salvaxe Crían os membros do pobo dos pronomes que as persoas roxas traían consigo desde o seu nacemento todo tipo de desgrazas. Por iso, cando nacía un bebé de pelo roxo a nai debía desfacerse del. Como ás nais dáballes pena desfacerse dos seus fillos, e se pensaba que os roxos podían ser moi maléficos se se mataban, estableceuse o costume de encerralos desde o seu nacemento. No pobo dos pronomes, como en todos os pobos do mundo, había dúas clases de pronomes, os pronomes ricos e os pronomes pobres. A diferenza entre ambos consistía, ademais de que uns e outros posuían unha moi desigual riqueza, en que os pronomes ricos querían diferenciarse dos demais pronomes. Como non tiñan nomes propios que lles permitisen marcar claramente a súa distinción, establecendo por exemplo listas de apelidos importantes, optaron por destacar dos demais grazas ao uso de roupas e vestidos aparatosos e elegantes, razón pola cal no país que eles chamaron Galicia os xastres, as modistas e en xeral o mundo do que nós chamamos moda alcanzou unha considerable importancia e converteuse, xunto co culto do gran morto, nunha das súas maiores fontes de riqueza. Cando unha nai pronominal pobre daba a luz a un roxo debía encerralo para sempre no cortello xunto aos animais, alimentándoo do mesmo xeito que a estes, unha vez acabado o seu período de lactación, na que o bebé de pelo roxo podía mamar da súa nai ou dalgún outro animal femia, e segundo cal fose a femia que aleitara ao neno roxo, este podía de maior pronunciar algúns griñidos ou algúns brúos na escuridade do seu cortello. Se pola contra a nai pronominal era rica, entregaba ao seu fillo a unha ama de cría, á que asignaba unha pensión, para que aleitase ao neno e para que o vestise e alimentase para sempre. A diferenza consistía, ademais de na mellor calidade do vestido e o alimento, en que o neno roxo rico debía vivir toda a súa vida encerrado nunha bufarda. 17

Os roxos, ricos ou pobres, nunca aprendían a falar, porque ninguén lles falaba. Poderiamos pensar que en realidade isto non era un asunto de gran importancia, xa que os pronomes, de pelo roxo ou non, aínda que falaban non tiñan nada que dicir. Con todo as cousas non eran tan simples. No pobo dos pronomes había, lingüisticamente falando, dúas clases de pronomes, os pronomes analfabetos e os pronomes letrados. A diferenza entre os pronomes analfabetos e os pronomes

letrados

era

que

os

pronomes

que

recibiran

unha

educación e tiñan estudos tiñan unha mellor pronuncia, e ademais nunca se equivocaban coas declinacións (cando as había), as conxugacións ou a sintaxe, todo iso a pesar de que non podían dicir nada. Pola contra os pronomes analfabetos, ademais de pronunciar fatal, eran moi deostados polos eruditos porque non sabían construír ben as súas oracións, co mérito de facelo ben e seguir sen dicir nada. Cóntase que un día unha nai rica cuxo nomee¡ non podemos saber, xa que ninguén tiña nome, que vivía nun pobo do que tampouco podemos saber o nome, pariu un neno de pelo roxo, e obrigada polo peso do costume e a tradición decidiu entregalo para o seu coidado a unha campesiña que era caseira nun pazo, tamén situado no campo nun lugar descoñecido e apartado, todo o que nos pode

levar

razoablemente

a

supor

-

dado

que

esta

historia

transcorreu nunha zona montañosa -, que debeu tratarse dalgún lugar situado na actual provincia de Lugo. Unha vez destetado o neno roxo e cando comezou a andar pola súa bufarda, deuse conta de que a través dunha pequena fiestra podía ver penetrar na habitación as raiolas do sol. O neno pronome, como facían tamén os pronomes que eran normais, quedaba absorto mirando a luz horas e horas, pero como el non era normal, no canto de mirar a luz do claro de lúa miraba a do ardente sol. Observou o neno que cando os raios do sol penetraban na habitación podía ver flotar no aire unhas pequenas partículas. Nós 18

pensamos que son partículas de po, pero el, que non tiña estudos nin sabía nada de gramática, pensou que podería tratarse das almas doutros nenos raros que quizais viñesen velo. Sabemos, grazas á historia da arte e á historia das relixións, que Deus é un ser que lanza uns raios de sol a través das nubes, sobre todo pola tarde. Iso pode explicar cientificamente porque ese neno pasou a ser elixido por Deus para encargarlle a misión de facer que o pobo dos pronomes comezase a darlle significado ás palabras e a poder recoñecerse, cada un a soas e todos entre si, cun nome propio. O neno roxo comezou a observar aos poucos a natureza desde a súa fiestra, e como o seu pensamento non estaba limitado pola estrutura gramatical de ningunha lingua, comezou a percibir todas as cousas de lonxe tal e como eran, e por iso converteuse nun neno moi sabio. Como sabía como eran as cousas de verdade, tamén aprendeu espontaneamente os verdadeiros nomes das cousas e así aprendeu a falar a lingua máis auténtica, a máis antiga e orixinaria, que era a lingua que foi algún día obrigatoria no Paraiso: o hebreo, tal e como acredita a autoridade do Libro do Xénese. Cando o neno comezou a falar só a súa coidadora empezou a asustarse porque se deu conta intuitivamente - e iso grazas a que as mulleres posúen moita máis intuición que os homes - de que aquel neno que non sabía gramática estaba dicindo algo. Por iso, e como o neno non paraba de falar con sentido, a súa coidadora caeu presa do pánico e decidiu desfacerse del. Como os roxos infundían moito medo e non se lles podía matar, a coidadora do neno decidiu levalo a unha cidade na que houbese moitos sabios, e así e tras unha longa viaxe decidiu abandonalo na praza maior do pobo no que estaba a tumba do gran morto.

19

Así foi descuberto un día ao amencer, cando o sol saía timidamente

entre

a

néboa.

Como

era

roxo

foi

entregado

urxentemente ás autoridades e aos sacerdotes. Os sacerdotes empezaron a falar con el, non para saber quen era, porque iso era imposible, xa que ao non existiren os nomes propios no pobo dos pronomes ninguén sabía quen era quen, senón para intentar explicar a súa sorprendente presenza. O neno comezou a falar. Os sacerdotes non o entendían, porque el non seguía as regras da gramática nos seus aspectos fonético, morfolóxico e sintáctico; con todo comezaron a porse nerviosos e inquedos porque, aínda que non podían entender nada do que el dicía, porque el dicía todas as cousas tal e como son, comezaron a sentir que daba a impresión de que con esa forma de falar parecía querer saír á luz algo que estaba moi oculto no fondo das súas almas. Cando máis falaba o neno, máis nerviosos se puñan, pensaron que se esa estraña sensación de realidade que o neno producía na súa

incomprensible

linguaxe

seguía

aumentando,

o

resto

dos

pronomes poderían darse conta de que no fondo todo o mundo social non era máis que unha convención, que o gran morto fora importado, que non é necesario cumprir as leis porque non teñen sentido, xa que están escritas cunhas palabras que non teñen significado. E que ademais tampouco importa falar ben, pronunciar con bo ton e respectar as normas gramaticales, que son as base da orde e as convencións sociais. Intentaron, facendo unha excepción á regra, que o neno aprendese a falar sen sentido, pero con corrección, pero iso non foi posible, xa que o seu cerebro, danado polo illamento, era xa definitivamente irrecuperable. Por esa razón o neno parecíalles cada vez máis irredutible e perigoso, polo cal decidiron procesalo segundo as súas leis.

20

Foi acusado de ser un inimigo da sociedade, de non recoñecer a autoridade lexítima establecida e regulada pola lei e de constituír unha ameaza para a orde pública e a saúde moral e mental da comunidade. E así comezou o seu xuízo. Nos xuízos era obrigatorio facer un interrogatorio e lograr a confesión do reo, aínda no caso dos delitos capitais. Se o reo admitía o seu delito e se confesaba, premiábano enterrándoo no cemiterio comunal, do que o futuro defunto podía esperar grandes vantaxes, ademais da de estar acompañado e entretido. Posto que é sabido que os defuntos beben e comen cos vivos e ademais saen todos xuntos de paseo a airear a súa melancolía. O neno sempre vivira só. Non entendía nada do que lle preguntaban, porque el só comprendía o significado verdadeiro das palabras, e non botaba de menos a ninguén, excepto á muller que o vestira e lle dera de comer, aínda que nunca lle dixo nada, e por iso non foi capaz de apreciar as bondades do vantaxoso acordo legal que se lle ofrecía antes da súa execución. Foi así, e inevitablemente, xa que é preciso cumprir as leis aínda que se afunda o mundo, condenado a morrer na fogueira e a que as súas cinzas fosen botadas ao mar. O neno foi queimado ao amencer algún día que nunca poderemos saber, porque os días da semana non tiñan tampouco nome, e mentres os seus berros se alzaban na praza maior, seguindo o compás do fume, entre a densa néboa e os débiles raios do sol, a tranquilidade volveu alagar a alma de todos os espectadores e dos que o xulgaran, porque se daban conta de que xa non había ningún perigo de que o mundo deixase de ser como sempre fora. Apagada a pira, as cinzas do neno salvaxe e roxo e dos restos de leña foron botadas ao mar, onde a marea foinas levando mar dentro, deixando asi as costas de Galicia do mesmo xeito que moitos séculos atrás o fixo o auténtico pobo dos Oestrimnios.

21

A gramática das bágoas O día que queimaron ao neno salvaxe, cando a muller que o coidara oíu os seus berros mesturados co cheiro do fume e deuse conta que tamén os nenos pode cheirar como a carne cando se pasa a comida, os seus ollos comezaron a humedecerse e enchéronse de bágoas. Foi ese un día moi importante, porque ata entón en Galicia nunca chorara ninguén. A primeira pranteira, cuxo nome nunca poderemos saber porque non tiña nome, pensou que ese cheiro do neno era como o sabor das comidas, como a sensación que ela sentira cando lle deu de mamar, ou como outros dos moitos praceres que ela sentira co seu corpo, como os que producen a calor do sol, o frescor da auga ou o contacto co corpo doutras persoas. Ela non podía dicir o que pensaba, porque só sabía falar a linguaxe dos pronomes, pero se deu conta que nese cheiro e eses berros había algo auténtico, que é o que quixera expresar o seu neno sabio. Entón arrepentiuse de telo abandonado, porque ao fin e o cabo, falando esa linguaxe que ninguén entendía, o neno non podería facer dano a ninguén. Tampouco sabía como expresar ese remordimento, pero si que se deu conta de que no seu peito e na súa cabeza podía sentir cousas das que non era capaz de falar, pero que si tiña necesidade de expresar. Na

linguaxe

dos

pronomes

non

se

poden

expresar

os

sentimentos, porque as persoas non teñen nomes propios e as palabras non teñen significado. Tampouco no pobo dos pronomes as persoas sabían cantar, só conseguiran aprender a bailar. Como bailan os pronomes? Evidentemente de acordo coas regras da gramática. As súas danzas son concordantes en xénero, número e caso, seguen unha correcta prosodia e flúen acompasadamente. Por iso os pronomes sempre bailan en filas e móvense dunha forma na que máis que parecer que están bailando, parece que están nadando. 22

A primeira muller que chorou tamén comezara a sentir no seu peito a angustia polo mal que lle fixo ao seu neno que, aínda que non tiña nome, si que fora seu, e por iso tamén comezou a gritar de desesperación. Cando as demais mulleres de Galicia comezaron a decatarse de que había unha muller que facía cousas que ata entón non fixera ninguén, tamén comezaron a acordarse de todo aquilo que nas súas vidas lles causara dor: as enfermidades, as mortes dos seus familiares queridos, que non sabían como se chamaban, a pobreza e a miseria e o vago e inexpresable sentimento de que había algo no mundo que non se podía dicir, pero que parecía que non estaba ben e que facía que ás veces houbese que queimar aos nenos ou traballar para outras persoas que sempre pronunciaban moi ben as palabras, que lle dicían a todo o mundo o que non se podía facer e que paseaban vestidos con luxosos traxes de moitas cores. Pouco a pouco en Galicia as mulleres comezaron a chorar, a gritar e a desesperarse. E así os pronomes comezaron a ter a sensación de que o mundo podía empezar a derrubarse. Nos enterros, por exemplo, as mulleres xa non atopaban consolo cando se lles dicía que era o silencio das pedras o que conservaría no tempo o recordo desas persoas das que xa ninguén podería falar, porque non sabían de quen estaban falando. E por esa razón comezaron a chorar en coros, a tirarse dos pelos e rabuñarse as meixelas, decidindo ademais declararlle a guerra ás cores e vestirse só de negro cando lles morría alguén. As mulleres tamén gritaban cando había algo que lles parecía o que nós chamamos inxusto, como as guerras que o gran morto protexía cortando as cabezas dos seus inimigos desde o seu cabalo branco, ou o traballo que elas e os seus homes tiñan que facer para entregarlle gran parte das súas colleitas ou da pesca do mar aos gramáticos e os sacerdotes que sabían ler, pronunciábano todo ben e non paraban de falar sen ter nunca nada que dicir.

23

Por esa razón os gramáticos e os sacerdotes, dándose conta de que o que estaba ocorrendo podía acabar por subvertir a orde social, xa que como no caso do neno roxo parecía que toda a verdade e todo o auténtico quería saír a relucir, decidiron tomar algunhas medidas. Como non podían queimar a todas as mulleres, como fixeran co neno, porque as mulleres eran necesarias para procrear gramáticos e sacerdotes, facer as comidas, limpar as casas e traballar o campo, pensaron redactar leis contra elas. Desde ese día o artigo feminino plural pasou a ter un contido subversivo. Elas choraban, elas gritaban e se angustiaban, elas xa non durmían nunca tranquilas, nin estaban tan contentas como antes, e protestaban cada vez máis. Por esa razón fixéronse leis para ferilas no máis profundo e amedrentalas para que non subvirtiesen a orde social, e así se decidiu regularlles o choro. Nun enterro, por exemplo, limitouse o número de mulleres asistentes, prohibíuselles tirarse demasiado dos pelos ou rabuñarse as meixelas e se esnaquizaban os seus vestidos non se lles deixaba por outros nunca, como exhibición publica do que fora unha notoria e vergoñosa falta de control, de moderación e de sentido da oportunidade, a prosodia e o ritmo. Se

as

mulleres

violaban

a

prohibición

castigábanas

prohibindolles facer as comidas dos días de festa, que eran os únicos días nos que os pronomes compartían unha experiencia auténtica, ao gozar dos sabores e os cheiros en común. Tamén eran castigadas limitando o tempo no que podían ir coller auga ás fontes, ou levar o gran a moer aos muíños. E é que os gramáticos e os sacerdotes do gran morto sabían que era neses lugares e neses poucos momentos nos que as mulleres podían ter unha experiencia común, que podían compartir, non falando, xa que non tiñan nada que dicir, pero si véndose as caras, rindo ou chorando e sentindo a calor do sol, o frescor da auga da fontes ou o cheiro do gran moído.

24

Ao principio as mulleres non tiveron máis remedio que aceptar esas novas leis que o regulaban todo. Con todo, aos poucos déronse conta dun feito lingüístico de interese notorio. E é que tamén algunhas mulleres aprenderan a ler os libros que non tiñan sentido. Tratábase do seguinte feito filolóxico. En todas as leis sobre choro e enterros, fontes, muíños e lavadoiros - pois os lavadoiros tamén eran outros lugares nos que as mulleres compartían unha experiencia común- os gramáticos e os sacerdotes referíanse ás mulleres sempre como elas. Agora ben, ao artigo feminino plural elas, que sempre é utilizado por un falante que designa a un colectivo ao que el non pertence, corresponde o pronome feminino plural nosoutras. Unha muller cuxo nome tampouco poderemos nunca coñecer fixo un dos maiores descubrimentos intelectuais da historia dese país que os gramáticos e os sacerdotes chamaban Galicia, e da historia da humanidade en xeral, que se podería formular así: elas somos nosoutras. Se elas somos nosoutras é que temos algo en común e que nos diferencia deles e de todos os demais. Se existimos nosoutras é que somos diferentes aos demais, e se somos diferentes aos demais tamén cada unha de nós é diferente a todas as restantes, e se temos caras e corpos distintos tamén poderemos ter un nome para cada unha, a condición de que nos afastemos deles. Deste xeito Galicia encheuse de Marías, de Lolas, de Mercés, de Carolinas, de Cármenes, de Asuncións e de centos de nomes de mulleres, o que era cientificamente imposible pero verdadeiramente certo. Os gramáticos dixeron que non podían existir os nomes propios porque non estaban contemplados pola gramática, que os nomes propios era incontrolables, imposibles e que iso era así porque non tiñan definición posible. Os gramáticos estiveron días e días reunidos para saber que significa Maruxa, pero non puideron chegar a ningún acordo. O nome non tiña precedentes, non constaba en ningún documento escrito, e 25

pensaron que, se se admitía Maruxa, teríase que acabar por admitir calquera nome e acabaríase por instaurar o descontrol e a anarquía. Primeiro as mulleres quererían chamarse Maruxa, Lola, ou o que lles petase, despois deixarían de fregar, xa non farían a comida, non quererían casar nin ter fillos, e se os tivesen, de falarlles dunha forma gramaticalmente correcta. E non só iso, senón que xa que elas pasaban a ter nomes propios, logo pasarían a esixir que as palabras tivesen significados concretos, e iso suporía acabar con toda a orde social,

tal

e

como

xa

se

intuíu

cando

houbo

que

queimar

necesariamente ao neno roxo. Foi, pois, necesario, dar un paso adiante, e non só limitar as bágoas e regular as reunións máis aló dun punto, senón que se prohibiu radicalmente chorar, gritar e ter sensacións ou sentimentos, co fin de que se puidese reinstaurar a orde anterior. Tomáronse medidas, publicáronse as leis e comezouse a disolver aos grupos maiores de tres mulleres, vixiando estreitamente as miradas, os contactos e os sorrisos nos lavadoiros, as fontes e os muíños. Prohibiuse tamén cantar e dicir o que se sente, porque se se comeza por dicir o que se sente pódese acabar por pensar por que sente iso así. A presión aumentou sobre elas, sobre as mulleres, pero como se deron conta de que elas eran tamén nosoutras, as mulleres, por primeira vez na historia de Galicia e da humanidade, tomaron un acordo. Abandonaron as cociñas, as casas, as fontes e os lavadoiros, deixaron de asistir aos enterros e foron vivir aos bosques, nos que decidiron tomar como fillos aos animais. Os animais eran moi diferentes aos humanos, pero tamén o foi o neno roxo e agora podíase comprobar que o que el intentara era precisamente o mesmo que agora intentaban facer elas, sentirse elas mesmas e vivir a autenticidade do contacto coas cousas reais. Os gramáticos e os sacerdotes pensaron nun principio que se podían arranxar sen elas, porque moitas das cousas que elas facían 26

tamén llelas podían facer os seus criados homes, que, como eran pobres, tiñan que obedecer para sobrevivir. Con todo había unha cousa que os criados non podían facer para os seus amos, aínda que puxesen niso moi boa vontade, e iso era precisamente ter fillos para que eles se reproduciran. Os sacerdotes pensaron nun primeiro momento que poderían aprazar a solución dese problema, e que daba o mesmo que os fillos das mulleres fosen agora algúns animais, aos que elas si lles podían falar con amor, dicíndolles ademais palabras que tiñan sentido. Pero, co paso do tempo, cando algúns animais comezaron a ser máis intelixentes que os homes e os gramáticos e os sacerdotes comezaron a quedar sen ninguén que lles sucedese para herdar as súas riquezas e os seus privilexios, decidiron negociar coas mulleres, co fin de que estas volvesen ás súas casas. Co fin de forzar a negociación comezaron utilizando a violencia. Fixeron partidas de caza organizadas polos nobres e os guerreiros, capturaron algunhas mulleres, xulgáronas e condenáronas á fogueira, porque non conseguiron facelas calar. Todos os días, ao saír o sol, as mulleres vían desde os montes como se elevaba ao ceo o fume das fogueiras nas que ardían as súas compañeiras. A súa dor aínda era máis grande porque sabían a quen estaban queimando os homes. Non é o mesmo o cheiro da carne humana queimada que saber que ese cheiro é o do corpo da túa amiga Lola. Pouco a pouco as mulleres comezaron a pensar que non poderían resistir esa dor. Os

seus

novos

fillos

os

animais

apiadáronse

delas

e

convencéronas de que freasen a masacre volvendo cos outros a cambio dalgunhas condicións. As mulleres aceptaron ao fin facelo, volveron

cociñar,

fregar,

traballar

e

ter

fillos

por

obrigación.

Aceptaron volver falar aquela lingua na que as palabras non tiñan sentido. Renunciaron a escribir a súa a cambio de poder falala en segredo, conservando así unha linguaxe que os gramáticos pasaron 27

despectivamente a chamar a cháchara ou o murmurio. Tamén puideron conservar algunhas das súas cancións, pero a condición de que as cantasen unicamente nas súas reunións. Aceptárono todo de mala gana e a pesar de que non estaba permitido decidiron conservar ocultos os seus nomes propios, que pasaron a utilizar só nas súas reunións. As mulleres xuraron nun pacto secreto non perdoarlles xamais a eles que as obrigaran a volver. Como tamén se lles tivo que permitir que celebrasen de cando en vez algunhas festas exclusivas para elas acordaron que cada ano e durante o verán as mulleres terían dereito a marchar tres días das súas casas e porse todas en movemento cara a beira do mar. Alí comerían e durmirían xuntas uns días baixo a luz da Lúa e cantarían unha canción triste en recordo do neno roxo que lles ensinou que a vida, a linguaxe e o pensamento sempre debían ser auténticos e que só se debería falar se se tivese algo que dicir e compartir cos demais.

28

Os nomes comúns Toda a historia de Galicia foi sempre unha mentira, porque o auténtico pobo que algún día a habitou desapareceu hai moitos séculos no mar, e o pobo que pasou a ocupar as súas terras e que naceu do ovo dunha serpe nunca conseguiu dicir nada que fose verdadeiro, xa que na lingua dos pronomes as palabras non poden ter significado. O pobo dos pronomes desperdiciou a oportunidade de aprender a falar e ter acceso á realidade o día en que decidiu queimar ao neno de pelo roxo, e posteriormente cando obrigou pola forza ás súas mulleres a abandonar os bosques e aos seus novos fillos os animais, para pasar a levar durante séculos unha dobre vida. Como os pronomes non teñen nomes propios é imposible contar as súas historias, posto que nelas nunca pode chegar a haber un protagonista. Por esa razón o único xeito de contar a auténtica historia de Galicia foi permanecer en silencio, tal e como sempre fixeron en Galicia as pedras, e tal e como aprenderon a facer os pronomes mortos, cando nas noites de plenilunio saían das súas tumbas para observar absortos a Lúa, conscientes de que no silencio da noite e na tranquilidade do claro de Lúa podían entrar en contacto coa realidade e comprender así o silencio das pedras galegas. Se as persoas non teñen nomes propios, entón tampouco teñen historias que contar nin poden saber realmente quen son. Os nomes propios non se poden definir (xa vimos como os gramáticos, reunidos no seu plenario durante días e días, foron incapaces de chegar a definir que significaba Maruxa). Pola contra os nomes comúns si. Por esa razón daremos a continuación as definicións dos nomes comúns sobre os que se pretendeu escribir con toda corrección, pero cunhas palabras carentes de significado, o que os gramáticos chamaron a historia de Galicia.

29

Por suposto os nosos nomes comúns serán todos do xénero masculino, xa que as mulleres galegas si que comezaron a ter nomes propios, aínda que eses nomes os tiveran que manter ocultos durante séculos. Tratarase, pois, de catro nomes comúns masculinos plurais: gramáticos, sacerdotes, ricos e pobres. Pseudo dicionario histórico galaico Gramáticos:

chámase

gramáticos

a

aqueles

homes

que

estudan e cultivan a gramática. Enténdese por gramática o estudo da lingua nos seus aspectos fonéticos, morfológicos e sintácticos. Na gramática procédese dun modo semellante ao que adopta o anatomista forense, o botánico ou o zoólogo. É dicir, basicamente trocease o obxecto a estudar, ou se disecciona, co fin de poder observar minuciosamente as súas partes. É virtude do gramático a paciencia e precisión, ao que os antigos gregos chamaron acribia ou akribeia. En cuestións de gramática, un punto, unha coma, un acento ou a lonxitude dunha vogal poden ser cousa de vida ou morte (tal e como tivo a desgraza de comprobar o neno roxo de Galicia). Á hora de diseccionar unha lingua, unha persoa, un animal ou unha planta é necesario que estean quedas. Como iso non sempre é posible no caso das persoas e os animais, que raramente soportan con enteireza as incisións do bisturí, adoita ser máis reconfortante para tranquilidade do anatomista, e consecuentemente do gramático, diseccionar unicamente seres mortos. É grazas ao bisturí - metálico, conceptual ou filolóxico-, como podemos chegar a saber que todo se compón de partes que se poden definir, e como estas partes están interrelacionadas entre si, a pesar de estar sempre quedas (o que non resulta do todo sorprendente se temos en conta o feito de que todo o diseccionado ten que estar morto). 30

A paixón pola precisión vai, pois, á vez coa necrofilia, ou amor á morte. É por iso polo que os gramáticos sempre estableceron as regras coas que se escriben as linguas escritas e case nunca aqueloutras coas que se falan. É por iso tamén polo que lles apaixonaron as linguas mortas, como o latín e o grego, a partir de cuxas gramáticas pretenderon construír todas as demais. Estudar latín e grego non só é reconfortante e axuda a adquirir un toque de distinción, xa que se trata de linguas difíciles e complexas que a xente que ten que traballar non ten tempo para estudar. É que ademais o estudo das linguas clásicas posúe a vantaxe de que os seus falantes nunca poderán refutar ao gramático e dicirlle que se está equivocando ao pronunciar unha palabra ou conxugar un verbo - dous pecados capitais para todo gramático -, xa que todos os falantes están xa mortos, e consecuentemente teñen a boca pechada. Cando as palabras non teñen significado é cando os gramáticos poden desenvolver o seu oficio en todo o seu esplendor. Así clasifican as palabras nas súas declinacións, conxugan os verbos, que serán máis bonitos cantos máis modos, tempos e excepcións na súa conxugación teñan. E sobre todo, e aquí o seu virtuosismo logra a súa plenitude, estudan a sintaxe e conseguen saber que palabra vai con que outra, cales rexen e cales mandan, cales son as palabras principais e as palabras subordinadas. É a sintaxe o reino da subordinación, no que a xerarquía social establécese a través do suxeito que dirixe a acción dos seus complementos directos, indirectos ou circunstanciais. E por iso os gramáticos, ademais de ser uns apaixonados da linguaxe morta, mostran

sempre

un

gran

respecto

pola

autoridade,

pois

son

plenamente conscientes de que no mundo social tamén hai suxeitos, verbos e toda clase de complementos, sendo os circunstanciais os máis insignificantes. Naturalmente se á fonética, a morfoloxía e a sintaxe, engadímoslle a prosodia e a métrica; e se ademais de estudar o complicado que é atoparlle o suxeito ao verbo e saber onde 31

se esconde o complemento, por riba temos que lograr que todo isto encaixe nuns versos que teñen un determinado ritmo musical, entón alcanzariamos o cume do virtuosismo. Do mesmo xeito que os gramáticos admiran a autoridade pola súa semellanza coa sintaxe, son igualmente uns apaixonados do cerimonial, das pompas e dos rituais, debido á súa similitude coa métrica e a prosodia. Por iso aos gramáticos gústalles porse traxes de distintas cores, e por iso en Galicia foi historicamente tan importante a profesión dos xastres, e por iso tamén chegaron á conclusión de que as súas preferencias estéticas vestimentarias estaban avaladas polo estudo das ciencias naturais, xa que, á fin e ao cabo, os únicos animais que falan son os papagaios e as cotorras, e neles as súas plumas chegan a alcanzar as máis vivas cores. Dándose ademais a coincidencia entre estas aves e os gramáticos en xeral, e os gramáticos

galegos

en

particular,

de

que

todos

eles

falan

correctamente, pero sen chegar a saber nunca o que están dicindo. Sobre todo no pobo dos pronomes, no que as palabras nunca chegaron a ter significado. Os gramáticos do pobo dos pronomes, que se chamaban a si mesmos gramáticos de Galicia, eran destros no seu oficio, finos nas súas apreciacións, coidados no vestir, correctos nos seus modais e respectuosos sempre do cerimonial, a orde e a autoridade. Grazas a iso conseguiron que a gramática o alagase todo, e que se crese que mediante ela se podía explicar toda a realidade, que evidentemente lles resultaba imposible coñecer, xa que só o neno roxo primeiro e as mulleres despois chegaron a coñecer os verdadeiros significados das palabras. Os verdadeiros significados das palabras son moi difíciles de atopar. En Galicia ademais, unha vez descubertos, houbo que ocultalos. O mundo armonioso da gramática estendeuse por todas partes. As plantas e os animais foron clasificados, tamén as partes do corpo, e do mesmo xeito tamén as pedras, os minerais, as nubes, os ventos 32

foron incluídos nas súas clasificacións. Aínda que no caso das pedras de Galicia isto non tiña moito sentido, xa que as pedras galegas aman especialmente o silencio. Tamén foron clasificadas as persoas e todos os seus actos. E como na gramática existe a concordancia en xénero, número e caso, e

nela

ademais

toda

a

sintaxe

se

basea

na

subordinación,

consecuentemente os actos pasaron a dividirse en permitidos e prohibidos e as persoas dividíronse en principais e secundarias, en suxeitos e complementos, pasando así uns a rexer aos outros. Naturalmente este poder xerarquizador da gramática e o valor que ela daba á subordinación pronto foi apreciado por aquelas persoas que en realidade dominaban ás demais, grazas ao seu uso da forza ou a súa posesión das riquezas. E por iso os gramáticos adquiriron prestixio, concedéronselles privilexios e pasaron a estar moi ben remunerados. Ademais tamén pasaron a porse complicados traxes de cores, o que era a única forma de diferenciarse nun país no que non existían os nomes propios. Con eses traxes paseábanse polas rúas, sos ou acompañados.

Moitas

veces

desfilaban

en

procesións

e

en

recoñecemento ao seu labor púxoselle o seu nome a algunhas rúas preto da tumba do gran morto, como ocorreu coa soada rúa bautizada como Tránsito dos Gramáticos. Os gramáticos pasaron, pois, a estar altamente considerados e substancialmente ben remunerados. Con todo eles non eran ninguén no pobo dos pronomes, xa que o que mantiña unido a ese pobo era só o gran morto e os donos deste eran os sacerdotes. Sacerdotes:

chámase

sacerdotes

a

uns

homes

que

normalmente se agrupan formando asociacións que se denominan igrexas. Déronse casos de pobos nos que existiron as sacerdotisas, pero iso non foi así no pobo dos pronomes. Nel algúns grupos de mulleres encerráronse en edificios de pedra para facer pasteis ou bordar vestidos, contribuíndo deste xeito ao mantemento da orde 33

social e a identidade colectiva dun pobo que decidira honrar como supremas artes a costura e a gastronomía. Algúns edificios de mulleres encerradas, que ocultaban os seus nomes propios e falaban a súa linguaxe secreta nas súas reunións nocturnas, construíronse ao redor da tumba do gran morto, co fin de que os sacerdotes e os gramáticos puidesen tomar a sobremesa e porse encaixes nas mangas das súas togas e os seus vestidos sacros. Basean os sacerdotes o seu oficio en dicir que hai dúas clases de cousas e persoas: as que ven e as que non ven. Como do que se ven non se pode saber nada, porque ninguén ten nome e na linguaxe dos pronomes as palabras non teñen significado, entón os sacerdotes decidiron dar prioridade ao que non se ve, ao invisible. Como en realidade non se pode saber nada, senón só clasificalo, os sacerdotes inventaron a palabra fe. E din que fe é crer no que non se ve, e sobre todo no que non se entende. Crer no que o sacerdote di que non se ve ten a vantaxe de que, como non se ve, non se lle pode refutar ao sacerdote dicindo que non é certo que non se ve o que non se ve, xa que pola súa propia definición é invisible, e postos así, a ver como se pode levarlle a contraria. Se ademais o que non ve tampouco se entende, non hai xeito de razoar cos sacerdotes, que están plenamente seguros de que teñen razón ao explicar que o que non se ve e o que non se entende é o único importante do que se pode falar e acerca do que se pode pensar. Visto isto non hai dúbida de que o seu futuro estaría para sempre á beira dos gramáticos, mestres e virtuosos do estudo das linguas mortas e analistas exhaustivos de todo aquilo do que non hai nada que dicir. Unha vez que os sacerdotes decidiron na súa procura do ben común traer ao gran morto, todo foi mellor para o pobo dos pronomes. Como os sacerdotes e os seus amigos os gramáticos necesitaban luxosas roupas en Galicia cultivouse o liño, criáronse 34

ovellas para ter la, importándose máis tarde algodón da India. Desenvolvéronse as tinguiduras e os curtidos. E creáronse os oficios de fiadores, tecedores, xastres, bordadores, á vez que xoieiros, xa que un traxe distinguido debe ir acompañado sempre dalgunhas xoias: aneis, colgantes, colares, e ata tiaras e diademas, que dan moito xogo nas cerimonias solemnes. Para construír a tumba e para cultivar o amor ás pedras - o único auténtico que había en Galicia-, creáronse oficios como os de canteiro, arquitecto, escultor, albanel, pintor, telleiro e ferreiro, de modo tal que toda unha galaxia económica de artes e oficios creceu ao redor da tumba do gran morto, estendéndose posteriormente por toda Galicia. O bo padal de sacerdotes e gramáticos trouxo consigo o desenvolvemento das artes gastronómicas e da repostería, que se fixeron cada vez máis necesarias en tanto que cada vez máis visitantes viñan falar co gran morto. Ata se creou na Idade Media o costume de volver a casa andando en longas e numerosas xornadas levando unha torta do gran morto, o que trouxo consigo o desenvolvemento da industria dos conservantes e o nacemento da alquimia (que logo daría lugar á química), industria cuxa necesidade é facilmente comprensible se temos en conta o difícil que é levar andando e conservar en bo estado unha torta mentres un camiña desde Galicia a Finlandia. Non

é

necesario

insistir,

pois

iso

resulta

facilmente

comprensible, que o desenvolvemento das artes, os oficios e a economía galega en xeral débense ao bo tino e agudo enxeño dos sacerdotes. Pero é que ademais os sacerdotes, asistidos polos gramáticos, tamén foron capaces de crear grandes obras culturais e espirituais, nas que enlazando palabras que non significaban nada se conseguía describir o que non se podía ver, deixando claro, consecuentemente, que tampouco se debería entender se un non pretendía saírse do auténtico camiño da fe e da ortodoxia. 35

Os sacerdotes, grazas ao seu coñecemento sistemático do que non se vía e non se podía entender, falaban sempre con Deus, pero esperando que nunca lles contestase, porque se lles contestaba e oían voces - tal e como lle pasou ao neno roxo- entón pasarían a comprender o verdadeiro significado das palabras, que é o que as palabras tiñan na lingua do Paraíso: o hebreo. Como ademais Deus é monolingüe, xa que, como é verdadeiro, só fala a lingua auténtica, as súas palabras son as únicas que captan a esencia das cousas e permiten describir a realidade. Pero dado que en Galicia non existía unha linguaxe na que se puidese dicir a verdade, e toda a orde social tiña entón que basearse nunha serie de mentiras, como tamén era unha mentira a historia que se contaba, se se daba o caso de que un sacerdote por casualidade escoitaba a voz de Deus decidía quedar ben caladiño, ou comentarllo baixo segredo de confesión a algunha muller no día no que as mulleres galegas tiñan a obrigación de confesar os seus pecados na linguaxe na que as palabras non tiñan significado. Eses sacerdotes podían pasar así a reunirse en segredo e pola noite con algunhas mulleres, fosen ou non monxas, para poder falar ás agachadas e por uns instantes a lingua do Paraíso. Algúns sacerdotes foron descubertos ao seren denunciados por algunhas mulleres infieis aos seus compromisos - tal e como fixera a coidadora do neno roxo-, e nin que dicir ten que foron xulgados como disolutos e luxuriosos, e tras ser torturados, foron igualmente publicamente queimados nunha fogueira, sendo as súas cinzas botadas ao mar, como fixeran coas do neno. Por sorte tratouse dunha minoría. A maioría dos sacerdotes seguiron sen querer escoitar a Deus, dándolle continuamente a lata coas súas ofrendas e rituais e soltándolle, por oral ou por escrito, interminables discursos gramaticales sen sentido. Ricos: Pouco se pode dicir dos ricos, ata o punto de que algúns gramáticos chegaron a soster que os ricos non teñen definición. En 36

efecto, non se pode ser rico se non se posúen riquezas, de modo tal que non se debería dicir, se se quixese falar con corrección: “Hai un tal S. que é rico”, senón “S. posúe riquezas”, ou como se dicía antigamente “S. ten posibles” (posibles xeitos de gastar o diñeiro que ten). Dado que ninguén se pode definir polo que ten, senón polo que é, ontoloxicamente falando un rico é aquel que ten máis posibles, ou máis posibilidades de gastar o seu diñeiro. Por esta razón sostiveron tamén algúns gramáticos que só a partir da analítica existencial de Heidegger ou de Sartre se pode entender aos homes ricos. Segundo estes dous filósofos os homes non teñen natureza nin esencia, senón que só son posibilidades, maiores ou menores. A vida humana é así como un crédito que se pode ir gastando; o malo é que nese crédito, como en todos, o máis importante é o capital inicial. A agudeza analítica de Heidegger foi moi ben recibida por algúns sacerdotes, e sobre todos polos gramáticos, extasiados cando este filósofo alemán, que estudara nun seminario (como case todos os filósofos), dixo que a linguaxe é a morada do ser. Efectivamente eles non eran nada, non tiñan nin esencia nin identidade, carecían de nome propio, pero dominaban a linguaxe á perfección. Se a linguaxe dos pronomes era unha linguaxe baleira, no que o verbo ser só podía ter valor copulativo - a condición de que non fose carnal, ou real -, está claro que os grandes protagonistas da historia de Galicia terían que ser os ricos, que non eran nada, nin ninguén, pero que tiñan cousas e riquezas. Todas as cousas e riquezas que floreceran ao redor da tumba do gran morto. Os ricos non son ninguén, pero o teñen case todo. Os ricos non falan ben, non dominan a sintaxe nin saben medir os versos. Os ricos tampouco saben falar con Deus para que non lles conteste, porque, se non lles contesta, para que lle van a falar, e ademais eles xa teñen o crédito suficiente, e como o crédito é o mesmo que a confianza e a

37

confianza mutua é a base da economía, na que hai ter fe no provedor e o cliente, os ricos consideran que xa teñen fe dabondo. A vantaxe dos ricos é que teñen fe dabondo, e como non lles importa falar, pero si que lles gusta figurar, por iso poden chegar a un

entendemento

pleno

cos

gramáticos

e

os

sacerdotes.

Os

gramáticos saben falar e os sacerdotes teñen fe, pero como a ambos o que lles falta é a riqueza, están dispostos a servir aos ricos cos seus argumentos, os seus textos, as súas crenzas e os seus ritos, se os ricos lles abren unha liña fiduciaria, ou unha liña de crédito. Por esta razón a fe, a cultura e a riqueza sempre foron á vez. En Galicia había dous modos de obter as riquezas: pola forza ou polo intercambio. A forza usábase sobre todo abertamente nas guerras, nas que participaba o gran morto co seu cabalo branco, e nas que se podía obter un bo botín en gando, prisioneiros e todo tipo de bens. Con todo, como ese tipo de ingresos, avalados polos sacerdotes que consideraban que as guerras podían ser santas, podían ser moi conxunturais, e tendían a esgotarse unha vez que se ían acabando os inimigos, foi necesario crear unhas formas máis estables de obter a riqueza. Estas foron: as rendas da terra, os impostos e os beneficios comerciais. O malo é que todo isto tiña que ser razoado co fin de poder convencer á maioría da xente de que lle dean aos ricos a maior parte dos seus bens. Iso foi posible cando os gramáticos inventaron o dereito e a xustiza, e cando os sacerdotes engadiron que habían que crerlles porque todo isto estaba revelado por Deus, ao ser unha cuestión de fe. Como os ricos son os que non son nada, pero o teñen case todo, os gramáticos e os sacerdotes inventaron o dereito de propiedade, segundo o cal hai dúas clases de persoas: os que teñen e os que non teñen. Os que non teñen son aqueles que teñen que darlle o que case non teñen aos que case o teñen todo, pero non lles chega. Se os que o teñen case todo non quixesen tomar o pouco que teñen os que non 38

teñen, entón progresivamente quedarían sen nada. E, como ao quedar sen nada deixarían de ser os que o teñen case todo, entrando así en contradición coa súa propia definición e incorrendo nun craso erro lóxico e gramatical, por iso decidiron seguir cobrando as súas rendas, impostos e beneficios de forma permanente. Así foi como os sacerdotes do gran morto pasaron a cobrar os seus dezmos, e as rendas das súas terras, como os guerreiros ricos cobráronas tamén; e como os comerciantes, hostaleiros, artesáns da industria da moda e dos demais tipos de artes e oficios inventaron os prezos. Os dezmos intercambiábanse por bendicións para os pobres, que se beneficiaban así de cambiar as cousas visibles, que non tiñan nomes con significado polas cousas invisibles, que aínda que non se ven son as máis importantes. Os nobres guerreiros dicían que lles daban protección aos pobres e que por iso tiñan que pagarlles, porque se non lles roubarían, outros nobres ou eles mesmos, o pouco que os pobres tiñan, e ademais faríano usando a violencia, ata certo punto, porque os pobres eran un recurso necesario. Entre o roubo con malos tratos e grave dano corporal e o roubo sen malos tratos, aínda que ese roubo fose continuo, os pobres quedaron co roubo menor, o roubo moderado, continuo, sostido, razoado e bendicido, que constitúe a base da civilización. Para rematar os comerciantes conseguiron que cada vez houbese máis cousas e que todo se intercambiase por todo, e ata que se inventase o diñeiro, permitindo así o pleno desenvolvemento da civilización. O diñeiro é algo que concorda moi ben coa esencia da gramática da lingua dos pronomes e co pensamento teolóxico. Do mesmo xeito que na lingua dos pronomes as palabras non tiñan significado, o diñeiro tampouco ten valor por si, pero con el pódense adquirir todas as cousas. O diñeiro é unha cousa que non é unha cousa. O diñeiro é unha cousa que non é nada e é todas as cousas á vez. O diñeiro é algo baleiro, como a gramática, pero o seu 39

funcionamento

e

a

súa

circulación

poden

chegar

a

ser

moi

complicados. Por iso aos gramáticos de Galicia gustábanlles tanto o ouro e o diñeiro. O diñeiro non serve se ninguén cre que serve, por iso a fe é a base do diñeiro. E se a fe é a base do diñeiro, por esa razón sería lóxico, e ademais totalmente xusto, que o diñeiro tamén se convertese na base da fe. É por iso polo que aos sacerdotes gustoulles tanto acumular riquezas. A fe no diñeiro e o diñeiro da fe, a propiedade asegurada contra o risco do roubo e a violencia grazas á violencia e ao roubo, unidos ao intercambio do todo polo todo nun pobo no que nada era nada, pasaron a ser a base sólida do esplendor histórico e cultural do pobo dos pronomes, no cal o silencio das pedras, o murmurio das mulleres e

os

mortos

absortos

na

contemplación

da

Lúa,

só

foron

comprendidos pola parte silenciosa, pouco distinguida e carente de prestixio e de riqueza: os pronomes pobres. Pobres: a verdade é que aos pobres non hai nin Heidegger que os explique. E se ademais de pobres fosen tamén pronomes, poriámosllo moito peor. Os pobres, do mesmo xeito que os ricos, non teñen esencia nin identidade .Ninguén é pobre en si mesmo. Un rico, diciamos, non é rico, ten riquezas. E é ter esas riquezas o que permite facer dos ricos unha análise existencial de tipo heideggeriano. Posto que ter riquezas é ter posibilidades, que é o que ten o Dasein (unha forma rara que tiña Heidegger de chamar á xente), posibilidades de gastar o diñeiro. Pero claro, se o pobre non pode ser pobre en si mesmo, nin tampouco ten posibilidades de realizarse, entón o pobre, ademais de non ter esencia, é que tampouco ten existencia. E iso non pode ser verdade, porque os pobres serán o que serán e poderase dicir deles o que se queira, pero do que non cabe dúbida é de que existen, e ademais existen moi intensamente.

40

A cuestión complícase moito máis se os pobres, ademais de ser pobres, son pronomes. Como son pronomes e non teñen nome propio, no caso do pobo dos pronomes obxecto da nosa atención, entón tampouco se pode nin saber quen son, nin se pode dicir nada deles, xa que ademais as palabras da linguaxe pronominal non teñen significado. Tendo en conta - aínda sen querer complicar moito a cuestiónque segundo Heidegger a linguaxe é a casa do ser, entón os pobres si que xa non teñen ningún futuro. Non o teñen porque non se pode dicir nada deles que teña sentido na linguaxe falada polos pronomes, tal e como tamén ocorre - para quen isto lle console- no caso dos ricos, os sacerdotes e os gramáticos. Pero é que os ricos, os sacerdotes e os gramáticos, ademais de ter moitas posibilidades existenciais, moitas posibilidades de gastar o seu diñeiro, saben falar, uns máis que outros, e sobre todo, e isto é o importante, teñen acceso aos mundos da gastronomía e a moda, os dous alicerces da civilización. Os pronomes pobres non sabían falar ben, nin por suposto escribir, porque tiñan que traballar e non tiñan tempo de estudar, sobre todo grego e latín (dúas linguas que ademais de non ter significados caracterizábanse a maiores por non servir para nada). Por

iso

non

entoaban

con

corrección,

construían

ás

veces

incorrectamente as frases e carecían do sentido do ritmo, da proporción e da medida. Como

non

sabían

sintaxe,

nin

dominaban

a

teoría

da

subordinación, ás veces non distinguían o verbo do suxeito, non sabían quen eran os complementos, nin tampouco se daban conta de que as súas escasas posibilidades vitais, se algunha vez chegaban a ter algunha, limitaríanse a ser complementos circunstanciais. E por iso algunha que outra vez chegaron a rebelarse. Ao non saber falar ben, nin escribir, os pronomes pobres non podían construír belos textos que non significasen nada, como os que 41

escribían os gramáticos e os sacerdotes. Pódese pensar que se un escribe algo que non significa nada mellor non escribilo, pero as cousas non son tan sinxelas, porque nun mundo no que nada significaba nada, escribir cousas que non significaban nada e facelo de modo ordenado e sistemático era o único modo de ter acceso ao diñeiro, que en si tampouco significaba nada, pero que daba acceso aos dous aspectos esenciais da realidade singular galaica: a moda e a gastronomía. Naturalmente se os nenos pobres puidesen ir ao seminario, e os escasos pronomes pobres que conseguisen superar os estudos eclesiásticos fosen fieis á súa orixe, poderían desenvolver unha teoría subversiva de carácter onto-teolóxico, tal e como fixera o seminarista Heidegger, pero ao revés. Cando Heidegger estudou no seminario dixéronlle que Deus é o ser máis real de todos os seres, que por iso o sabía todo e que a súa linguaxe, o hebreo, era a única que captaba a esencia dos cousas. Un día Heidegger deixou de crer estas cousas, e por iso non se fixo sacerdote. E posto a negar o seu pasado, cousa que tamén lles encanta a algúns gramáticos, pasou a dicir que non só non había Deus, que era o ser que en realidade era, senón que nin deus tiña ser. Por iso inventou o das posibilidades existenciais, obviando a cuestión económica, xa que falar de diñeiro, e sobre todo do que un ten, é cousa de mal gusto que un gramático que vive hospedado na casa do ser nunca debe facer. Os pronomes pobres onto-teoloxicamente armados con fins revolucionarios poderían ter desenvolvido a teoría seguinte. “¡Vale, non somos nada, ninguén é nada! De acordo. Pero o que non estamos dispostos a admitir é non ter posibilidades existenciais de gastar os posibles. Por iso decidimos defender de verdade a Nada. Como non vale a pena falar para non dicir nada quedaremos calados. Non escoitaremos as vosas palabras baleiras, non creremos no

crédito

e

no

diñeiro,

e

consecuentemente

tampouco

vos 42

pagaremos nin dezmos nin rendas nin impostos. Como non cremos en nada tampouco creremos na propiedade, e tampouco vos creremos a vós, os ricos guerreiros que nos facedes crer que é mellor tervos a vós que aos vosos inimigos. Diciades vós, gramáticos e sacerdotes, que hai que falar unha lingua que non se entende e crer nun Deus ao que non se ve, e que ese Deus é o que sabe todo o que non se pode saber e o único que en verdade é. Nós dicimos que, como non se pode saber nada nin falar de nada, de Deus e de todo o que queirades só se pode dicir o que non é. Pero o que non é non se pode saber se non sabemos o que é. Por iso tampouco queremos seguir razoando máis para nada. ¡Todo o que queirades! ¡Dicide todo o que vos pareza! ¡Nós xa non pensaremos máis, porque non sabemos, nin falaremos, nin tampouco vos pagaremos nada! Xa sabemos que entón non teremos diñeiro, nin posibilidades existenciais, nin nunca accederemos aos mundos reais da gastronomía e a moda. Dános igual, porque ¡xa non vos temos medo! Os pobres non sabemos nada, non temos case nada. Quizais todos sexamos tamén fillos da Nada. ¡Pero sabemos que existimos e sabémolo só porque o sentimos! E sentímolo porque sufrimos. Por iso somos os únicos seres reais no pobo dos pronomes. Xa sabemos que non podemos contar a nosa dor, porque non hai palabras que teñan significado e poidan describilo. Xa sabemos que a dor non se pode comunicar nin comprender, que só se pode sufrir. E tamén sabemos que non vos importaron nada os berros do neno que queimastes, nin as bágoas das mulleres cando decidiron ir ás montañas. Non somos nada, non temos nada, e por iso imos permanecer en silencio”. Todo isto é o que deberon sentir, e non puideron dicir os pobres do país dos pronomes, segundo se pode conxeturar razoablemente se temos en conta o outro gran acontecemento histórico da historia de Galicia. 43

Parece ser, aínda que non se pode saber de certo porque os pronomes pobres non sabían escribir textos para que puidésemos ler os historiadores do futuro, e os textos dos sacerdotes e os gramáticos tampouco puideron recoller este feito, xa que nunca chegaron a dicir nada dotado de sentido. Parece ser que algúns dos pobres de Galicia comezaron a falar e a aprender a linguaxe secreta das mulleres, que por suposto só utilizaban na clandestinidade. Grazas a iso déronse conta que non só era verdade que eles existían, porque o sentían así, senón que tamén as pedras, as árbores, as fontes e os ventos dos montes do seu país eran reais, aínda que non soubesen falar. Ao permanecer en silencio mirando ao ceo, ao sol e as nubes, ao darse conta de que podían convivir coas pedras, as plantas e os animais como noutro tempo fixeran as súas mulleres, comezaron a intuír que o auténtico e o verdadeiro deixaran para sempre o país dos pronomes. Por iso un día, guiados pola súa intuición e sen saber por que, centos de miles de homes e mulleres pobres abandonaron as súas pequenas casas, construídas sen distinción nin gusto, xa que non eran letrados nin tiñan posibles, deixaron atrás o pouco que tiñan e puxéronse en marcha desde todas partes cara ao mar. Alí esperaron días e días nas praias quizais intuíndo que alguén podería vir algún día salvalos. Como pasado un tempo non apareceu ninguén, decidiron marchar, sentindo no seu peito que debería haber algún lugar no que aínda estaría todo aquilo e todas aquelas persoas que viviran en Galicia e foran reais, e que ao ser reais, como reais eran os pobres, poderían chegar a sentir o valor da verdade, da bondade e da beleza. Marcharon todos xuntos en busca dese pobo, en busca do pobo desaparecido dos Oestrimnios, e como eles desapareceron para sempre no mar nun afastado día e á tardiña cando tamén o Sol, ao afundirse no mar, decidira marchar para sempre de Galicia.

44

Entremés Aínda que o Sol ten sentimentos, con todo é unha estrela, e por iso nunca pode deixar de brillar. O Sol brilla porque é moi pesado. O seu propio peso esmágao e afógao, e son a luz e a calor o froito dos seus continuos desafogos. Por iso o día que os pobres abandonaron Galicia, e o propio Sol decidiu tamén deixala para sempre, non puido, aínda que lle gustaría facelo, deixar de resplandecer. Cando os pobres foron penetrando no mar viron como os ían envolvendo as súas augas profundas e tenebrosas, e como aos poucos comezaron a afundirse nelas. Os pobres pediron entón axuda a Deus, pero non recibiron resposta porque seguramente Dios estaba a durmir. Por iso seguiron afundíndose suavemente e comezaron a darse conta de que estaban morrendo. Os pobres non estaban tristes nin asustados, como se pode documentar por un poema que escribiu un deles, unha nena chamada Katrina (véxase o poema); con todo ao ver os reflexos de Sol resplandecendo sobre a superficie das augas, pensaron, aínda que evidentemente iso non fose certo, que o Sol podería estar ríndose deles. O Sol continuou brillando noutras partes da Terra e houbo uns tempos nos que o Sol só a quentaba suavemente. Entón sempre era primavera e do mar só sopraban unhas suaves e cálidas brisas. Cando a primavera era eterna, as plantas e as flores nacían da terra espontaneamente e sen sementes, do mesmo xeito que os peixes nacían da auga do mar e os paxaros do propio aire. Naqueles tempos, cando as plantas se fixeron maiores apareceron os bosques e ao soprar neles as suaves brisas do mar o movemento das ramas das súas árbores producía unha música que escondía o segredo da harmonía do universo. Segundo foi pasando o tempo nos bosques naceron

tamén

directamente

da

terra,

os

animais,

que

eran

vexetarianos, aínda que basicamente se alimentaban dos aromas que despedían as flores.

45

Uns deses animais foron os seres humanos, que tamén nacían espontaneamente e sen dor, e que permanecían sempre unidos á súa nai, a terra. Cando a primavera era eterna os humanos vivían en harmonía consigo mesmos e coa natureza, e como podían escoitar directamente a música que tocaban as árbores e se alimentaban da terra e dos aromas das flores, entón podían coñecer a verdadeira esencia das cousas. Foi esa a mellor das épocas da historia da humanidade, e nela se alcanzaron os maiores logros no pensamento, as artes e as letras. Con todo, por aquel entón, como case sempre, Deus seguía durmindo, posto que o seu soño, como el mesmo, teñen que ser eternos. Esa foi a razón pola que a humanidade perdeu para sempre a mellor das oportunidades que nunca tivera; o día no que, cando xa Galicia desaparecera para sempre na escuridade, comezou a outra historia da humanidade. Afogando no meu inferno persoal Afogo en augas fondas e tenebrosas Alguén ou algo me ten agarrada aquí Non podo ver, todo é negro Trato de nadar, de saír á superficie, pero unha forza me ten amarrada Quero subir Pero sinto cómo afundo Cara abaixo, cara abaixo, vou cara abaixo A miña cabeza estala coa presión, pero intento nadar A cada paso teño máis frío Cada segundo os meus pulmóns son máis pequenos Pídolle a Deus que me salve Ninguén contesta Estou no fondo baixo as aguas do mar Parece que a auga me quere comer 46

Que marabilla se entrara no inferno Só quero morrer E aliviar a presión, o frío e a escuridade Perdinme a min mesma Véxome desde arriba Ela está a millas de min Ela é feliz, ela era eu, pero xa non Xa non me importa Non estou tola, nin triste nin asustada Non son ninguén, non son nada Sinto como afundo ata o fondo do mar E vexo as sombras do sol ríndose de cómo morro. Katrina Sefos (15 anos), tomado de Frederick K. Goodwin e Kay Redfield Jamison, Manic-Depressive Illness. Bipolar Disorders and Recurrent Depression, Oxford, Oxford University Press, 2007, p. 200.

47

Unha oportunidade perdida Para Jimena e Julia Adóitase considerar como un gran avance, que á súa vez xeraría innumerables beneficios, o feito de que os seres humanos aparecesen sobre o planeta Terra. Cremos, aínda a pesar de entrar con iso en contradición coa maioría, que non foi así, senón precisamente todo o contrario. En efecto, atrevémonos a aseverar, baseándonos en sólidos feitos e nunha análise racional, que o certo é máis ben o oposto. O

inicio

da

Historia

da

Humanidade

e

o

seu

posterior

desenvolvemento, rigorosamente analizados neste libro, supuxeron a perda dunha gran oportunidade que deparase grandes doses de felicidade, e grazas á cal puidéronse obter grandes logros no campo de pensamento e a cultura, tal e como os feitos porán a continuación de manifesto. Antes de que comezase o infortunado desenvolvemento da historia humana houbo un período especialmente brillante, que polo seu carácter inicial debe chamarse como época embrionaria, ou período fetal. Débese chamar así porque nel todos os seres humanos eran meros embrións ou fetos. Cando os fetos dominaban a Terra reinaba unha gran harmonía, o que puido intuír un gran filósofoso que se chamou Leibniz (ao que rigorosamente falando deberemos chamar a partir de agora, do mesmo xeito que a outros dos seus grandes conxéneres, un magnífico feto filosófico). Leibniz

dicía

que

no

mundo

existe

unha

harmonía

preestablecida, de acordo coa cal os seres que o habitan, e que el equivocadamente chamaba mónadas no canto de fetos, viven felizmente illados porque non teñen nin portas nin fiestras. As mónadas

non

se

poden

comunicar

entre

si,

pero

conviven

harmonicamente porque todas elas están perfectamente coordinadas 48

por Deus, que é unha especie de gran feto supremo, como demostraremos a continuación. Os fetos leibnizianos eran felices porque vivían en harmonía e nunca chocaban entre si, e ademais porque ningún se decataba de que existían os outros, nin do que podían estar facendo ou pensando, únicas garantías dunha convivencia pacífica. Os fetos son plenamente felices, como o demostra o feito de que están flotando, de que flotan de felicidade, unha sensación antiga cuxo recordo conservamos na nosa lingua, cando ao estar moi felices cremos estar flotando. Cando un flota ten unha agradable sensación de ingravidez que leva aparellada o pracer de que non parece existir ningún obstáculo material ao que teñamos que enfrontarnos e que nos

poida

xerar

consecuentemente

algunhas

sensacións

de

frustración ou contratempo. A flotación ingrávida en ambiente isotérmico - é dicir, a temperatura constante e agradable - aumenta aínda máis a nosa sensación de pracer. O cal constitúe outro sólido argumento a favor dos beneficios do noso estado fetal. Se a estes beneficios engadimos o feito de que sendo un feto un non ten que traballar, que ten casa, cama e comida garantidas, e de que ademais tampouco ten un que tomarse o traballo - que ás veces pode ser molesto- da dixestión e a excreción, entón as vantaxes deste período cronolóxico quedan perfectamente confirmadas. No entanto, non debemos contemplar a cuestión desde un punto

de

vista

estritamente

materialista,

posto

que

o

máis

importante da condición de ser un feto é que é a única condición humana

que

permite

o

pleno

desenvolvemento

da

filosofía.

Poderiamos sospeitalo xa ao pór o exemplo de Leibniz, un dos grandes filósofos fetos do século XVII europeo, pero quedaremos plenamente convencidos da veracidade da nosa tese cando nos deamos conta de que, seguindo a Aristóteles, debemos considerar

49

que só o lecer absoluto pode permitir o pleno desenvolvemento do noso pensamento. Esta é a razón pola cal non traballaban os filósofos gregos e pola que é tan importante a idea do deus otiosus, ou Deus desocupado dos baixos mesteres. Deus, dicía Aristóteles, non traballa porque Deus é un ser pensante, pacífico, tranquilo e que se coñece a si mesmo. Deus é un pensamento do seu pensamento. E quen pode pasarse todo o día pensando en si mesmo, vivindo nun mundo pechado, perfecto e illado, e gozando da máis absoluta paz e sen sufrir ningún cambio? Pois un feto, que é Deus, non só porque só pensa senón porque é o máis grande, o máis perfecto e o máis feliz dos fetos. Deus, dicía Aristóteles, é un ser pleno, que está sempre en acto. Non mellora nin emperora, porque é perfecto, como un feto, e como un feto non ten necesidade de ir a ningunha parte. Onde se pode estar mellor que nunha placenta? Os fetos correntes son só unha imitación ou unha sombra de Deus. Ás veces é dificil saber en que pensan os fetos, posto que, como son mónadas, son pouco dados á conversación. Con todo, ademais de Leibniz e Aristóteles (que nunca poderían chegar a formular uns pensamentos tan profundos se non fosen fetos) houbo outros grandes fetos pensadores, que centraron a súa atención en campos tan diversos como a relixión, a psicanálise e a filosofía. Todos eles se deron conta - cousa da que só se pode dar conta un feto - de que o mellor é estar fundido no outro e no mundo, e fundido con toda a tranquilidade, e sen querer nada nin buscar complicacións, só concentrándose nun mesmo, que como está fundido con todo o demais é o mesmo que pensar en todo. E xa se sabe que quen pensa en todo é que non pensa en nada, ou que só pensa a nada. Disto deuse conta un antigo príncipe da India, que se chamou Buda, e que lle chamou a isto de disolverse nun líquido fundirse no 50

nirvana. Buda quizais é que sempre tiña moita sede, e por iso lle gustaba iso de fundirse nun líquido. E ademais debíanlle de gustar os refrescos, porque, como se fan con zumes e con azucre, é neles onde un se dá conta do importante que é a disolución e o disolverse. Como Buda era só un pensador relixioso dixo isto así, un pouco ás bravas, e sen matizar moito. Aínda que, a verdade sexa dita, tampouco é cuestión de buscarlle moitos matices á nada, porque entón convertémola en algo, e abandonamos un principio básico do pensamento fetal. Para concretar un pouco máis a cousa foi necesario que aparecesen tres filósofos, que, aínda que non pretenderon matizar a nada, porque eran uns grandes pensadores fetales, con todo si contribuíron a comprendela. O primeiro deles era un feto xudeu excomulgado que vivía nunha bufarda en Holanda e chamábase Baruch de Spinoza. Spinoza pensou que só existía unha sustancia, e que Deus e o mundo eran o mesmo, do mesmo xeito que eran o mesmo a alma e o corpo. E que tamén eran o mesmo a razón e a paixón. Esta profundidade no pensamento e a sensación de perfección, plenitude e tranquilidade que se derivan del, só a puido concibir un feto: tranquilo, perfecto, plácido e feliz. Spinoza aspirou un día a non rir nin chorar, senón comprender, e iso só o pode conseguir un feto. Quizais para descubrir esa verdade antes tivese que sufrir moito, ao verse rexeitado por Clara Luisa, a súa noiva adolescente e ser expulsado do seu grupo marxinal polos marxinados, co cal decidiu quedar sentado na súa bufarda, non sabemos se en posición fetal. O pensamento de Spinoza foi continuado por un feto alemán que era catedrático e daba clases en Berlín, e que, a diferenza de Spinoza, non vivía nunha bufarda, se non nun piso decente. Ese feto, felizmente casado, chamábase Hegel.

51

Hegel foi o máximo expoñente do pensamento fetal. Seguindo a Spinoza pensou que non hai diferenza entre o eu e o ti, entre o eu e o nós, que corpo e alma son o mesmo, e que é o mesmo o mundo e Deus. E a toda esa mestura marabillosa Hegel chamoulle Geist. Hegel escribiu un libro sobre o pensamento fetal, ao que coherentemente titulou Lóxica. Nel necesitou moitísimas páxinas para expor todo o que foi pensando Deus antes de crear ao mundo, ou mellor de despregarse nel coma se fose unha alfombra, que primeiro se estira e logo recóllese. A Lóxica de Hegel é un libro marabilloso no que se empeza co concepto e logo desprégase todo o demais. Nela coinciden o ser e a nada, e nela recoñécese tamén a débeda con Buda e o budismo, pois aínda que Hegel era un feto e non tiña nin portas nin fiestras, como xa dixera Leibniz, con todo era un feto curioso e ben informado, o cal tampouco ten moito mérito se, á fin e ao cabo, só tiña que pensarse a si mesmo. Hegel foi o último gran feto capaz de entender a identidade do ser e a nada, así como as vantaxes que ten o non ser nada (aínda que el era catedrático). Iso foi así porque Hegel foi un feto tranquilo e felizmente casado, cousa que non lle ocorreu a outro gran feto alemán, Martin Heidegger. Heidegger foi tamén un feto pensante en alemán, pero non foi un feto tranquilo, nin moito menos feliz. Heidegger púñase un pouco histérico ao falar da nada, e dixo aquilo tan famoso de: a nada nadea (ou sexa, que anonada). Que a nada anonade é lóxico, pero non é como para montar un número. Os fetos se anonadan sen ningún problema, porque eles saben que o ser e a nada son o mesmo e que hai que anonadarse tranquilamente e sen montar escándalo, porque anonadarse non é malo, o malo é desanonadarse (ou sexa, nacer). Heidegger estaba histérico porque aínda que vivía nun piso grande e era catedrático, con todo tiña unha amante xudea que, 52

como Spinoza, tamén vivía nunha bufarda. Heidegger prefería a bufarda de Hannah Arendt á súa casa, pero a súa muller Elfriede, que non era un auténtico feto porque era economista- e ademais nazi obrigoulle a deixala. Entón Heidegger decidiu que de cando en vez tiña que irse ao seu pobo a sentar no parque co seu irmán Fritz, que era director dun banco dos que non están nos parques, e a falar de filosofía con el. Cando se quería anonadar, Heidegger ía pensar a unha cabana pequena, na que non debía de haber unha cama para Elfriede. O malo é que non quedou vivir no bosque en que tiña a cabana. Como saía nervioso dela cando volvía á cidade, afiliouse ao partido nazi e púxose a dicir unhas bobadas que ningún gran filósofo nin ningún feto quese prece debería dicir nunca. Se Heidegger fora un feto feliz e quedara na bufarda, como fixo Spinoza cando o deixou Clara Luisa, pensaría máis correctamente e sen tanta historia polo de anonadarse, que é do máis normal do mundo. Todos os grandes fetos foron case sempre alemáns, porque os alemáns foron sempre o pobo máis profundo. Houbo un feto xudeu austríaco - ou sexa, case alemán- que se chamou Sigmund Freud e viviu en Viena nun piso moi grande, aínda que, ao contrario que Hegel, non estivo felizmente casado. Freud era médico, pero lle gustaba moito ler e por iso escribiu moitos libros que falaban de case todo. Freud foi tamén un feto, pero como foi médico estivo un pouco inclinado ao positivismo. Por iso quizais só comprendeu a medias as dúas grandes verdades do pensamento fetal. Freud describiu moi ben o que el chamou o sentimento oceánico, que como o seu nome indica é o que un ten cando flota no líquido amniótico. De acordo con ese sentimento un, ademais de flotar, está tranquilo, é feliz e pode pensar tranquilamente en si mesmo, no ser e na nada. 53

O malo de Freud é que creu que ese sentimento non era do todo normal e que se confundía coa pulsión á morte, ou as ganas de morrer que ás veces ten a xente. Freud dixo iso porque aos psiquiatras dálles moita rabia que se lles suiciden os pacientes. Eles consideran que iso é un fracaso, porque se pon histéricos ao pensar no anonadamiento, como lle pasaba a Heidegger. E a verdade, que un psiquiatra se poña histérico xa é o colmo, sobre todo se ademais escribe tratados sobre a histeria. Con todo, en honra de Freud habemos de recoñecer que foi bastante fiel ás verdades profundas do pensamento fetal, xa que se deu conta de que existía o trauma do nacemento. Ou sexa, de que en realidade non queremos nacer, porque iso supón perder todas as nosas vantaxes e a posibilidade de coñecer a realidade. Como non queremos nacer, por iso sempre estamos logo dando a lata, querendo monopolizar ás nosas nais, que é o que se chama o complexo de Edipo. É evidente que nacer é unha equivocación, e un equivocado cálculo de custos e beneficios, posto que, como dixo outro feto filosófico: a vida é un negocio que non sae rendible. Ese filósofo chamábase Arthur Schopenhauer, levábase fatal coa súa nai (para non darlle a razón a Freud, aínda que Freud aínda non nacera), e deuse conta desta profunda verdade porque coñecía o budismo. Schopenhauer tamén pensou que había que anonadarse sen porse histérico e por iso paseaba co seu can e tocaba moito a frauta. Logo Freud lería o seu libro. Que os fetos cometesen o erro de nacer debe ter unha explicación racional.E como a debe ter, pois a ten. O feito debeuse ao problema dos embarazos múltiples. Non se sabe porqué comezou a darse o caso de que nunha matriz chegaron a convivir dous, tres, e ata máis fetos. Dous fetos non poden convivir, porque é unha contradición nos termos, porque se dous fetos viven

54

xuntos xa non son mónadas, senón díadas, e as díadas non están no libro de Leibniz. Ademais ter un feto á beira é moi incomodo. Calor hai, si, tamén comida, e tamén é verdade que un flota, pero como aos fetos gústalles darse patadiñas, entón os fetos de útero compartido empezaron a molestarse e a pensar que parte do útero tocáballe a cada un, se a dereita ou a esquerda. Dese modo xa non é posible pensar as cousas con tranquilidade, como fai Deus e facían os fetos filosóficos. E xa se sabe que se un non ten a tranquilidade para pensar ponse nervioso, pensa bobadas e toma decisións das que logo ten que arrepentirse. E iso foi o que pasou: xemelgos e trillizos comezaron a marchar dos úteros e a nacer. Cando saíron fóra e viron a parvada que fixeran por non saber convivir e facerlle sempre caso á Monadoloxía de Leibniz, entón decidiron amolar aos fetos pacíficos, felices e filosóficos que aínda non naceran. Así acabou o período fetal ou embrionario, no que o ser e a nada vivían xuntos tan ricamente, quentes, flotando, durmindo e pensando. Ese día comezou a existir o tempo e iniciouse unha nova época: a Idade dos nenos. Con ela incipit tragoedia, como dicía Nietzsche, un gran neno filósofo, posto que eses nenos acabarían cometendo o segundo gran erro: medrar e dar así orixe á Historia da Humanidade. Cando naceron todos os fetos a Terra poboouse de nenos. Entón viuse claro que existía unha diferenza importante entre dúas clases deles: os nenos e as nenas. A diferenza era evidente, porque as nenas eran bípedas, mentres que os nenos andaban a gatiñas. Logo de nacer os nenos comezaron a darse conta do que ía ser o comezo das súas desgrazas. Primeiro tivéronse que enfrontar á lei da gravidade, que lles obrigaba a realizar un constante esforzo para manterse erguidas ou de poutelas, no caso dos homes. Ademais diso tiveron que sufrir as inclemencias do tempo: o frío e a calor, a 55

humidade e a sequedad, co cal comezaron a botar de menos o seu antigo ambiente isotérmico. Non só era a gravidade e a calor e o frío, senón que ademais os nenos

deixaron

de

flotar,

e

por

iso

perderon

a

súa

antiga

tranquilidade e paz, obrigándolles ademais todas as súas novas ocupacións a abandonar case totalmente o camiño do lecer e o cultivo do pensamento puro. Os nenos, como outros animais que tamén andaban por aí, poderían dedicarse só a sobrevivir, pero como aínda conservaban unha pequena parte da súa antiga intelixencia fetal, decidiron que a única forma de recuperar aínda que fose unha mínima parte do paraíso no que viviran era dedicarse ao cultivo da nostalxia, ou sexa a lamentarse pola perda do fogar. É efectivamente a nostalxia a que nos pode explicar racionalmente as formas de actuar e pensar que caracterizaron ao antigo mundo da Idade dos nenos. O primeiro que decidiron facer os nenos como manifestación máis plena da súa nostalxia existencial foi porse a mamar. Os nenos comezaron a mamar non porque o necesitasen para alimentarse senón polas razóns seguintes. Cando un neno mama sente unha gran sensación de placidez, moi similar á de estar tranquilamente no útero. Ao estar en contacto co corpo da nai, o neno asimila parte da calor do seu corpo, e volve en certo xeito ao paraíso da isotermia. Ademais como, ao contrario que outros mamíferos, os nenos non maman de pé, senón que son collidos en brazos polas súas nais e colocados sobre os seus ventres, consecuentemente tamén pasan a recordar a antiga sensación de estar comodamente instalado e plenamente fundido no corpo doutro. Cando os nenos absorben o leite (nin moi quente nin moi frío, senón no seu xusto punto, xa que sae directamente do corpo da súa nai), senten o pracer de irse enchendo dun líquido quente, agradable e doce, que lles leva - unha vez rematada a súa inxestión - a caer

56

nun plácido sono, ou recuperación fragmentaria do sentimento oceánico ou a fusión co nirvana. Pero, está claro, un non pode estar sempre mamando nin nos brazos da súa nai, en primeiro lugar porque hai moita competencia polos recursos escasos, e porque ademais as nais tamén se cansan. O contacto coas nais só se puido reestablecer a tempo parcial, e iso provocou nos nenos unha gran frustación. Como os nenos non saben falar, por definición e porque, como se verá, a linguaxe inventouse moito máis tarde, cando xa existían a historia e a humanidade, decidiron inventar simultaneamente dous instrumentos: o choro e a rabecha, que se foron concretando en dúas vertentes: a práctica e a teórica. Se un é neno e quere mamar pode intentar chorar, porque case sempre funciona, do mesmo xeito que tamén é recomendable a práctica do choro para conseguir que a un o collan no colo, o toquene e lle canten nanas, unhas nanas que nesta época non tiñan evidentemente letra, pero si moito ritmo e que servían basicamente para que os nenos durmísense e recuperasen o seu antigo sentimento oceánico. O choro combinado coa rabecha pode lograr un maior nivel de eficacia, xa que, así como o choro adoita suscitar un sentimento de tenrura - se se sabe dosificar por parte dos interesados -, a rabecha consegue unhas veces combinar e outras transformar ese nobre sentimento noutro diferente, que é a indignación, que pode suscitar nas nais a idea - case nunca concretada - de tirar aos nenos polas fiestras. En honra á verdade, habemos de dicir que nesta época os nenos non podían ser botados polas fiestras, sinxelamente porque aínda non existían as fiestras que, como veremos, se inventaron máis tarde. Así como o choro e os intentos de apagalo foron a orixe da invención da música, grazas á creación das nanas, os axitados movementos das rabechas e os desesperados intentos das nais para 57

controlar

estes

convulsivos

movementos

infantís,

que

poden

desenvolverse en pé, de poutelas, ou directamente sobre o chan, deron orixe á invención da danza, unha danza de tipo máis ben orxiástico e dionisíaco, como moi ben soubo ver Nietzsche no seu famoso libro A orixe da Traxedia. Os

nenos

foron

así

mamando

e

chorando,

durmindo

plácidamente e axitándose convulsivamente nas súas rabechas, conseguindo, aínda que só fose parcialmente, recuperar parte do paraíso perdido da idade fetal ou embrionaria. E conseguiron manter este delicado equilibrio ata o día no que cometeron o gravísimo erro de medrar e de súpeto converterse en adultos, dando así orixe á Historia universal. Non debemos subestimar a importancia que o desenvolvemento do pensamento tivo nos grandes procesos de transformacións históricas, tal e como nos ensinou Max Weber no seu estudo sobre A ética protestante e o espírito do capitalismo. Grazas a iso poderemos comprobar que a errónea decisión de medrar debeuse no esencial a un erro de concepto. Así como houbo grandes fetos que foron grandes filósofos, tamén houbo nenos filósofos, que, como é de supor, só conseguiron imitar parcialmente aos seus grandes predecesores. O primeiro dos nenos filósofos chamouse Platón (en realidade non se chamaba así, ese foi un alcume que lle puxeron porque tiña as costas moi anchas, o que lle garantiu xa desde neno a súa condición de liderado). Platón, como é lóxico, desenvolveu toda unha filosofía da nostalxia, unha filosofía do retorno, da volta ao fogar perdido e da caída. Dicía Platón que a parte máis importante de nós é o que se chama alma, e que esa alma provén doutro mundo diferente ao mundo físico, no que é botada. Isto que di Platón reflicte dun modo evidente o paso do estado fetal ao estado infantil, polas razóns seguintes. 58

En primeiro lugar porque a alma o primeiro que sente é a sensación de separación, de ser arrincada do seu lugar de orixe e de perder o contacto co mundo das ideas, no que se fundían o suxeito e o obxecto, o todo e a parte e o ser e a nada. Esta alma botada, ou en estado de iecto, como tamén diría Heidegger copiando claramente a Platón, síntese botada ao mundo, porque ten que enfrontarse á lei da gravidade, como tiveron que facer os primeiros nenos ao nacer, e a lei da gravidade, ademais de ser notoriamente pesada, sempre nos tira cara abaixo. As almas platónicas botadas séntense raras, andan por aí dicindo que se esta non é a miña patria, que se eu veño doutro mundo, que se eu son superior, e dedícanse a querer volver ao mundo do que proveñen, intentando separarse do corpo mediante o cultivo da filosofía. Coa filosofía ás almas sáenlles unhas aliñas e vanse voando. Primeiro chegan á Lúa, e logo de ir pasando sen deterse por cada un dos planetas chegan por fin ao mundo das ideas, onde ao verse a si mesmas recuperan a sabedoría, a tranquilidade e a paz que só os fetos gozaron plenamente no seu tempo. Platón, ademais de ser un neno moi forte que quizais abusase dos seus compañeiros debido á súa forza física, foi tamén un neno moi estudioso. Sempre andaba dándolle voltas á xeometría. E aínda que non sabía falar, podía facer teoremas cun carabullo, debuxando figuras na area. Platón chegou á conclusión de que todo era un plaxio, as mesas plaxiaban á idea de mesa, as árbores á de árbore, e así sucesivamente. A el só lle gustaban os triángulos, os rectángulos e os círculos, pero non outros debuxos que facían outros nenos, nos que intentaban representar ás súas nais. Platón sempre estivo moi unido á súa nai, e iso explica o seu odio a todas as demais mulleres. Niso Platón era como os demais nenos, que sempre cren que a súa nai é a máis guapa, a máis boa e a mellor, é dicir, a que mellor copia a idea platónica de nai. A unión de Platón e a súa nai explica moi ben porqué era tan aplicado e 59

estudioso e o seu gusto pola música -sen letra- e pola danza armoniosa

e

ordenada,

afastada

no

esencial

dos

convulsos

movementos da rabecha. Ese compoñente platónico de neno aplicado viría ser logo como poderemos demostrar - a explicación crave, de tipo weberiano, da catástrofe que suporá o crecemento infantil. Pero antes de entrar no asunto e establecendo quizais unha especie de contrapunto, deberemos centrarnos noutro neno filósofo que se levou fatal con Platón, Nietzsche. Platón era un abusón, porque tiña as costas moi anchas. Nietzsche, pola contra, sempre foi un neno enfermizo. Estudioso si que era, e ao principio quería ser teólogo, por iso de volver reunirse con Deus e as ideas e o ceo e todo o demais. Nietzsche tamén estivo moi unido á súa nai, que sempre lle estaba mandando paquetes con comida cando Nietzsche ía de excursión polos Alpes. Como ía de excursión polos cumes e era unha especie de alpinista, a súa nai sempre lle dicía: come e abrígate ben. O problema de Nietzsche non era a súa nai, que era, como se pode ver, como todas as nais, senón a súa irmá Elizabeth, que era unha pesada e quería que Nietzsche fose moi famoso e andase por aí dicindo que en realidade non era Nietzsche, senón un señor que se chamaba Zaratustra, e que tamén se dedicaba a andar pasando frío polas montañas. A pesadez da súa irmá fixo que Nietzsche sempre estivese encabuxado, e por iso, e por darlle nos narices a Platón, ao que non lle podía no corpo a corpo, inventou o dionisismo, que é a expresión máxima do berrinche e a rabecha. Un neno dionisíaco é un neno que non para - hoxe chamaríanlle hiperactivo e daríanlle Ritalín -, que berra, chora, tírase polo chan e baila sen orde nin concerto, porque así cre que é moi orixinal. Como Nietzsche estaba sempre enfadado dicía que o importante era o dionisíaco e a traxedia, pero no fondo estaba de acordo con Platón, 60

aínda que non quería recoñecelo porque lle amolaba moito darlle a razón ao abusón. Que Platón e Nietzsche estivesen de acordo era inevitable, porque - xa o dicía Platón- a verdade é unha, só as opinións son múltiples.

Nietzsche,

disolverse.

Pero

así

como como

Platón, a

tamén

Platón

lle

quería

fundirse

gustaba

ou

disolverse

tranquilamente, con ritmo e a un paso un pouquiño lento, a Nietzsche pola contra gustáballe disolverse ao besta: berrando, patalexando, ata que quedaba durmido de puro esgotamento, embriagado polo pracer que lle producía beber o leite da súa nai. Nietzsche axitado e Platón tranquilo querían conseguir a mesma cosa - unha cousa que xa era imposible debido a un gravísimo erro histórico - volver recuperar a unidade perdida do obxecto e do suxeito, do ser e a nada e do feto e a súa nai. Eles intentárono. Cada cal ao seu xeito, pero non o puideron conseguir. Pero claro, como eran filósofos empeñáronse en pasarse de listos e ser máis orixinais que os demais nenos. No caso de Nietzsche compréndese porque sempre estaba Elizabeth dicíndolle que tiña que destacar, a pesar de ser un neno enclenque. No de Platón só a medias, porque con ese corpazo que se gastaba tampouco tiña tanta necesidade de destacar. Nietzsche e Platón cometeron o mesmo erro que os calvinistas, analizados por Max Weber. É dicir, ser uns avaros e porse a acumulalo todo, a amasar ideas ou riquezas. O que non pode ser non pode ser. Por moito diñeiro que un queira nunca o poderá ter todo, e se o chegase a ter todo non lle serviría para nada, porque como ninguén tería diñeiro ninguén o valoraría e non se podería comprar e vender nada. Querer telo todo é unha quimera que se chama capitalismo. Como todas as quimeras é imposible, pero a xente cre nela, así actúa e así lles vai. Platón

e

Nietzsche

tamén

eran

unha

especie

de

nenos

capitalistas, que pretenderon quedar con todo, mamar sempre, 61

monopolizar a idea de nai - ou sexa ás nais en si, a todas as nais-, e que pretendían que sempre os tivesen no colo, deixando aos demais nenos por aí tirados. Para converter o seu comprensible desexo en realidade, e como cumprir o desexo era xa imposible, Platón inventou o mundo das ideas, onde todo era perfecto, belo, cálido e tranquilo, e onde un podía pensar en si mesmo e en todo o demais. Pero ese mundo, que era o mundo fetal, xa non existía, e por iso Platón tivo unha nefasta idea, que nos dá a clave weberiana do fatídico feito de porqué os nenos decidiron crecer. Platón era un abusón, que non quería que os demais nenos mamasen e tivesen nais. Un día ocorréuselle xa o último. Foi xunto a un neno que se chamaba Dioniso de Siracusa, aínda que non tiña nada que ver co Dioniso que lle gustaba a Nietzsche, e no que Nietzsche pensaba mentres estaba relegado nunha esquina. Ese Dioniso

conseguira

dominar

a

outros

nenos

pola

forza,

non

filosoficamente, como quería facer Platón, e por iso chamábanlle o Tirano. Platón fraguou unha alianza con el, para obrigar a todos os nenos a facer debuxos de triángulos na area e a bailar ao modo lidio e a tocar música harmoniosa. Dioniso primeiro fíxolle caso, pero logo deuse conta de que Platón era un pesado e todo iso non servía para nada porque no canto de intentar acaparar ás nais e os seus peitos inventándose o mundo das ideas, un neno podía expulsar a outro do colo da súa nai e mamalo el todo. Dioniso de Siracusa descubriu así o uso da forza. Empezou a abusar, os nenos comezaron a pelexar e, como se deron conta que canto

máis

grande

é

un

máis

pode,

decidiron

crecer

todos

simultaneamente. ¡E todo por culpa de Platón! Mentres tanto Nietzsche, que foi a dar unha volta polos cumes e abrigouse, tal e como lle dicía a súa nai, decidiu - a ver se así a súa irmá o deixaba tranquilo - comezar a andar por aí dicindo que se 62

chamaba Zaratustra, e que era un Übermensch, ou superhome, que era a única forma na que el podía abusar dos outros nenos. A

catástrofe

foi

xa

inevitable.

Nenos

platónicos,

tiranos

macarras e superhomes nietzscheanos empezaron a crecer, porque non podían discutir as súas teorías e refutarse, xa que non existía a linguaxe. Ese día comezou definitivamente a Historia Universal. Ese día tivo lugar a maior catástrofe que lle puido ocorrer á especie humana, unha vez abandonado o seu estado fetal. Poderíase evitar a catástrofe?

Nunca

o

saberemos,

posto

que

a

validez

dos

contrafácticos sempre é dubidosa no ámbito científico. Aínda que quizais puidésemos pensar que se as nais lle poideran pór letra ás nanas que lle cantaban ás súas nenas e os seus nenos, estes, ao verse máis afagados, poderían quedar máis tranquilos e convencidos de que todos eles eran moi importantes, porque as súas nais os querían moito, a pesar de que naceran. Sirva como exemplo esta nana, traducida do inglés, e dedicada ás dúas protagonistas desta historia: Jimena e Julia: “What are little girls made of? What are little girls made of? Sugar and spice And all that’s nice That’s what little girls are made of”. The Oxford Dictionary of Nursery Rhymes, edited by Iona and Peter Opie, Oxford, 1951, páx. 117.

63

A orixe da familia, a propiedade privada e o estado: unha nova visión Á memoria das putas É unha opinión comunmente admitida que o oficio máis antigo do mundo foi a prostitución. E se é unha opinión comunmente admitida

é

que

debe

de

ser

certa,

porque

nas

sociedades

democráticas, como a nosa, sempre é verdade o que pensa a maioría. Partindo pois deste feito comunmente admitido, propóñome desenvolver unha ficción heurística (tal e como dirían os filósofos), ou un experimento mental (tal e como dirían os físicos teóricos) no que intentarei seguir os pasos de ilustres predecesores no campo da historia do pensamento humano, como foron Thomas Hobbes ou Jean-Jacques Rousseau. Seguindo os seus pasos, e os do mestre Inmanuel Kant, farei unha reconstrución racional da historia da humanidade, na que o papel que se lle concede á conxectura non se ha de interpretar como un certo gusto ou inclinación polos desafogos da imaxinación, senón como unha forma de chegar a comprender aquilo que nunca se poderá saber, o que constitúe o obxecto fundamental da ciencia da historia. Tal e como sinalaban os meus ilustres predecesores, a historia da humanidade tivo o seu comezo nuns bosques por onde andaba a xente, non se sabe se herborizando e recollendo plantas para facer unha colección, tal e como facía Rousseau, ou ben para intentar roubar a algún camiñante descoidado, indefenso e torpe. Ben, pois neses bosques non é certo que andasen uns homes que, segundo dicía Hobbes, levaban unha vida curta, brutal, pobre e triste, que decidiron porse de acordo un día para elixir un rei e deste xeito establecer as garantías legais que permitisen que a vida fose segura e cada un puidese ter a súa parcela de terra (grazas á 64

protección do poder real), nacendo deste xeito o que ían ser os estados modernos. Nin tampouco o é que outros homes, paseantes solitarios, decidisen porse un día de acordo para falarse, chegar a acordos e recoñecerse mutuamente cada un os seus dereitos, á vez que ían valando as súas parcelas e construíndo as súas casas, tal e como gustaba de imaxinar Rousseau. Pola contra, o que ocorreu foi moito máis complexo, se temos en conta o peso da opinión pública, que neste caso será a nosa principal garantía de veracidade. Estou disposto a aceptar, como investigador histórico, que a prostitución pode ser un oficio moi antigo, pero, en honra á verdade, creo que como científicos deberiamos admitir que o oficio máis antigo da humanidade non é o de puta, senón o de putero, ou home que, como adoita dicirse tecnicamente, decide ir de putas. Iso é así porque para ir de putas primeiro hai que ter diñeiro, e para ter diñeiro só se poden facer dúas cousas: ou ben traballar, o que garante que se terá diñeiro pero pouco, ou ben roubar, o que garante que se poderá ter moito. Como nos bosques primixenios que cubrían a Terra, cando o noso planeta era virxe e estaba aínda pouco contaminado, vagaban as putas (non me pregunten de onde saíran, pois isto sería sair das sólidas bases da observación histórica e entrar nos desvaríos da teoría), os puteros, que tamén vagaban, decidiron que terían que buscar algo con que pagarlles, e por iso puxéronse a cazar e inventaron consecuentemente armas e ferramentas, que deron orixe ao nacemento da tecnoloxía. Os puteros sabían que ás putas tiñan que pagarlles, aínda que non existía a linguaxe (que se desenvolveu despois, cando as forzas tecnolóxico-produtivas

alcanzaron

un

maior

nivel

de

desenvolvemento), porque iso ía implícito na definición, xa que se non tivesen que pagarlles non serían putas.

65

De todos os xeitos, cando os puteros comezaron a ir de putas sos ou en grupo (o de ir en grupo dáballes moita alegría e facíalles sentirse moi superiores) comezaron a utilizar os seus primitivos instrumentos de crédito, que podían consistir en alimentos, roupas ou abelorios, todos eles produtos do enxeño e o esforzo humanos, cuxo fin principal, ademais de garantir a mera supervivencia, consiste sempre en que os homes se crean importantes por todo aquilo que teñen e poden exhibir como mostra da súa virilidade. Así foi como as putas e os puteros, mediante o primeiro modelo de contrato social, deron o primeiro paso no desenvolvemento da historia da humanidade. Unha vez iniciada así a nosa historia, todo foi un camiño na procura do progreso. Como os puteros querían cada vez copular con máis putas empezaron a competir entre si. E desta nobre arte da emulación xurdiron cuantiosos beneficios, posto que as armas, ferramentas e abelorios facíanse cada vez mellores e máis atractivos á vista. E iso a pesar de que nesta época a humanidade aínda non se fixera sedentaria. A humanidade comezou a facerse sedentaria despois de que se producira un feito capital para o seu futuro, como foi a invención da linguaxe. Por que se inventou a linguaxe? E quen o fixo? A linguaxe inventárona os puteros porque se deron conta de que as putas lles saían moi caras e o seu uso lles esixía cada día máis esforzo. Un día a todos ocorréuselles á vez que tiñan que falar (tampouco me pregunten como foi posible, xa que a misión do historiador é describir os feitos que ve e non ceder a vas conxecturas), co fin de convencer á putas de que se deitasen con eles gratis. Así naceu unha forma de falar que se coñece tecnicamente co nome de enrolarse ou dar o rolo. As putas, que entón eran moi inxenuas, non se deron contan de que se escoitaban aos puteros estaban perdidas, posto que estes as ían liar e entón ían caer no seu poder. E así foi.

66

Os puteros, que comezaran a dividirse o traballo co fin de ter cada vez máis bens, decidiron tamén que as frases da súa linguaxe debían ter partes e así naceron as partes da oración. En todas as oracións gramaticales ademais estableceuse que debía haber un suxeito, que sería o que ía mandar e supúñase que tiña que ir sempre en masculino, ou putero. As putas quedaron así enfeitizadas pola linguaxe dos puteros. E estes, para aforrar máis instrumentos de crédito (entón non existía o diñeiro) decidiron meter ás putas nuns sitios novos, aos que chamaron casas, e que en principio foron evidentemente casas de putas. As

putas

estaban

encerradas

nas

súas

casas,

soas

ou

acompañadas. Elas non sabían falar, senón só escoitar o que lles dicían os puteros. Pero un día tivo lugar un acontecemento extraordinario. A todas as putas ocorréuselles á vez (volvo insistir en que isto é un feito e que non se deben conxeturar as súas causas, posto que como dixo unha vez Isaac Newton: hipotheses non fingo, frase coa que naceu a ciencia moderna, tamén chamada mecánica celeste) inventar as fiestras. As putas non inventaron as fiestras para que entrase a luz nas casas de putas, posto que nesas casas parece existir un certo gusto pola intimidade e os ambientes crepusculares, senón para falar unhas con outras das súas cousas. Os puteros, o día que se deron conta que as putas podían falar dixeron que iso que elas facían non era falar, senón só rexoubar, que é o único que saben facer as mulleres e as putas, e por iso non lle deron maior importancia. Con iso deron unha gran mostra de inxenuidade, posto que se as putas se podían pór de acordo e seguían facendo fiestras, o dominio dos puteros podería acharse en perigo. E así foi. As putas puxéronse de acordo e volveron aos bosques. Decidiron tamén que, como non querían aguantar aos fillos de puta, abandonarían aos seus fillos ao coidado dos animais e só criarían 67

novas putas. Algúns destes nenos abandonados no bosque logo fixéronse moi famosos, como Rómulo e Remo, Gárgoris, un neno salvaxe que ademais era español, Sargón, que logo foi rei de Acad, e Moisés, que fundou unha relixión moi importante que se chamou o xudaísmo. De modo que algúns historiadores chegaron a afirmar que todas as grandes culturas foron creadas por uns fillos de puta. Os puteros tiveron que porse serios e decidiron que había que pór fin a estes extravagantes caprichos das putas. Por esa razón, e unha vez que xa inventaran a economía e a tecnoloxía, xunto coa propiedade da terra e os bens inmobles, pois pola contra non poderían levar as casas de putas ao rexistro da propiedade, quedando consecuentemente sen elas, decidiron inventar o Estado e a Familia, que son dúas cousas moi importantes. Todo o mundo tiña a teima de andar pondo valos por todas partes e levando ao rexistro da propiedade as súas parcelas, razón pola

cal

adoita

dicirse

que

a

profesión

de

rexistrador

da

propiedade é case tan antiga como a profesión de puta. Pero iso daba lugar a moitas disputas polo coñecido tema de quítame alá estes valos. Pódese comprender que entón se fixo necesario crear un órgano superior ao rexistro da propiedade, que fose garante dos bens e a seguridade de todos, e así naceu o Estado. Cando os puteros inventaron o Estado déronse conta de que, ademais

de

pór

todas

as

parcelas

en

común,

debían

usar

mancomunadamente a violencia, e por iso crearon os exércitos, que eran grupos de puteros que actuaban violentamente de forma coordinada. Os puteros do neolítico (chámanse así porque xa entón se producira a división do traballo e das partes da oración), decidiron volver aos bosques capturar ás putas, seguindo así ese antigo costume, tan do gusto dalgúns grupos de soldados, de ir de putas en grupo.

68

As putas foron capturadas e raptadas, un episodio que quedou inmortalizado na historia de Roma co tema do Rapto das Sabinas, que logo tivo moita aceptación na Historia da Arte, sobre todo porque noutras épocas máis pudibundas os pintores podían pintar así mulleres medio espidas. Pero xurdiu un problema. Non se lles podía prohibir ás mulleres que falasen, porque como tiñan que ir coller auga á fonte e ir de compras, sempre quedaban por aí rexoubando e logo chegaban tarde á súa casa de putas. Para pór fin a este problema os puteros decidiron inventar o matrimonio. Ao inventar o matrimonio os puteros decidiron que como a palabra matrimonio derivaba da palabra nai, a partir de entón había que empezar a dicir que todas as mulleres eran unhas putas, menos miña nai, unha frase que logo quedou consagrada polo uso na historia da humanidade. Deste xeito as mulleres dividíronse en dúas: a) as que non eran putas, porque eran a miña nai, e b) todas as demais. Pero se presentou un problema. Como os puteros eran cada vez máis ricos déronse conta que, ao morrer, o Estado, que era un desenvolvemento do rexistro da propiedade, iba quedar cos seus bens, e por iso decidiron inventar a herdanza. Coa herdanza os bens do putero, que agora pasou a chamarse en latín pater familias (chamábaselle así en latín porque quedaba máis técnico, e xa se sabe que a tecnoloxía sempre foi moi importante), os fillos homes pasaron a quedar coas súas propiedades á morte do pai. Pero claro, como podía un pai deixar a súa herdanza a uns fillos de puta? Non podía ser, e por iso os puteros decidiron nunha asemblea constituínte que se realizou no foro da cidade (ou praza pública) que ademais das nais, as mulleres lexítimas tampouco deberían ser chamadas putas. Non porque non o fosen, que isto era unha dúbida que sempre lles quedaba (por iso tamén dicían en latín,

69

porque quedaba máis técnico: pater semper incertus est) senón porque un non lle vai a deixar a súa herdanza a uns fillos de puta. Esta reunión no foro foi moi importante e hoxe en día é coñecida na historiografía co nome de Foro das familias. A partir do día da súa celebración as mulleres dividíronse en putas e mulleres decentes, que eran só as nais e as esposas dos puteros, que decidiron cambiar o seu nome polo de homes ou varóns. Puideron facer o cambio porque á fin e ao cabo eles eran os que inventaran a linguaxe. Da instauración da familia, a propiedade privada e o estado deriváronse os maiores beneficios para a historia da humanidade. Pénsese que se non houbera estado non se podería estudar a carreira de dereito e non habería avogados, nin políticos; se non existise a propiedade

non

podería

haber

empresarios

e

entón

non

se

desenvolvería a tecnoloxía, volvendo caer a humanidade no seu estado de barbarie primixenia e tendo que volver aos bosques. O cal sería un problema, sobre todo porque cada vez quedan menos bosques, e non por outra razón. E desde logo se non houbese familia entón non había xinecólogos, que son os médicos que se ocupan das enfermidades da muller, e por iso se chaman así. Durante algún tempo pensouse que os xinecólogos se chamaban así porque os primeiros xinecólogos debían ser de Xenebra, como Rousseau, que vivía nas cidades antes de pasear polos bosques, pero esta conxectura etimolóxica hoxe non se considera acertada. Aos xinecólogos antes chamábaselles tocólogos porque eran os médicos que atendían os partos, e eran moi importantes para garantir aos maridos que as súas mulleres só producían fillos lexítimos, e non fillos de puta, na medida en que iso se puidese dicir con certeza. Naturalmente seguiu habendo fillos de puta e tamén putas. Había putas porque se dicía que eran necesarias, aínda que se tiñan fillos era o seu problema, porque só eran fillos de puta. 70

As putas desempeñaron un papel moi importante na historia da humanidade, aínda que se decidiu falar pouco delas, porque os que falaban sempre eran homes e as putas só sabían rexoubar. As putas foron compradas, vendidas e explotadas na Antigüidade polos traficantes de escravos, e aínda continúan séndoo na actualidade. Toleradas e protexidas pola Igrexa católica, que durante séculos tivo o monopolio das casas de putas, tiveran fiestras ou non. Os clérigos explotaban ás putas e as redimían logo en conventos, aparte de utilizalas tamén. Na Roma do século XVI e baixo o dominio do Papa chegou

a

haber

unha

puta

por

cada

catro

habitantes,

maioritariamente eclesiásticos. Pero as putas tiñan as súas santas, as súas festas e un certo recoñecemento, que derivaba da idea de que eran un mal necesario, un aliviadoiro para canalizar a violencia masculina e evitar a volta á violencia orixinaria e o retorno aos bosques, que xa non había. Hoxe en día segue habendo moitas putas (o buscador Google en español dá hoxe, día 13 de febreiro de 2008, 755.000 páxinas). Séguense comprando, vendendo explotando e maltratando, e quizais en recordo de toda esta historia que acabo de contar, que está avalada polos métodos da investigación histórica e comezaba antes da existencia do diñeiro, cada vez se lles paga máis a crédito ou con cartóns, estando tamén moi clara a súa vinculación co estado (como cando políticos españois, aproveitando as súas viaxes a Rusia vanse de putas ao Club Rasputín e pagan cos cartóns oficiais); e coa investigación

tecnolóxica

e

científica,

cando

se

descobre

que

executivos de grandes multinacionais da tecnoloxía as seguen incluíndo nas súas contas de gastos. Todo isto se podería evitar se as mulleres non cometeran o erro de crer que deitarse cos homes íalles a saír a elas gratis.

71

Os camaradas: unha historia de amor e odio Á memoria dos soldados tristes Nos tempos primixenios, cando os homes vivían nos bosques e aínda non chegaran a ser puteros, os homes camiñaban de poutelas e as mulleres, que aínda non eran putas, camiñaban a dúas, en posición erecta. Os homes, como só sabían andar a gatiñas e tiñan un campo visual moi limitado, alimentábanse das landras e as castañas que caían ao chan, completando a súa dieta con insectos e pequenas alimañas, que eran as únicas que podían capturar con esa estreita visión que trae consigo o feito de apenas poder levantar a cabeza. As mulleres, pola contra, como andaban de pé podían ter unha alimentación máis variada, grazas á recolección de distintos tipos de plantas e á captura das froitas que colgaban das árbores. Un día os homes, non se sabe porqué, decidiron porse de pé, e entón déronse conta de que o feito de andar de pé proporciónalle a un moi boas vistas. Cando se puxeron de pé comezaron a vagar polos bosques virxes, pero como cada un ía polo seu lado, non conseguiron apenas mellorar a súa condición posto que, ao contrario que as mulleres, que sempre recollían a froita en grupo, eles pretendían facelo todo individualmente. Ata que un día ocorreu que varios homes se xuntaron por casualidade e viron a outro home illado que quedara só. Foi entón cando ao miralo todos eles empezaron a experimentar un sentimento novo, o odio, e a pensar que ese home que quedou illado quería ser diferente e non estar integrado no seu grupo, e por esa razón, e sen preguntarse exactamente por que botáronse a el e matárono. Desde ese día os homes comezaron a formar uns grupos nos que eles se sentían moi solidarios porque odiaban a outro ou outros homes en común. Reunirse e ver aos outros lles producía un estado de exaltación e excitación, facíalles volverse violentos e á vez 72

enormemente solidarios, polo que decidiron que sería bo seguir matando aos demais. Os homes mortos quedaban abandonados nos bosques, ata que un día, cando as mulleres ían en grupo recoller a froita decidiron coller o cadáver dun home morto e colocalo nun pequeno burato, en cuxo fondo depositaron moitas follas e flores. Decidiron tamén pór unhas liñas de pedras rodeando o buraco do morto. E fixérono así, non porque lles dese pena, porque elas non sabían moi ben quen eran os homes nin por que se mataban, senón porque pensaron que os mortos quedaban máis bonitos dese xeito. Os homes continuaban matándose uns a outros, pero se deron conta de que iso non tiña moito sentido e non servía para nada, e por esa razón decidiron orientar a súa violencia contra os animais. Antes diso os homes non sabían cazar. Os animais eran ou máis rápidos ou máis fortes que eles, e por iso sempre se lles escapaban. Cando decidiron atacar aos animais en común e así declararlles a guerra, os homes comezaron a coordinar os seus esforzos e fixéronse máis intelixentes. Como agora vían de lonxe déronse conta de que podían lanzar pedras e outras cousas a distancia e dar no blanco, polo cal procederon a inventar as armas arreboladizas, como o arco e as frechas e as lanzas, coas que comezaron a diezmar aos animais. Cando mataban un animal tiñan que comelo. Ao principio pelexaban todos polas mellores partes da prea, pero déronse conta de que así non chegarían moi lonxe porque sempre se debe odiar aos que son diferentes e cooperar cos do noso propio grupo, so pena de que o noso propio grupo desapareza corroído pola súa violencia intestina. Por iso decidiron repartir ás preas dun xeito cerimonioso, establecendo

que

cada

parte

debería

corresponderlle

a

un

determinado tipo de persoas. Con todo, entón non había xerarquías e por iso déronse conta de que tiñan que inventalas, co fin de que os 73

grupos non se disolvesen. Unha vez que o fixeron decidiron que as mellores partes haberían de corresponderlles aos que a partir de entón ían ser considerados os mellores, e dese modo creáronse distintos tipos de rangos e xerarquías, de modo tal que comían as mellores partes do animal aqueles considerados como os máis sobresalientes dos cazadores, sendo á súa vez considerados como os cazadores

máis

sobresalientes

precisamente

porque

eran

os

cazadores que comían as mellores partes das súas presas. Neses momentos as mulleres seguían paseando polos bosques en grupos, recollendo froitas para comelas e flores para adornar as sepulturas dos cadáveres que atopaban ás veces cando saían de paseo. E é que de cando en vez aos cazadores íaselles a man e decidían reforzar a solidariedade do seu grupo matando a alguén diferente. Pero xurdiu un problema, e é que un día un grupo de mulleres que ían de paseo atopáronse cuns anacos de carne que deixaran abandonados algún grupo de cazadores, que ou ben non sabían medir exactamente as súas necesidades alimenticias, ou ben comezaran a cazar por entreterse e facerse así un pouco máis solidarios. O cheiro da carne atraeu ás mulleres e decidiron probala. Ao comela sentiron que a carne e o sangue contido nela lles daban moitas enerxías e as facía sentirse moi fortes. E foi así nese día como as mulleres deixaron de ser vexetarianas. O problema foi que, como só os homes eran os que cazaban, entón as mulleres tiveron que comezar a relacionarse con eles e así foi como os homes se converteron en puteros, porque só entón as mulleres comezaron a gustarlles - porque xa compartían con eles o gusto polo cheiro da carne e o sangue -, e consecuentemente, e como xa contamos, foi tamén así como as mulleres se converteron en putas, nacendo en sucesivos pasos a familia, a propiedade privada e o estado.

74

Unha vez instauradas todas estas institucións básicas os homes, que seguían sendo puteros, comezaron a chamarse a si mesmos “nós os camaradas”. Eles chamaban camaradas aos homes que andaban por aí en grupos, cazando ou matando a algún que outro home, de cando en vez. Como

lles

custaba

traballo

conseguir

alimentos,

bens

e

abelorios, para eles e para as putas, un día decidiron que ás mulleres tamén se podía violalas e que, sobre todo, era moito máis excitante violalas en grupo. Así non había que pagarlles nada nin formar familias, porque todo era gratis. Ademais, se se cazaban grupos de mulleres se podía conseguir non só non darlles nada e facer con elas o que un, ou varios, quixesen, senón polas, por exemplo, a colleitar froitos para os grupos dos novos camaradas. Foi deste xeito como comezou a existir unha nova clase de mulleres, ás que se chamaba as escravas. Con elas podíase ter sexo gratis. As escravas non podían pedir nada, e ademais podíaselles decir que fixesen o que un quería. Ás veces as escravas tiñan fillos, pero como as escravas eran gratis, os seus fillos non valían nada, porque o que non custa nada non vale nada, segundo se di. E así, deste xeito os fillos das escravas pasaron a ser considerados como un problema particular delas. Algúns homes sentíanse ás veces moi atraídos polas escravas. Nun país que por entón se chamaba os Estados Unidos de Norteamérica houbo mesmo un señor moi importante e que tiña moita xerarquía, que se chamaba Thomas Jefferson, que tivo moitos fillos cunha escrava súa que se chamaba Sally; con todo nunca lles deu nada e non lles deixou nada en herdanza, porque Sally ademais de escrava era negra, e ser negro é unha forma moi clara de ser diferente. Aos poucos os camaradas déronse conta de que, así como ao colaborar na caza melloraran moito as súas armas, se seguían colaborando podían conseguir facerse ricos con algo similar á caza, pero feito con seres humanos: homes e mulleres. E foi así como 75

inventaron a guerra, que lles permitía capturar homes e mulleres como escravos, roubar gando e todo tipo de bens, e ata apoderarse dos territorios doutros grupos de camaradas guerreiros ou pacíficos puteros. A historia da guerra foi a partir de entón unha historia moi brillante, moi acelerada, e a partir da cal obtivéronse grandes logros de todo tipo. Ata o punto de que se chegou a dicir que sen a guerra non habería nunca ningún progreso tecnolóxico e económico, e non se desenvolverían as grandes institucións políticas, como os reinos e os imperios. Os camaradas decidiron que cando se reuniran formarían unhas institucións chamadas exércitos. Cando se creou o primeiro exército, o que debeu ocorrer xa hai moitos anos, os seus membros comezaron a roubar, saquear e capturar escravos, de modo tal que todo o mundo decidiu que tiña que ter un exército para defenderse do exército do outro. Ninguén quería ter un exército, pero todo o mundo dicía que debía telo porque o tiñan os demais. Deste xeito dicíase que había exércitos bos e exércitos malos. Os exércitos malos eran os exércitos dos outros loxicamente. Pero tamén se daban casos en que uns exércitos actuaban mellor e outros peor, uns eran máis xustos e outros máis inxustos. Parece

ser

que

houbo

só

dúas

guerras

na

historia

da

humanidade nas que os bos loitaron contra os malos. A unha chamáronlle a Segunda Guerra Mundial, que acabou coa morte de Hitler, e a outra a Guerra das Galaxias, da que fixo unha película moi famosa Georges Lucas. Nela ata se deu un caso moi triste e é que un cabaleiro jedi que fora bo converteuse no xefe dos malos, o que quizais quería dicir que ás veces non é moi fácil distinguir aos malos dos bos. Os exércitos foron mellorando. Fixéronse cada vez máis grandes e máis racionais. Creáronse e fundiron armas novas, 76

primeiro de bronce e logo de ferro. Os camaradas deixaron de combater dando berros de forma que parecían (como ocorría antigamente)

auténticos

histéricos.

Pola

contra

comezaron

a

combater en formación, marcando o paso ao son das frautas primeiro e logo dos tambores. Como os exércitos eran cada vez máis grandes creáronse moitos rangos e xerarquías, como entre os antigos cazadores. E, como entre eles, segundo a xerarquía que un tivese correspondíalle unha maior parte do botín en escravas, animais e obxectos preciosos. Era moi importante respectar a repartición do botín, porque o botín dun camarada ou guerreiro era proporcional á súa honra e a súa honra dáballe a súa gloria, que era cantada por poetas historiadores ou xornalistas, segundo as épocas. Hai casos curiosos na literatura universal nos que a inxusta repartición do botín podía dar lugar a grandes enfados ou cabreos, que algúns chaman olímpicos (porque os deuses da Antiga Grecia vivían nun monte que se chamaba Olimpo), e outras persoas chaman tamén rabechas, ou ataques de cabreo esaxerados, como o que tivo o

guerreiro

grego

Aquiles

cando

o

seu

superior

xerárquico,

Agamenón, lle quitou unha escrava que lle tocaba na repartición do botín. Aquiles enfadouse tanto que abandonou aos seus camaradas e ata foi responsable da morte do seu amigo Patroclo. O asunto deu ata para compor un poema en vinte e catro cantos que se chamou a Ilíada ou poema da “cólera de Aquiles”. É pois evidente que todos aqueles bens que a humanidade debe á guerra están relacionados co bo uso da guerra e a violencia, que debe estar organizada e regulada. Na guerra todo debe estar controlado. E ademais coa guerra obtéñense moitas cousas: riqueza, escravos e tamén prestixio, de modo tal que case todos os grandes gobernantes foron grandes guerreiros.

77

A guerra só tiña un inconveniente, e é que causaba mortos e feridos e eses mortos e feridos eran fillos das mulleres, quen como sabemos cometeron historicamente dous erros: cheirar a carne e deitarse cos homes. As mulleres pronto se deron conta que na guerra os que morrían non eran cadáveres achados ao azar, como nos tempos primixenios, senón os seus fillos e os seus maridos, e por iso un día as mulleres inventaron o choro. As mulleres comezaron a chorar cando enterraban aos mortos e cando lles seguían pondo flores ou acendéndolles lampadiñas. Así foi como se deron conta do terrible que podía ser a guerra. Con todo, tiveron que aceptala, porque se non a aceptaban outros camaradas distintos podían levalas como escravas. Tiveron así que escoller entre criar fillos para que llelos matasen os seus propios camaradas na guerra e criar fillos para outros camaradas que non eran os seus, e que tamén poderían ser vítimas da violencia. Ao final decidiron aceptar o seu destino e pensar que sempre é mellor o malo coñecido. O que seguiron facendo, con todo, foi chorar. Pero tampouco se lles permitía chorar demasiado, por exemplo nos funerais dos caídos no campo de batalla. Se se puñan moi histéricas - dicían os gregos - rompían o esplendor da cerimonia, na que se dicía que morrer pola patria é a morte máis bela e que só morrendo dese xeito se pode alcanzar a gloria e se pode dese xeito vivir para sempre no recordo dos outros camaradas. Por iso fixéronse leis que lles limitaban as horas de chorar e que lles regulaban o seu loito. E ata se premiou a aquelas que exhibían con orgullo aos seus fillos mortos. A guerra mellorou na terra e no mar. Inventáronse unhas cerimonias ou encontros, que se chamaron batallas terrestres e navais, nas que se enfrontaban grandes exércitos e flotas. As batallas gañábanas

os

que

eran

máis

intelixentes

e

estaban

mellor

organizados, pero tamén os que tiñan mellores armas e mellores barcos. Por iso fóronse desenvolvendo diferentes grupos de artesáns, 78

que logo se converteron en grupos de enxeñeiros e científicos militares, animados por outros grupos de sabios, que se chamaron filósofos, historiadores e teólogos. Así se construíron barcos máis grandes, máis rápidos, áxiles e maniobrables, que ben manexados e baixo un mando intelixente aseguraron o dominio do mar. Así como lanzas, arcos, frechas, espadas e escudos cada vez máis duros e resistentes que permitiron crear os grandes exércitos coas súas falanxes e lexións, nos que miles e miles de soldados, a pé ou dacabalo, movíanse rítmicamente baixo o mando duns estrategos ou xenerais que xa non combatían persoalmente senón que manexaban soldados do montón, xinetes ou flotas enteiras como pezas nun taboleiro dun xogo de fichas. As batallas tiñan unha orde, unha moral e unha lóxica. Había que combater cara a cara fronte ao inimigo, usar só as armas permitidas, respectar as treguas e deixar recoller os cadáveres dos derrotados, aínda que os sobreviventes logo foran vendidos como escravos e se saquearan ou queimaran as súas casas. Combater era nobre porque os inimigos sempre eran malos e porque se entendía que así un protexía as súas mulleres e as súas fillas da luxuria e a violencia dos outros e defendíase a terra da cidade, o imperio ou a patria, que se dicía que era unha nai (non se sabe ben porque se chama nai á terra porque os seres humanos nunca foron vexetais, é máis ata estaban orgullosos de non selo). Durante moitos séculos os que combatían tiñan moito prestixio e recoñecemento social, ademais de grandes beneficios económicos. Vestíanse de formas rechamantes, e os seus traxes de cores moitas veces atraían ás mulleres, quizais en recordo da primeira vez que cheiraran o sangue e a carne. Ademais, as mulleres pensaban que ter fillos cun guerreiro era bo porque o guerreiro protexeríallos (aínda que tamén podía levalos morrer á guerra). Era certo, pero peor era quedar a mercé dos guerreiros alleos.

79

As guerras foron gloriosas ata que os homes inventaron as máquinas. Houbo unha época en que se inventou a pólvora e con ela fixéronse canóns, que permitían destruír as murallas dos castelos e as cidades. Para contrarrestalos, as murallas fixéronse máis baixas e máis anchas e a situación volveu quedar en táboas. Nas batallas navais e terrestres tamén se usaban os canóns, pero como todos os tiñan

máis

ou

menos

iguais

as

batallas

seguiron

quedando

equilibradas e os guerreiros podían exhibir nelas o seu valor, a súa intelixencia e a súa habilidade. Nas batallas terrestres, por exemplo, seguíanse usando as lanzas e as espadas, xunto aos mosquetes e as pistolas. Pero como as pistolas e os mosquetes eran dun só tiro e levaba moito tempo recargalos, basicamente seguiron sendo iguais, coas súas formacións e os seus movementos coordinados. Ata que un día alguén puxo unha punta de lanza nun mosquete e inventou a baioneta. Iso desequilibrou as batallas terrestres porque mosqueteiros e lanceiros pasaron a ser o mesmo. A partir de aí todo cambiou. Houbo un xeneral moi baixiño (os xenerais baixiños sempre queren destacar na guerra, quizais porque así se senten máis altos) que se chamou Napoleón Bonaparte. Este señor decidiu concentrar o lume dos canóns nas formacións dos soldados de infantería que ían moi ben vestidos de cores, co cal a guerra xa empezou a ser cada vez menos honorable, porque os anaquiños da carne humana lanzados ao aire parecen menos gloriosos que as vellas feridas de lanza ou espada, cantadas polos poetas épicos. A partir de entón todo foi a peor. Os fusís pasaron a ser de repetición. Podían disparar varios tiros sen cargalos polo canón. Logo, as metralladoras comezaron a disparar centos ou miles de tiros por minuto. Os canóns fixéronse máis potentes e así e desde fai uns cento vinte ou cento trinta anos as guerras comezaron a converterse en masacres masivas, nas que miles de soldados podían morrer nunha soa mañá, segados polo lume das metralladoras, triturados 80

polos canóns ou esmagados polos tanques primeiro e polos avións logo. O mesmo ocorreu no mar. Os barcos deixaron de ter velas e movéronse a vapor. Os seus canóns fixéronse máis potentes e se blindaron os seus cascos. E así naceron os barcos invencibles, chamados acoirazados, cuxos cascos eran impenetrables e cuxo tamaño era xigantesco. Con todo, científicos e enxeñeiros descubriron que barcos moi pequenos e rápidos cunhas novas armas chamadas torpedos podían destruír aos acoirazados, e así o fixeron. Pero á súa vez eses barcos pequenos podían ser destruídos por outros moi rápidos, pero máis grandes, que se chamaron destrutores, e así o fixeron. Aos destrutores destruíronos outros barcos máis grandes e potentes

chamados

cruceiros,

co

cal

volveron

dominar

os

acoirazados, quedando todo como estaba. Era mellor non inventar nada, porque cada arma, cando a posuía o outro, equilibraba o xogo de forzas, pero non foi así. Iniciouse unha fulminante carreira científica e técnica que fixo progresar todas as ramas do saber, de modo que a guerra pasou a ser unha parte fundamental da industria e os seus protagonistas, ademais dos soldados, foron os sabios: os científicos, os enxeñeiros e os empresarios. Deste xeito a guerra converteuse nunha gran fonte de riqueza, como o foi ao comezo da súa historia, cando dela se obtiña un rico botín e o goce do traballo dos escravos e o corpo das escravas. Só houbo un problema, e é que o propio desenvolvemento da ciencia e da técnica levou a construír unhas armas tales que podían acabar coa vida humana sobre a terra, co cal a guerra deixaría de ter sentido. A graza que ten unha guerra é que alguén a conte; se ninguén vai sobrevivir, para que facela? Os soldados xa non poderían ir por aí impresionando a esas mulleres que se deixan atraer polo cheiro do sangue ou o diñeiro. Por iso, o lóxico sería disolver os exércitos, pero non se fixo así por dúas razóns. Primeiro, porque seguir fabricando 81

armas

sofisticadas,

instantaneamente,

que

se

equilibran

converteuse

nun

gran

unhas

a

negocio.

outras Un

case

negocio

absurdo, posto que se fan armas co fin de non que se cheguen a usar nunca e de disuadir aos outros de que non usen as súas, o que se podería conseguir asinando un acordo axedrecístico de facer táboas, pero un negocio enormemente rendible. E en segundo lugar, porque os novos sabios da guerra tamén comezaron a beneficiarse dese negocio, gañando diñeiro e exhibindo as honras que antes exhibían os soldados de coloridos uniformes. Estes novos sabios pasaron a ser os serventes dos señores da guerra, que agora eran os señores do diñeiro, e crearon novos rituais e sociedades nas que intercambiaban os que eles consideraban que eran as preas da súa caza do coñecemento, e aos que puñan por escrito nuns papeis, que se intercambiaban segundo os seus costumes académicos. Deste xeito desapareceron os antigos sabios e morreu a antiga sabedoría, que xa non podía ter un lugar no rendible mundo das armas intelixentes feitas de modo tal que se os que as controlan son intelixentes, decidirán non usalas. Coda A guerra e a súa gloria, o diñeiro e o poder dos homes chegaron a dominar o mundo. Xa non quedan no mundo os bosques virxes nos que os homes primixenios andaban de poutelas e as mulleres saían xuntas recoller flores e froita. Todo o mundo está organizado e controlado. A economía réxeo todo, os poderosos non só controlan as riquezas, senón tamén o saber e a súa gloria, que unicamente pode crecer baixo o resplandor do diñeiro. Pero que foi das mulleres? As mulleres foron derrotadas ao caer na tentación do cheiro do sangue e da ilusión de que os homes algún día as considerarían as súas iguais nos praceres do sexo. As mulleres intentaron contrarrestar o odio que suscita o cheiro do sangue co amor co que enterraran ao primeiro morto, a pesar de 82

que aínda non o amaban. Puxeron o seu amor e o seu esforzo en procrear e criar a uns fillos que logo lles foron arrebatados e pasaron a ser os dominadores do grupo do que saíran as súas nais, ao quedar as mulleres relegadas do glorioso mundo da guerra e do saber. Con todo, non todas elas caeron na trampa. Un pequeno grupo decidiu apartarse do curso da historia e pasar á clandestinidade, volvendo crear unha sociedade feminina, como aquela que existiu cando as mulleres paseaban recollendo froitas e flores. Esas mulleres decidiron esconder todo o bo que houbo algunha vez na historia da humanidade e foi contado nos libros que esconden as antigas historias e os vellos secretos da sabedoría. Eses libros e esas mulleres están aínda ocultos. Esperemos que algún día poidan volver ensinarnos as súas bibliotecas.

83

Ascenso e caída das Bibliotecas Para Mariví Querida Mariví: ti sabes mellor ca min que a Biblioteca máis importante do Mundo Antigo foi a Biblioteca de Alexandría. Ata hai pouco críase que a maior parte desa biblioteca fora destruída na época de Xulio César por mor dun incendio. Con todo, hoxe sábese que o que se queimou nese momento foi soamente un cargamento de libros que estaba no porto da cidade. En realidade, o responsable do fin da Biblioteca de Alexandría e da destrución - ou expurgo - da maior parte dos seus fondos foi un califa musulmán que decidiu dúas cousas: desmontar a pirámide de Keops

e

queimar

os

libros

da

biblioteca,

utilizándoos

como

combustible para os baños públicos. É seguro que o califa non conseguiu desmontar a pirámide, porque aínda está aí. Ao parecer cansouse ou pensou que non lle era rendible. Non sabemos se porque se deu conta que o pasado ten ás veces demasiado peso ou porque quizais pensou que a pirámide podería contribuír no futuro ao desenvolvemento sostible, a través do turismo, de paso que os seus correlixionarios ían peregrinar á Meca. O criterio que utilizou o califa para destruír a biblioteca era moi razoable. El pensou que se o que dicían os libros que estaban alí xa o dicía o Corán, é que entón eran verdadeiros, e se dicían o contrario eran falsos. En calquera caso o que lle pareceu indubidable é que un libro non é válido se non está representado nun Índice de Citas, e nese momento o Índice de Citas máis prestixioso era o Corán, que aínda hoxe en día segue sendo citado constantemente de memoria por parte de amigos do saber máis ou menos amplos de miras. Na cidade de Alexandría vivira Hipatia, filósofa e matemática, unha das últimas figuras senlleiras da filosofía grega. A pobre Hipatia foi asasinada e desmembrada por unha caterva de monxes furiosos que, xa antes da chegada do califa, eran tamén da opinión de que só debían ser útiles os libros citados no Antigo ou o Novo Testamento, 84

que para eles - como cristiáns - eran os únicos índices de citas fiables. Hipatia tivo unha escola formada exclusivamente por mulleres amantes

dos

libros,

e

esas

mulleres

organizáronse

na

clandestinidade, escondendo moitos dos libros antigos nas igrexas ou nas sinagogas, que é onde podían pasar máis desapercibidos. Así se explica, por exemplo, o descubrimento da biblioteca da geniza (depósito) da Sinagoga do Cairo. As discípulas de Hipatia formaron un pobo que se chamou o “Pobo das Bibliotecarias”, maioritariamente integrado por mulleres. As Bibliotecarias desempeñaron un papel fundamental na Historia do Occidente, sendo un dos pobos que participou nas ondas das grandes invasións e migracións. Pero como eran mulleres os historiadores, que case sempre foron homes, non lles deron a importancia que merecen. O pobo das Bibliotecarias sempre tivo conciencia da súa clandestinidade. Como as cousas non ían ben en Exipto emigraron en dúas grandes ondas: unha delas foi ao Imperio Bizantino e outra cara á Europa Occidental. As bibliotecarias levaron escondidos os libros que puideron rescatar da Biblioteca de Alexandría, e grazas a elas temos na actualidade todos os manuscritos gregos e latinos. Como na Idade Media mandaban os homes, e os únicos que sabían ler e escribir eran os monxes e os clérigos, as Bibliotecarias decidiron vivir nos mosteiros. Algunhas crearon mosteiros propios, pero a maioría optaron por ocultar a súa identidade e levar unha dobre vida, mantendo escondidos os manuscritos que conservaban a sabedoría

da

Antigüidade.

Soportaron

a

clandestinidade,

a

incomprensión e a marxinación porque levaron con elas dúas copias do Libro da Sibila, que contiña unha profecía acerca da luz que anunciaba o final dos califas e dos fanáticos do sistema das citas e os expurgos.

85

As bibliotecarias bizantinas ou europeas só conseguiron ir sacando á luz, aos poucos, o que quedaba da sabedoría antiga, cando convencían a algún monxe ou pope de que era necesario en primeiro lugar ler un libro, e logo non quedar con el, co fin de que outros monxes puidesen tamén lelo. As bibliotecarias non tiñan os mesmos problemas que os monxes, porque elas sempre tiñan os libros en común e só podían lelos na clandestinidade. Ademais tiveron que aguantar durante séculos que os monxes pensasen ou lles dixesen que elas non eran máis que un obstáculo para os seus estudos. Os libros que o pobo das bibliotecarias levou nas súas migracións foron dándose a coñecer aos poucos á longo da Idade Media, e ao chegar o Renacemento, cando as bibliotecarias bizantinas tiveron que saír correndo de Bizancio ante a chegada outra vez dos aiatolas do Índice de Citas, os libros que elas levaron consigo, como os de Platón, pasaron a ser coñecidos en Europa. Coa invención da imprenta moitos dos tesouros escondidos nos sotos das bibliotecarias saíron á luz. E coa chegada da Reforma e a moda

de

traducilo

todo

ás

linguas

vulgares,

algúns

clérigos

empezaron a dicir que tamén as mulleres deberían aprender a ler, polo que algunhas bibliotecarias europeas (xa non había bizantinas, porque saíran correndo) decidiron saír á luz e escribir e publicar libros de distintos temas. Logo da Idade Moderna, na que os donos dos libros seguían sendo os clérigos e os nobres, que os coleccionaban pero que non os lían (porque tampouco eran capaces de entendelos), veu a Idade Contemporánea,

que

é

cando

naceron

as

grandes

Bibliotecas

Públicas, e iso permitiu ás bibliotecarias saír case da clandestinidade. Dise case porque en realidade as bibliotecarias non quedaron incluídas na Declaración Universal dos Dereitos do Home, que eran do Home e non da Muller. Con todo, grazas ás súas loitas sindicais, aos poucos comezaron a ser recoñecidas. 86

A Idade Contemporánea divídese en dúas etapas desde un punto de vista bibliotecario, que é o único sensato. A Alta Idade Contemporánea na que subiu cada vez máis o número de libros e bibliotecas, e a Baixa Idade Contemporánea, na que comezaron a decaer o número de libros, bibliotecas e bibliotecarias. Cando chegou a Baixa Idade Contemporánea apareceron uns señores, que ás veces eran tamén señoras, que dixeron que todos os libros, ademais de ter que estar sempre citados, tiñan que estar sempre conectados a un enchufe, e que sen iso non servían. Por iso comezaron a expurgar e a tirar os libros que non estaban enchufados. Ao reducirse o número de libros moitas bibliotecarias tiveron que marchar e pasar á clandestinidade, volvendo esconder os restos da sabedoría nos sotos, cando non estaban ocupados polas prazas de garaxe. Así se perdeu o recordo de grandes bibliotecarias, que decidiron esconderse de novo, como ao comezo da Idade Media, o día en que un señor que era unha autoridade moi fundamentalista do Índice de Citas decidiu negarlle a Deus un sexenio de investigación porque non acumulara cinco publicacións en seis anos. Este especialista razoou que Deus era autor dun único libro, polo que non podía ser baremado, e ademais observou que nalgunhas reseñas se dicía que a Biblia tampouco a escribiu persoalmente, segundo se dicía en revistas autorizadas. E por iso negoulle o sexenio. Algunhas bibliotecarias pensaron que quizais non valía a pena razoar ou discutir con este tipo de autoridades, o mesmo que ocorrera en Alexandría, e por iso foron ao exilio. Con todo, nas súas reunións nas noites dos venres, e lendo o Libro da Sibila, que tamén fora

outra

bibliotecaria

incomprendida

na

Antiga

Roma,

as

bibliotecarias achaban alegría e consolo, ao ler a profecía que dicía: “E virá un día no que se acabará a luz eléctrica, ese día os enchufes xa non servirán para nada. Aqueles que converteran os seus tesouros en electricidade 87

quedarán nas tebras. Entón saberase que nunca souberan nada. E todo o que quede da sabedoría humana volverá saír a luz nos libros escondidos polas Bibliotecarias”.

88

O comercio dos sabios Para Enrique É ben sabido por parte de todo erudito home que a vida académica (vita academica), non é máis que un intercambio de honras, favores e beneficios. 1- É o tráfico das honras (commercium honorum), o que ha de constituír a esencia da vida académica, posto que todo home sabio é - ou debe ser - altamente desinteresado. 2- No tráfico das honras, como en todos os tráficos, hai quen dá e quen recibe. Sendo o que concede as honras a persoa de maior rango, idade ou condición, e quen os recibe unha persoa de inferior categoría que aspira a facerse merecedora daquilo cuxa posesión pode facerlle algún día posuidor dunha condición que sexa superior á súa. 3- É a esencia da honra académica a posesión do saber. 4- A posesión do saber debe ser sempre exhibida, pois doutro xeito non podería ser recoñecida. 5- Esas exhibicións poden ser: cerimoniais, xestas orais de enfrontamento verbal, nas cales a erudición, o bo dicir e a intelixencia do homo academicus han de ser postas de manifesto, ou de carácter escrito e literario. 6- No entanto, onde maior esplendor e renome se manifesta é na autoría dun texto académico ou erudito. 7- A autoría dun texto erudito ha de ser sempre recoñecida polos chamados pares: homes doctos e agudos dotados de gran capacidade de discernimiento. 8- Na vida académica moderna adóitanse recompilar os opúsculos en revistas (Acta eruditorum), compilaciones de obras dispersas, avaladas polo saber e a erudición daqueles homes que as dirixen, sufragan ou encomendan.

89

9- Nas “revistas”, ou Acta eruditorum, hai quen concede a honra e quen o recibe ou o toma (razón pola cal algúns autores chegaron a dicir que é nelas onde algúns dan e outros toman, aliquis dat et alter accipit). Pero o que dá é sempre o que queda encima e o que recibe o que queda debaixo. 10- No commercium opusculorum poden darse dous casos. Ou ben o que está debaixo solicita a honra do que está encima, e por iso pide, solicita ou suplica. Ou ben o que está encima pide a alguén que lle conceda a honra de entregar o opúsculo correspondente, razón pola cal neste caso o que está encima considérase merecedor dunha honra que non ha de menoscabar a súa condición e prestixio, se o home coñece as academicas mores, ou costumes académicos. 11- Se quen solicita o favor primeiro pon logo condicións para a súa recepción, pondo en dúbida a erudición, o bo facer ou a intelixencia de quen lle ofrece gratuitamente o seu opúsculo, mostra descoñecer os usos da académica fidalguía, razón pola cal debería perder a súa superior condición. 12- No entanto, non adoita ser habitual que os superiores demanden favores de quen por natureza son inferiores, razón pola cal as súplicas sempre deben dirixirse de abaixo cara arriba. 13-Todo o mundo ha de saber na Academia cal é o papel que ha de representar, sendo consciente de se está arriba ou abaixo e de se recibe ou toma (no mundo das honras). Por esta razón chamou moito a atención en Italia aquel bolseiro (famulus), que cando estaba sendo sodomizado polo seu catedrático (magister), desculpouse dicindo: “scussi la spalda, professore”, co que puxo de manifesto o seu descoñecemento máis palmario dos lugares que cada cal ha de ocupar no mundo académico, dando lugar ademais a un molesto e inexplicable equivoco que, non sen razón, debeu de indignar ao seu mestre quen, por outra banda, limitábase ao académico exercicio das súas funcións.

90

14 - Casos houbo na historia académica de persoas de humilde condición, pero de gallarda pose e superior intelixencia, que obviaron o comercio dos opúsculos, discurrindo tratados breves pero non por iso menos agudos e sorprendentes. Así por exemplo, o coñecido latinista Ramón o Mínimo sempre que enviaba un opúsculo a algunha das Acta eruditorum procuraba que a súa extensión fose menor que a do copyrigth da revista, co cal case garantía a súa publicación. Con iso conseguiu non ter que aceptar suxestións, ameazas e xestos de condescendencia

do

gremio

dos

chamados

“editores”,

o

máis

coñecido dos cales foi o soado académico hispano Demetrio o Casposo. 15- Non debe recomendarse unha actitude rebelde, levantisca ou autosuficiente por parte daqueles que desexan acumular honras, pois podería ser malinterpretada e dar lugar a que os que pola súa idade e condición están en disposición de concedelos, crean que o gallardo erudito quizais non entendera as posicións académicas superior e inferior e a nobre arte de dar e tomar. 16- Se algún inexperto académico o fixese iso carrexaríalle serias consecuencias, pois o xusto menosprezo dos seus pares e superiores volvería colocalo no seu lugar natural, mediante a administración dun castigo, do todo innecesario se o díscolo principiante fose consciente de que a principal fonte do pracer ha de acharse nos lugares e as posicións que a cada cal han de corresponderlle nun momento preciso. 17- Pode considerarse que certos desafogos verbais que caracterizan a idade xuvenil non son propios de xente académica e erudita, posto que todo académico ha de saber dosificar os seus praceres, facéndoos compatibles co mantemento da orde das cousas. 18- Boa mostra diso é o que ocorría na Idade Media (na que se sitúa a orixe das nosas institucións académicas e da que debemos tomar tan bos exemplos).

91

19- Na Idade Media a xente vulgar e tamén os académicos sabían dosificar tan ben os seus praceres que só copulaban con propósito reprodutor , e para iso debían solicitar permiso do Rei. 20- Por esta razón, cando un home académico decidía procrear, unha vez obtida a licenza correspondente, debía colocar na porta da habitación do seu college a seguinte inscrición: F.U.C.K O que quería dicir: Fornication under the Consent of the King. 21- Deste xeito, estes sabios homes, os nosos máis dignos antepasados académicos, souberon facer compatibles os pequenos praceres co mantemento da orde social e a xerarquía política, sen os cales todo volvería recaer no caos. Coda Debemos lamentar que o pobo chan, cuxa falta de cultura e sentido da medida era xa notoria na Idade Media, esquecese (debido á súa escaseza de coñecementos filolóxicos) a orixe da nosa palabra FUCK, chegando a crer que podería significar o que na lingua vulgar adóitase chamar foder: unha palabra malsonante, que non é máis que un mero reflexo da vulgaridade e falta do sentido da medida de quen tan irreflexiblemente adoitan utilizala.

92

Onde

están

os

mortos?

Unha

historia

segreda

da

humanidade Para eles Din os sabios que o universo comezou a existir fai uns 15.000 millóns de anos. Eles, ao parecer, aínda non estaban alí, con todo din que o saben ben e falan coma se o viran todo. Ao principio o universo case non ocupaba nada: era un punto sen volume. Pero ese punto estaba tan quente que un día decidiu explotar. O universo, do que os sabios din que o saben todo, comezou a incharse e a arrefriarse, e así pouquiño a pouco foron as cousas facéndose máis frías e máis densas. Formáronse as galaxias, as estrelas, os planetas, e unha vez que todo estaba xa o suficientemente tépedo apareceu a vida, e como era lóxico, a vida foise facendo cada vez máis complexa e organizada, ata que apareceron os seres humanos, que son os máis complexos e os máis organizados, e logo deles xa non viñeron novos seres vivos de mellor calidade, posto que os seres humanos son os seres vivos máis perfectos, sobre todo se ademais de humanos son sabios. Tamén din os sabios que se cadra o universo, algún día, cando xa estea case frío, volverá encollerse e dese modo e unha vez que volva ser outra vez un punto, todo comezará de novo. Así pois, parece que o universo se move como o corazón, ritmicamente coa súa sístole e a súa diástole, quizais porque o universo tamén teña corazón. Un corazón benévolo que o deseñou para que os sabios puidesen explicalo. Hai moitas cousas que non din os sabios. Os sabios, por exemplo, non din que se sumamos todos os seres humanos que existiron desde que comezou a nosa especie ata hoxe, o seu número é moito maior que o dos seres humanos vivos, o cal debería querer dicir

-

se

os

sabios

e

os

científicos

fosen

verdadeiramente

democráticos - que, como os mortos son maioría, a especie humana 93

debería

cientificamente

ser

considerada

como

unha

especie

extinguida. Cousa que se quere manter oculta. Os sabios ocultan moitas cousas, e un deses grupos de sabios, que se chaman historiadores, tamén; por esa razón é moi necesario sacar á luz a verdadeira historia da humanidade, que só é a historia dos mortos, o que é absolutamente lóxico ademais se temos en conta que a historia fala do pasado. E dos mortos pódense dicir moitas cousas como que, por exemplo, se un está morto non ten moito futuro. Pero o que de ningún modo é admisible é dicir que os mortos, en canto talles, non teñan un bo pasado. Quen entenderon mellor a historia dos mortos foron as mulleres, cando por primeira vez se botaron a chorar, e se deron conta de que os mortos e as súas tumbas daban moita pena, aínda que as tumbas puidesen ser moi bonitas. Desde que houbo o primeiro morto e a primeira tumba a humanidade progresou moito no terreo funerario, que é o único verdadeiramente auténtico. Non só foron creando novos tipos de tumbas, cada vez máis grandes e sofisticadas, como ocorreu co desenvolvemento das técnicas, e non só esas tumbas foron sendo cada vez máis caras, co que se veu demostrar que o verdadeiro progreso da humanidade coincide co desenvolvemento económico e a creación da riqueza, senón que ademais diso creáronse moitos tipos de mortos: ricos e pobres, tristes e alegres, silenciosos e ruidosos, ata que chegou un día no que aos mortos xa non se lles deixou dicir nada, porque non podían achegar ningún dato ás discusións científicas. Os primeiros mortos eran moi sinxelos, coas súas tumbas pequenas, rodeadas de pelouros e as súas follas e as súas flores. Os seus parentes ían visitalos ás veces e levábanlles cousas, como outras flores, por exemplo. Outras veces levábanlles cousas para comer e beber e deixábanllas riba das campas ou, se esas cousas eran líquidas, como o viño, o leite e a auga, derramábanas pinga a 94

pinga sobre a tumba, co fin de saciar a sede dos mortos, porque os mortos sempre tiveron algo de soidades. Nalgunhas ocasións os parentes merendaban riba da tumba dos mortos e así lles facían compañía un intre. Iso era cando os cemiterios, por exemplo na época chamada Idade Media, estaban no centro das cidades e eran uns lugares moi concorridos, onde un podía facer as súas citas e planear toda clase de encontros, a pesar de que algúns comezaron a pensar que ir tanto aos cemiterios non debía ser moi hixiénico. Os mortos, sempre un pouco inclinados á melancolía, tiñan efectivamente sede e fame. Desde o momento en que apareceu a guerra e xurdiron os grupos dos camaradas empezou a haber outras clases de mortos que do que tiñan sede era de sangue - xa sabemos o atractivo que ten o cheiro do sangue -, e por iso no canto de levarlles leite, viño e auga comezouse a matar animais encima das súas tumbas e a derramar o sangue desas vítimas pinga a pinga sobre elas. O malo deste novo tipo de mortos é que comezaron a ter moi mal carácter. Non estaban contentos con nada e por iso comezaron a escaparse das súas tumbas, sos e en grupo. Foi así como os mortos colleron o vicio de aparecerse aos vivos. Cando os mortos se aparecen poden ocorrer dúas cousas: se se aparecen nas festas que a humanidade foi dispondo para tales efectos, non pasa nada. Convócaselles un día determinado, chámaselles e dáselles a benvida, fánselles agasallos e invítaselles a comer, e despois, ou ben se van ou hai que botalos a berros de casa, como hai que facer ás veces con eses hóspedes pesados e algo pelmazos. Os que mellor botaban aos mortos logo das comidas eran os antigos gregos que ao berro de: “¡Idevos xa mortos que se acabaron as Antesterias!”, conseguían polos fóra. Desde logo esta é a forma civilizada de aparecerse, posto que toda civilización é o froito dun pacto ou un contrato, que no caso de 95

meterse na casa doutro se chama arrendamento urbano. Con todo, houbo outros mortos que comezaron a dar problemas. Houbo moitos mortos vítimas da violencia, como as mulleres violadas e asasinadas, ou aqueles a os que se mataba para roubarlles. Eses mortos sempre foron algo dados á indignación e por iso aparecíanse cando lles daba a gana, que era case sempre pola noite, porque pola noite conseguían dar máis medo. Eses mortos provocaban pesadelos aos vivos, e como os vivos durmían mal se levantaban de mal humor, porque ademais, como non tiñan somníferos, tiñan que durmir así, polos seus propios medios. E iso fixo que se tivesen que tomar medidas con esa clase de mortos díscolos, que non sabían aceptar unha violación ou un asasinato, o que daba mostras evidentes de que xa de vivos debían de ter un mal carácter. A loita contra os aparecidos levou a grandes conquistas e logros tecnolóxicos. Primeiro cortáronselles os brazos e as pernas, antes de enterralos,

ou

desenterrándoos

se

se

aparecían

moito,

e

atábansellelos cunhas cordas ao tronco, así xa non podían andar vagando por aí e alterando o sono dos vivos. Pero logo este costume considerouse demasiado pouco civilizado e un pouco cruento e o que se fixo foi construír novas tumbas trampa, moito máis sofisticadas, para

que

os

mortos

non

puidesen

saír.

Creáronse

novos

instrumentos, como as fechaduras, dispositivos que a humanidade inventou precisamente para estes efectos. Pode consentirse que os mortos se aparezan, pero dentro dunha orde, como xa vimos, ou ben nunhas datas preestablecidas, ou ben se lles poden deixar circuítos para que paseen pola noite e fagan así sendeirismo. Como pola noite non se ve, os mortos adoitan levar fachos e ir un grupo, pois pola noite é moito máis seguro andar en grupo, sobre todo se se fai sendeirismo polos bosques, porque nos bosques pode haber bandidos.

96

Houbo ata deuses e deusas que se especializaron no oficio de ser guía de sendeirismo nocturno para viaxes organizadas de mortos, como foi o caso da deusa Hécate, que ademais aproveitaba a noite para sacar a pasear aos seus cans, ou o deus Hermes, que era moi famoso porque andaba moi de présa, o cal tiña a vantaxe de que deixaba á excursión dos mortos totalmente esgotada ao chegar o momento da saída do sol. E así ían tranquilos descansar. Este costume do sendeirismo dos mortos en viaxes organizadas existiu por exemplo nun país que se chamou Galicia, que era un lugar moi turístico e onde se puido practicar este tipo de sendeirismo. Con todo, seguiu habendo aparecidos díscolos e ademais antisociais e violentos, que non só non se conformaban con que lles levasen ás súas tumbas o sangue pinga a pinga, senón que a querían beber en vivo, sobre todo se era de mulleres, porque como as mulleres daban a vida eran moito máis apetecibles. A eses mortos chamóuselles vampiros e foron combatidos con todos os medios, sobre todo os de tipo propagandístico. Segundo os mortos se ían aparecendo unha serie de señores, que se chamaban sacerdotes primeiro e logo teólogos, decidiron inventar unha cousa que se chamou a relixión. Eles pensaron que había que pór algo de orde no asunto este dos aparecidos e decidiron agrupalos en distintos grupos. Como era lóxico primeiro fíxose unha división entre aparecidos propios e aparecidos alleos. Os propios eran uns aparecidos bos e os alleos malos. Entre os aparecidos propios primeiro colocouse aos camaradas desaparecidos, aos que se chamou os antepasados e aos que se comezou a render culto, dicindo que eran unha clase de seres humanos que nunca morrían e se chamaban deuses. Os deuses son de dúas clases: os nosos e os dos demais. Os nosos son bos e os dos demais son malos. Os nosos protéxennos e os dos demais atácannos. Pero con isto dos antepasados houbo un problema. Xa se sabe o sentimentais que son as mulleres, que foron as que construíron a 97

primeira tumba. Antigamente, cando ás mulleres lles morría alguén, sobre todo se era un dos seus nenos, iso dáballes moita pena; entón cortábanlle a cabeza antes de enterralo, cubríana de arxila e púñanlle uns ollos feitos cunhas cunchas, porque pensaban que ese podería ser o retrato do seu neno. Como non tiñan cámaras dixitais, non tiñan moitas máis formas de conservar os seus recordos. Eses cranios de arxila logo os colocaban nuns bancos nas salas das súas casas, que nesa época eran moi pequenas - case como agora -, polo que ás veces a sala e a cociña eran o mesmo. Así podían seguir vendo sempre a imaxe dos seus nenos mortos. Pero claro, como xa existía a familia, a propiedade privada e o estado, os homes tiveron que intervir e dixeron que bo, que vale, que se podía ter aos antepasados no salón, pero non cos cranios de verdade, senón facendo unha boas copias coas máscaras funerarias dos mortos. Así naceu a escultura e comezou unha parte moi importante da Historia da Arte. As esculturas primeiro eran de arxila, pero logo fixéronse de bronce, co cal se demostra o importante papel que tamén neste campo tiveron os mortos no avance da tecnoloxía. Esas esculturas púñanse en fila no salón e chamóuselles en latín (porque, como sempre, queda mellor dicir as cousas en latín) imagines maiorum, ou retratos dos antepasados. Como sempre, os homes roubáronlle a idea ás mulleres. Non só montaron as galerías de retratos, senón que tamén decidiron facer festas levándoos en procesión, e ademais nesas procesións tamén lles prohibiron chorar ás mulleres. Por que? Porque primeiro decidiuse que as imaxes só serían de mortos de sexo masculino, e segundo porque como eran os antepasados da cidade e da patria sacábanos de paseo para cantar as súas glorias e andar por aí dicindo o importantes que foran. E xa se sabe que se un ten parentes importantes, tamén un é importante. Así naceron os mortos patriotas, que eran sobre todo os que mataban nas guerras. 98

Os mortos patrióticos só se aparecen o día da festa nacional, cando oen a música, e como salen moi contentos da tumba van todos desfilando detrás das bandeiras. Están contentos, loxicamente, porque saben que van falar moi ben deles. Ademais, ser un morto patriótico ten moitas vantaxes, sobre todo se un está enterrado nun cemiterio militar. Os cemiterios militares son moi bonitos e moi limpos. Neles están xuntos todos os camaradas mortos, e case son iguais. Nas tumbas aparecen os graos e as xerarquías. Non é o mesmo ser un morto comandante que un morto cabo, pero co paso do tempo as cousas vanse relativizando e así, por exemplo, os mortos patrióticos van perdendo aos poucos o costume de saudar aos superiores. A disciplina reláxase xa que a disciplina só serve para ir ao combate e non se pode combater máis, porque eses mortos só teñen que desfilar o día da festa nacional, e iso ségueno facendo moi ben porque tiñan moita práctica, e unha vez que se aprende a desfilar xa non se esquece. Nos cemiterios militares hai moito compañeirismo. Un pode por exemplo ver cousas tan entrañables como que, cando o morto cabo lle di ao morto comandante: “Meu comandante”, este contéstalle dicindo: “Chámame Pepe”, porque a morte iguálanos a todos, só un pouquiño, porque tampouco é cousa de perderlle o respecto ao comandante. Nos cemiterios militares os mortos teñen tumbas brancas co seu nome e os seus apelidos. Iso foi posible porque se inventou a escritura. A escritura inventouse precisamente para conservar o recordo dos mortos. Primeiro, porque se non houbese escritura non se podería distinguir a tumba do cabo da do comandante, e iso non se podía consentir, e segundo porque grazas a ela moitos mortos puideron deixar mensaxes aos vivos, para que os lesen cando visitaban as súas tumbas. Un

morto

letrado

pode

escribir

cartas,

que

se

chaman

testamentos, dicir versos na súa lápida ou insultar a quen o vai a ver, 99

se é un morto con moi mal carácter. Ás veces é conveniente ser rabudo se un está morto. Hai de todo no mundo e desde o comezo da historia sempre houbo ladróns e violadores de tumbas. Por iso é bo pór maldicións en tabliñas de arxila, en mármores, ou deixándoas gravadas nun vídeo, facendo saber aos amigos do alleo que aos mortos non se lles pode roubar. Os mortos son os donos das súas tumbas, que son bens inmobles protexidos pola lei, e xa sabemos que é necesario respectar a propiedade, sobre todo a de terra, xa que con ela comezou a historia da civilización. Por iso un morto intelixente debe ameazar a quen queira abrir a súa tumba, dicíndolle por exemplo: “Coidado comigo que me aparezo”, ou mellor, “Como toques a miña tumba me cago nos teus mortos”. Iso é moito máis eficaz porque xa se sabe que a ninguén lle gusta que lle menten aos seus mortos, que son os únicos mortos de verdade e os únicos que a cada un lle importan. A construción das tumbas e os cemiterios, desde o momento en que foi regulada polas leis do estado, conseguiu pór orde neste asunto dos aparecidos e as súas tumbas. Grazas a isto, non só se foi creando a escultura e a escritura, senón tamén a arquitectura e o urbanismo, co cal se podería dicir (cousa que naturalmente se quere ocultar por parte dos historiadores), que toda a historia da civilización non é máis que unha suma de extraordinarios logros conseguidos grazas ao enxeño dos mortos. Se hai algo verdadeiramente espectacular é a arquitectura funeraria, sobre todo a dos mortos importantes. Ser un morto importante está moi ben. Se un é un morto importante todo o mundo acórdase del, e ninguén pode dicir: “¡Bah, a min que me importa o teu morto!”, porque claro, ao ser importante todo o mundo o coñece e o ten que respectar, porque é un morto de prestixio. Un morto importante, polo exercicio do seu cargo, debe comezar a construír a súa tumba no momento da súa toma de posesión como personaxe importante vivo. Á fin e ao cabo o máis 100

importante para un rei ou un político é o que vaian dicir del os historiadores cando estea morto. A iso chámaselle pasar á historia. Os mellores mortos importantes eran os faraóns do Antigo Exipto, que puñan a primeira pedra da súa pirámide o día da súa toma de posesión do cargo de faraón. Contrataban aos mellores arquitectos, pintores e escultores, e levaban ata unha biblioteca para ler logo de estar mortos, sobre todo exemplares miniados dun libro moi popular entre os defuntos, que se titulaba loxicamente O libro dos mortos. Todo o reinado do faraón dedicábase á construción da súa tumba, pois iso sería o que daría sentido ao seu reinado cando o estudasen os exiptólogos. Traíanse as mellores pedras de lugares afastados e mantíñase ocupada a unha gran parte dos traballadores do Imperio Exipcio nestes mesteres. Os

faraóns

ademais,

eran

grandes

urbanistas.

Alugaban

parcelas para que os seus cortesáns construisen as súas piramidiñas, illadas ou encostadas, nunhas urbanizacións que se chamaban necrópoles, ou cidades dos mortos. Ter tumba nunha necrópole era toda unha garantía porque os faraóns púñanlle á súa necrópole seguridade privada para evitar as visitas dos ladróns de tumbas. En Exipto os ladróns de tumbas eran analfabetos, por esa razón non entendían as maldicións dos mortos do tipo: “Me cago nos teus mortos”, e claro, non se daban conta do que lles podía caer encima se se empeñaban en roubar. Como a letra con sangue entra, os faraóns puñan os seus gardas e os seus soldados, deste xeito entendíase máis plasticamente a súa mensaxe. Os mortos, loxicamente, abúrrense se están sos. Os faraóns, os emperadores chineses, ou os reis mesopotámicos, a pesar de que estaban subscritos ao Libro dos mortos, cometeron un erro. Creron que se un está morto atópase moi só. Craso erro, xa que a maior parte da humanidade está morta, e se eles son a maioría e están mortos, por algo será. E é que non só son a maioría numérica, senón 101

que ademais como son a maioría teñen razón, e non llo podemos discutir. O mellor é integrarnos no seu grupo e aceptar as súas opinións. Como os mortos importantes non sabían isto porque, claro, preparábano todo para a súa morte estando vivos, cometeron grades erros, como por exemplo mandar matar as súas concubinas e

os

seus serventes e colocalos nas súas tumbas, porque temían que o servizo non fose moi lucido no máis aló. Ou encher as pirámides de comida e bebida e duns bonecos que se chamaban utchebis, que é o que hoxe en día se chaman asesores fiscais. En Exipto un tiña que pagar impostos en especie e traballar para o faraón moitos días ao ano, precisamente facéndolle a súa pirámide. Como os faraóns cheirábanse que se cadra eles terían tamén que facer pirámides para outros mortos moito máis importantes (ou que lles podían gañar nunha guerra), entón colocaban un boneco utchebi para que cada día do ano os substituise na corvea ou traballo obrigatorio. Eses bonecos utchebis logo se chamaron San Isidros, porque San Isidro era un santo agricultor que sempre tiña un anxo substituto para que el puidese ir a misa. Os mortos importantes eran moi desconfiados, porque claro, vivían nunhas cortes onde a xente non facía máis que intrigar, e iso facía que ninguén se fiase de ninguén. É verdade, iso é así no mundo dos vivos, pero non necesariamente no dos mortos. Os mortos fan dúas cousas: aparecerse ou non aparecerse. Non deberían aparecerse, pero é que ás veces son un pouco nostálxicos e queren volver ver aos seus parentes, aínda que os seus parentes non os queren estar vendo sempre porque lles dan medo. Se non se aparecen, están todos xuntos e ás veces están moi entretidos. Se un está morto pode facer moitas cousas e ir a moitos sitios. Os mellor é ir ás Illas dos Benaventurados, que están no Océano Atlántico - segundo os gregos antigos -, pero que non deben

102

confundirse coas Illas Canarias, a pesar de que a esas illas se lles chame “Paraísos turísticos”. Nas Illas dos Benaventurados sempre é primavera. Un non ten por que preocuparse pola roupa e pola comida porque son de pensión completa. A comida sae xa preparada das árbores e recóllese directamente, igual que as primeiras mulleres collían a froita cando ían de paseo. Nas comidas hai moita conversación e espectáculos musicais. Os Benaventurados bailan moito nesas illas. Ata houbo un compositor de óperas que se chamou Gluck que sabía a música do “Baile dos Benaventurados”. É unha música que non ten letra e cantouna Orfeo, que foi un cantante que fixo unha viaxe ás Illas dos Benaventurados para ir buscar á súa noiva e logo volveu. Por

esa

danza

vese

que

os

Benaventurados

están

moi

tranquilos e contentos. Nesas illas fálase de todo: de filosofía, literatura, ciencias, de todo, porque alí está o mellor da humanidade: músicos, filósofos, artistas, novelistas, que cando van vivir a esas Illas chámaselles clásicos, e logo son estudiados. Non se pode ser un clásico e estar vivo, do que se deduce que non se debe de estar tan mal morto. Se un non quere ir ás Illas dos Benaventurados porque non lle gusta o mar, pode ir ao Paraíso, que é un xardín igual ás Illas dos Benaventurados pero sen mar. O clima e a comida tamén son bos, a calidade da música está garantida. Só ten un inconveniente, e é que nel hai moitos homes e mulleres que de vivos eran sacerdotes e teiman en converter aos demais ás súas ideas, porque están empeñados en seguir discutindo e tendo sempre a razón. Non se dan conta de que ter a razón dá igual, se un está morto. Hai distintos tipos de Paraísos. Aqueles nos que non se pagan impostos chámanse paraísos fiscais. Para entrar neles hai que ter asesores, ou utchebis, como tiñan os faraóns, pero iso só o poden facer os mortos moi importantes.

103

Tamén hai paraísos con bastante sexo, como ao que van os que len o Corán. Con todo, non está claro se as mulleres que len o Corán e van ao Paraíso gozan moito do sexo, porque como o que hai son moitas mozas guapas, só se pode ser feliz no paraíso se unha é lesbiana. Aínda que iso ten a pexa de que hai que entrar en competencia sexual cos homes para seducir ás mozas guapas que cantan no paraíso. Os cristiáns din que no paraíso non hai sexo, senón só música e comida. Iso é porque aos curas sempre lles gustou moito comer e porque na Idade Media cantaban o Gregoriano. O mellor que se pode facer no Paraíso é mirar a cara de Deus. É a cara máis bonita de todas, e ademais dá moita tranquilidade vela. Un séntese protexido se Deus deixa que se lle vexa a cara directamente, porque iso é un gran favor. Cando Deus se chamaba Xehová, ás veces tiña moi mal carácter, e era mellor estar de boas con el. Eu non lle arrendaría a ganancia a quen quixese ser inimigo do Deus do Antigo Testamento porque nun instantiño te fulminaba. Como na historia universal hai moito progreso, cando Deus deixou de chamarse Xehová deixou de fulminar á xente e pasou só a querela. Foi entón cando, por primeira vez, deixouse ver. A iso se lle chamou Encarnación. Hai moita mala prensa sobre a morte e os mortos. Iso débese a que os que gobernan queren que a xente estea viva para que paguen impostos ou vaian á guerra. A peor campaña de difamación orquestrada polos medios contra os mortos foi a teoría conspirativa segundo a cal existía un sitio que era o Hades para os gregos, o Sheol para os xudeus, ou o Inferno para os cristiáns. Neses sitios, que son basicamente o mesmo, os mortos bos lévano máis ou menos, e os malos pásano moi mal. Os mortos gregos e xudeus tiñan sede, perdas de memoria, nostalxia polos seus 104

parentes e aburríanse un pouco, se non estaban na Illas dos Benaventurados, ás que se dicía que só ían os heroes. Había outras dúas clases de mortos: os sacrílegos, que en verdade é que lles chagaba ben. Por exemplo Ixión quixo nin máis nin menos que violar á muller de Zeus, coma se fose unha escrava capturada na guerra. Tántalo, Sísifo e outros mortos con afán de notoriedade fixéranas gordas, insultando aos deuses e cousas así. Por iso compréndese que os estivesen torturando sempre, de diferentes xeitos. No Hades había uns mortos privilexiados que non tiñan nin sede nin

perdas

de

memoria,

porque

chegaban

cunha

carta

de

recomendación para unha señora que estaba encargada alí, e que era unha moza que era a muller de Hades, e á que Hades raptara un día mentres collía flores coas súas amigas, como antigamente facían as mulleres. Esta señora (xa estaba casada agora) chamábase Perséfone, e se lle levabas a carta, pois xa estabas moito mellor e non tiñas nostalxia, porque pasabas a bailar a danza que Orfeo lle levou a Gluck. Os mortos xudeus eran tristes, tiñan sede e nostalxia. Era lóxico, con ese deus que tiñan tan dado aos excesos verbais e aos ataques de ira ou cólera, que logo deron lugar á expresión: a “cólera de Deus”. Co cristianismo sentaron as bases da democracia e no Inferno todos os mortos pasaron a ser torturados eternamente. Ademais xa daban igual os pecados, daba igual que fosen un ou moitos, e tampouco se apreciaba moito a calidade das ofensas, quizais porque se estivese perdendo o sentido aristocrático da distinción, que morre ao nacer a democracia. As torturas do Inferno, con ferros, lume, golpes e todo tipo de enxeños nunca foron moi orixinais. En verdade eran un auténtico

105

plaxio. Todas as inventaron os vivos. Isto é lóxico se temos en conta que os mortos carecen de enxeño para inventar o mal. Esas torturas facíanllas os reis, emperadores e soldados aos seus inimigos na guerra ou nos xuízos e nos interrogatorios, para facerlles falar ou só para amolarlos se non tiñan nada que dicir. Houbo ata uns frades, que se chamaban Inquisidores, que mandaban que llelas fixesen aos herexes, que eran os que pensaban doutro xeito, ou ás bruxas, que eran unhas mulleres vellas que vivían soas. Así eles conseguían traer o Inferno á Terra, crendo que así irían logo ao Paraíso verlle a cara a Deus. Todo foi un erro. Hoxe sabemos que a existencia do Inferno é cuestión disputada entre os Papas. Hainos que están polo Inferno e outros que non. Uns din que está no espazo e outros que non .Pero claro, se non está no espazo e é un lugar, non pode existir, porque todos os lugares están no espazo, normalmente. Caben outras posibilidades, como que o Inferno sexa o Big Bang, que é cando empezou o Universo e facía moita calor. Ou que o Inferno veña cando veña outro Big Bang. Iso terían que dicilo os físicos cuánticos, aínda que non sei se os Papas estarían moi de acordo con eles. Non por nada senón porque os Papas son infalibles en cuestións de fe. E iso quere dicir que non lles gusta discutir, mentres que os físicos cuánticos sempre están discutindo nos seus congresos. E só son infalibles cando votan. Déronse casos de congresos onde os físicos votaron por unanimidade que un planeta non era un planeta e acabouse. Non é que

o

planeta

desaparecese,

pero

perdeu

a

súa

categoría

cosmolóxica, co cal ese antigo planeta debeu de sufrir unha gran humillación. Non direi o seu nome porque non me gusta furar nas feridas. Se os Papas non están seguros da existencia do Inferno creo que, sen caer na imprudencia nin na soberbia, poderiamos deixar a cuestión, senón resolta polo menos entre paréntese, xa que a súa 106

existencia

sempre

foi

dubidosa

e

moi

manipulada

política

e

partidistamente. Cando chegou o día no que a Terra quedou unificada polas viaxes e o comercio. Cando chegou o día no que os científicos xa o souberon todo: que lles ocorreu aos mortos? Seguiu habendo un lugar no espazo no que aínda podían bailar tranquilos? Os científicos din que non, pero seguro que non é certo . A ciencia e a técnica conseguiron producir todo en cadea e tamén

os

mortos.

As

guerras

técnico-científicas

conseguiron

extraordinarios rendementos e unha boa relación calidade-prezo no asunto de matar: a cañonazos, con bombas de aviación de diferentes clases, con bombas atómicas ou coa produción en cadea de cadáveres en cámaras de gas. Iso fixéronllo os alemáns aos mortos xudeus, que sempre foron uns mortos tristes. Cos avances da técnica conseguiuse evaporar á xente sen dor coas bombas atómicas e de hidróxeno, ou con moita dor nas cámaras de gas, por exemplo. E conseguiuse tamén que dos mortos non quedara nada. Nas cámaras de gas saían plácidamente polas chemineas, movéndose rítmicamente ao son do vento, coma se bailasen a danza dos Benaventurados. Os mortos queimados e os mortos evaporados son mortos anónimos. Ninguén quere que se fale deles, e ademais xa non se aparecen, como os mortos dos cemiterios. A humanidade sempre queimou a algúns mortos, pero se acordaba deles, porque as súas almas eran como un sopro que saía pola boca ao morrer e ían correndo reunirse cos outros mortos, sempre nalgún lugar no espazo, do que algún día poderán volver e onde se podería ir visitalos, como fixo Orfeo cando foi a buscar á súa noiva. O problema que teñen agora os mortos é que parece que non teñen un espazo propio, cuántico ou doutro tipo. Iso din os vivos, que o saben todo. Pero tamén din os vivos que, seguindo o ritmo de 107

sístole e diástole do corazón do universo, chegará un día no que o noso Sol comezará a quentarse. Cando a temperatura da Terra exceda os sesenta graos centígrados ningún humano poderá xa vivir. Logo se evaporarán a atmosfera e os océanos e a Terra pasará a ser un planeta morto, que será logo fundido e reabsorbido polo Sol, de onde saíu. Logo morrerá o Sol e moito despois, din os sabios, o universo comezará a viaxe de retorno cara á contracción inicial, da que partira. Xa non haberá ninguén para contalo nin para saber se é certo ou non. A especie humana extinguiuse. Xa non se tratará de saber se é maior o número de vivos que o de mortos, porque todos estaremos mortos. E polo tanto haberá unanimidade. Como o espazo xa non será monopolizado nin polos vivos nin polos sabios, entón nese mundo baleiro todos os mortos volverán aparecerse á vez. E como xa ninguén poderá falar mal deles entón os mortos, que serán felices porque xa ningún ser vivo poderá facerlles dano, ocuparán todo o espazo bailando a súa danza, seguindo a partitura de Gluck, que tamén está morto. Entón por fin saberase que non era tan malo estar morto e que xa non importa que ninguén conte nin ninguén se acorde de nada. Iso si, os mortos acordaranse de que aquela vez, cando houbo o primeiro morto, unhas mulleres que paseaban polos bosques virxes, colocárono nun pequeno burato sobre un leito de follas e flores e rodeárono de pequenos pelouros, porque aínda que non o coñecían, e por iso non choraron por el, con todo deulles un pouco de pena.

108

Unha historia de Deus ou divertimento metafísico Á memoria de María Deus leva existindo tantos anos que, polo menos, debe de ser pensionista. Por esa razón adóitano representar cunha barba branca. Deus e os pensionistas, en efecto, teñen moitas características en común. Ambos cobran sen traballar, pero logo de traballar moito e, como son moi maiores, ven as cousas cun certo distanciamento ou desencanto, ao que os antigos denominaban velo todo sub specie aeternitatis, ou desde a perspectiva da eternidade. No entanto, e en honra á verdade, habería tamén que dicir que Deus e os pensionistas diferéncianse nalgunhas cousas. De Deus dise que é infinito e eterno, cousa que non deberían de ser os pensionistas, non por ningunha razón estritamente metafísica, senón porque un infinito número de pensionistas eternos faría inviable o sistema público de pensións, base do chamado estado do benestar. En aras do rigor conceptual deberiamos a continuación ir examinando esta cuestión das diferenzas e semellanzas entre Deus e os pensionistas punto por punto, tal e como nos recomendaba Renato Descartes, que foi un mestre na arte da claridade expositiva. Grazas a este procedemento da división de cada cuestión en partes poderemos establecer un balance das vantaxes e inconvenientes que ten ser ou ben Deus, ou ben pensionista. Deus é un ser infinito e eterno. Deus é un ser que está en todas partes, sábeo todo e posúe unha capacidade infinita de facer o ben, no que se diferencia tamén da maior parte dos pensionistas, a pesar de que tamén eles tamén son moi vellos, como o propio Deus. Ser infinito ten algunhas vantaxes. Se un é infinito un non se acaba nunca, por moito que se estire. Sendo infinito, un pódese estirar tanto que case pode chegar a perderse. Por exemplo, se eu teño un brazo infinito podereino estirar tanto que nunca verei onde teño a man, o cal ten a vantaxe de poder chegar a calquera parte, e 109

o inconvinte de que ao estar a miña man tan lonxe nunca poderei chegar a saber o que estou facendo con ela. Quizais por iso se creou o refrán que di que a túa man dereita non se debe decatar do que fai a túa man esquerda. O mesmo que dixemos das mans podería dicirse das nosas pernas; e isto levaríanos á conclusión de que, como non saberemos onde temos os pés, tampouco saberemos por onde andamos, o cal non é moi recomendable desde un punto de vista estritamente moral, posto que sempre é conveniente saber onde vai un e quen o acompaña. Poderiamos seguir coa nosa análise, centrándonos nas vantaxes de ter unha cabeza infinita ou unha infinita cintura, con todo calquera avezado lector poderá - seguindo o noso método - ir analizando nestes casos as vantaxes e inconvenientes, dándose conta, por exemplo, de que unha cabeza infinita ten a desvantaxe de que un nunca acabaría de peitearse. E xa non digamos nada dunha cintura infinita. Unha cintura infinita é unha enfermidade que se chama obesidade mórbida e que debe evitarse co fin de non morrer, sobre todo no caso de Deus, porque se morre deixa de ser eterno, e iso é unha contradición nos termos. Queda claro, pois, que o bo é ser infinito, pero pouco, porque se un é moi infinito, un ata pode deixar de ser un, posto que o un é o primeiro dos números. Logo del veñen o dous, o tres, e así ata chegar ao infinito, que nunca poderá ser o un. Se cadra o infinito, que é o último dos números, chega a coincidir co cero, que é o número que está antes do un. Pero se Deus fose un cero, entón non existiría e non sería Deus, e iso tampouco sería posible, porque tamén é outra contradición nos termos. Podemos concluír, pois, que o mellor é ser só un pouco infinito, máis infinito que cero, pero menos infinito que o infinito, so pena de deixar de ser un. Pódese deixar de ser un se se é outro, pero non pode haber outro Deus, porque Deus é único. Ou sexa, que estoutra opción, que

110

podería ser razoable, non resulta moi viable. Consecuentemente, debemos dicir que Deus é un ser un pouco infinito. Deus é tamén un ser eterno, o que quere dicir que sempre existiu e que, aínda que está xubilado, nunca vai a morrer, sendo pois un auténtico pesadelo para os ministros de Facenda. Ser eterno tamén ten as súas vantaxes e inconvintes. Se un é moi eterno, ou sexa eterno, é tan eterno que non ten nin principio nin fin. E claro, se un non ten principio é que ten moitísimo pasado. Ás veces é mellor non ter pasado, como cando antigamente se dicía é unha muller con pasado, porque claro, se o pasado nunca se acaba, é imposible acordarse del, porque cada vez un ten que acordase de máis pasado e o pasado non acaba nunca. Que o pasado non acabe nunca é un problema, xa que por moito que un vaia ao psicanalista a recordar o pasado, nunca acabará a terapia, o cal estaría ben para o psicanalista, se o psicanalista fose eterno. Con todo, como só Deus pode ser eterno, este tipo de terapéutica que garante ao psiquiatra unha renda vitalicia non é do todo viable. Quizais por esa razón, Freud, que non era eterno, distinguiu entre o que el chamaba análise terminable e análise interminable, recomendando sempre o segundo, o cal é máis lóxico no caso de Deus porque Deus está san. Podemos tolerar que alguén teña un pasado, pero dentro dunha orde, porque pola contra non hai xeito de entenderse. Se un ten un pasado infinito, como o pasado tampouco acaba nunca, entón un non é un, senón tamén outro ou outros, e iso chámase síndrome de personalidade múltiple, que foi unha enfermidade que estivo moi de moda en Estados Unidos, pero que agora case non existe. Podemos, pois, seguir nesta liña e concluír que Deus é eterno cara atrás, pero non eterno de todo. E o mesmo que dicimos do pasado, pódese dicir do futuro. Todos sabemos que debemos labrarnos un futuro, pero claro, se o futuro é infinito, non hai quen o labre, porque un non acaba nunca de colocarse e ter unha posición no futuro. Ademais, ter unha soa posición sendo Deus é moi complicado, 111

porque para ter unha posición hai que estar en algures, e é mellor estar quedo. Por esa razón, se un non quere correr o risco de ter varios futuros e varias posicións á vez, estando ademais colocado de moi diferentes xeitos, é mellor ter un futuro só un pouco infinito. Isto queda moi claro se pensamos que ter distintas colocacións é o que se chama traballo temporal ou precario, e non é cousa de renunciar a tantos anos - ata séculos - de loita sindical para acabar reivindicando as colocacións infinitas. Concluímos pois, que Deus é só un pouco eterno porque non fixo semellantes cousas como para ter un pasado infinito, e ademais non merece, nin el nin ninguén, ser eternamente un precario. Hai dous xeitos de ser infinito: ser infinito no espazo e ser infinito no tempo. Acabamos de ver que ambas as cousas presentan serios inconvintes, e consecuentemente, que o máis vantaxoso é ser só un pouco infinito. Por iso poderemos pasar á seguinte propiedade de Deus, e é que Deus é omnisciente: sábeo todo. Non sabemos se é moi bo sabelo todo. En todo caso, se iso fose así, sería mellor non andar por aí dicíndoo, so pena de correr o risco de que a un o chamen pedante. Deus sábeo todo, ou case, por dúas razóns. Deus, como sabemos, fixo o mundo, e como o fixo, pois sábeo ben, xa que se non Deus sería un trapalleiro, e iso non é de ningún xeito posible, porque se Deus fose un trapalleiro perdería o seu dereito a cobrar a pensión. Saberse todo o mundo non ten moito mérito; primeiro, porque o mundo é finito, e segundo, porque se un fai algo, é que entón xa o sabe. O mérito é saber algo sen facelo, o cal non sería posible no caso de Deus, porque entón Deus sería un preguiceiro. E se fose un preguiceiro, evidentemente, non cotizaría á Seguridade Social e en consecuencia non podería ser pensionista, o cal é unha contradición nos termos, xa que ser pensionista, como vimos, é a primeira da propiedades de Deus. 112

Debemos, a contrario, excluír a priori que Deus fixese o mundo sen sabelo, porque se iso fose así, entón Deus non aprendera ningún oficio, e se Deus non tivera oficio, tampouco podería chegar a ser pensionista. O mérito non está en coñecer o mundo, que é unha cousa concreta, senón en coñecerse a si mesmo sendo infinito, porque entón non hai xeito de parar de coñecerse, con semellantes pasados e futuros. Un pode coñecerse a si mesmo de dous xeitos: mal e ben. Case ninguén se coñece ben de todo a si mesmo, porque case ninguén é omnisciente. O único que se coñece ben a si mesmo é Deus porque para iso é omnisciente. Con todo, aínda que un sexa omnisciente, é moi difícil coñecerse de todo se un é infinito. Porque se un é infinito, entón un nunca acaba, e se un nunca acaba, entón un non pode nunca acabar de coñecerse. Isto sería unha contradición metafísica gravísima, se fósemos uns pensadores superficiais. Non o somos, aínda que non sexamos omniscientes. Por iso, habemos de concluír que, como Deus é só un pouco infinito e un pouco

eterno,

consecuentemente

Deus

tamén

é

un

pouco

omnisciente. Parece máis sinxelo entender que Deus debe ser bo, como se di que son os vellos, aínda que nisto hai tamén moita fantasía e ata lendas urbanas, que se xeran debido ao feito de que moitos vellos sentan nos bancos dos parques. Aínda admitindo que Deus sexa bo, o cal non é fácil de entender, porque se é infinito e non pode facer o mal entón ten unha limitación: o mal, e xa que logo non é infinito. Dificultade que se resolve se utilizamos o concepto de ser só un pouco infinito. O que si está claro é que Deus fixo o mundo e permitiu que nel existise o mal, como dá testemuño as Auténticas e Verdadeira Historias que contamos.

113

Deus deixou que existise o mal no mundo por dúas razóns: primeiro, para non aburrirse, e segundo para que o mundo tivese un pouco de Historia. Os pensionistas abúrrense moito porque non traballan, por iso gústalles mirar as obras ou á xente que pasa polas rúas e os parques, e niso parécense a Deus, que o ve todo e ao que por iso se representaba antes como un xigantesco ollo. Pero, deixando ao carón o problema do lecer, habemos de entrar no argumento máis profundo. Se non pasa nada, entón é que non hai nada que contar. A xente feliz é aburrida e non ten historia. Por iso, nos contos e as novelas a felicidade é sempre o resultado final. Adoita dicirse que toda a xente é feliz do mesmo xeito e infeliz de moitos xeitos diferentes. Como Deus é un pouco infinito ten que introducir a variedade, porque pola contra sería demasiado limitado, e por iso tivo que permitir que a xente fose moi variada e puidese ser infeliz de todos os xeitos posibles, contribuíndo así a mellorar os matices e a variada riqueza da Historia Universal. Isto explica perfectamente o feito de que Deus, a consecuencia das súas propiedades anteriormente citadas, sexa só un pouco bo. Que Deus sexa un pouco bo e deixe á humanidade unha certa cancha na Historia é coherente con outro feito de importancia fundamental. E é que Deus só está un pouco en todas partes. Deus está un pouco en todas partes porque, cando deixa aos homes facer o mal nun lugar, queda ao carón, abandonando o espazo e o tempo, co fin de non caer nunha contradición nos termos e de non ter que ver cousas que doutro xeito tería que ver. A pesar de que, como a todos os pensionistas, gústalle moito mirar. A semellanza ontolóxica máis forte entre os pensionistas e Deus debe situarse no marco da Historia do Traballo. Deus e os pensionistas cobran sen traballar, porque xa traballaron. Aínda que, a diferenza dos pensionistas, que teñen unhas pensións máis ben 114

limitadas, Deus debe cobrar unha pensión case infinita, acorde coas súas propiedades metafísicas. Como calquera traballador, Deus comezou a cobrar a súa pensión unha vez que acabou o seu traballo. É dicir, cando acabou o mundo ou a Creación. Como Deus creou aos homes ao seu xeito, fixo que só eles lle pagasen as mensualidades, o cal é lóxico, xa que unicamente eles podían comprender o seu mérito. Antigamente Deus cobraba a pensión en especie. Facíanselle ofrendas de froitos, flores e pezas de caza. Máis tarde, cando se inventou a agricultura, ofrecéronselle cereais e viño (pan e viño), porque eran os produtos máis recoñecidos. Todos estes produtos deixábanse abandonados nos lugares polos que paseaba Deus. E é que Deus, igual que os pensionistas, como non traballaba, saía moito a pasear e a rexoubar. Por exemplo, un día á tardiña, que é cando alivia a calor en Andalucía e en Oriente Medio, Deus foi dar unha volta polo Paraíso terreal e viu a Adán e Eva pecando. Co progreso da humanidade os espazos virxes e de recreo foron diminuíndo e todo urbanizouse, creándose así os templos, nos que pasou a vivir Deus. Os templos son como as residencias das persoas da terceira idade, nas que os xubilados viven case encerrados, aínda que a Deus non se lle pode encerrar de todo, porque é case infinito. De paso que se fixeron os templos foise pensando, mellor dito foron pensando os homes que mandaban, que era mellor cambiar as ofrendas por metais, porque as ofrendas podrecían e non se podían acumular. E se Deus era case infinito e case eterno, non debería ter ofrendas caducables e perecedoiras. Disto derivou o prestixio do ouro. O ouro é un metal moi mol, moi manexable e moi moldeable. Con el pódense facer láminas moi finas e forrar as cousas, que quedan así moi bonitas e moi brillantes.

115

O ouro ademais pódese acumular sen fin, como Deus, que é case infinito. Por iso os sacerdotes dos templos crearon os sistemas de pesas e medidas, que lles permitían dicir que, por exemplo, unha ovella para sacrificar equivalía a tanto peso en ouro ou o ben que fose. Ao crear os sistemas de pesas e medidas e as moedas, os homes comezaron a intercambialo todo, e por iso inventouse o comercio, que no Antigo Oriente monopolizaban os reis e os templos. Como o ouro podíase cambiar por case todo en calquera sitio e en calquera momento, e como ademais era moi bonito, pensouse que Divos debía ser como de ouro. Por iso os exipcios dicían que os deuses tiñan a carne de ouro e non unha carne perecedoira como a dos homes. E tamén por iso comezaron a recubrir de ouro as tumbas dos reis e os poderosos. O ouro, ao facerse case infinito no espazo e no tempo e poder intercambiarse por todo, foi considerado como a esencia das cousas ou o ser das mesmas. E como Deus era o ser supremo, pensouse que tamén debía ser de ouro. De ouro fixéronse as moedas que servían para pagalo todo, e por iso tamén de ouro fixéronse as pensións. O que volve demostrar a coincidencia esencial existente entre Deus e os pensionistas. A Historia do Ouro foi tan curiosa que ata as moedas feitas del, ao pasar a ser a base de todos os valores, permitiron crer a algúns homes que poderían ser máis libres se pensaban que podería existir un Mundo no que non houbese Deus, senón só diñeiro. A iso chamóuselle o capitalismo. Con todo, moita xente que cría en Deus, cría tamén no ouro, como os Papas, os cardeais e os curas, que poñen roupas douradas, forran de ouro os altares e cobran diñeiro por todo. Os templos pagáns e as igrexas cristiás fixéronse moi ricos cobrando as ofrendas da pensión case infinita de Deus, co fin de poder forrar todo de ouro, para que todo resplandeciese como Deus. 116

De paso, contribuían a facer que moita xente fose pobre, pero non importaba, porque, como lles daban esmolas en nome de Deus, contribuíron así a sentar as bases do sistema de pensións. Con iso conseguían que moitos homes fosen iguais que Deus, que era case infinito, e que fosen case pensionistas. Cando a Igrexa perdeu o seu poder e as súas riquezas, o ouro quedou en mans dos comerciantes e do Estado. Grazas a iso inventouse a prostitución e todas aquelas institucións que - como vimos - sentaron as bases do progreso da Humanidade. Grazas ao ouro o sabios puideron ter o seu lecer e contemplar o mundo, como o fan Deus e os pensionistas. Aínda que os sabios diferéncianse dos pensionistas e de Deus en que eles traballan e non traballan gratis, porque crean a riqueza grazas ao coñecemento, dicindo sempre en inglés: Knowledge is Power, ou Time is Gold. Din eles que deberían mandar porque o saben todo; con todo, sabemos que en realidade non mandan case nada porque quen manda é quen ten o diñeiro, o ouro, que antigamente era a carne dos deuses. Ademais, mentres que Deus, que é quen máis manda, xa sabía do mundo todo o que se pode saber del antes de crealo, os sabios só chegan a saber as cousas despois. E iso non ten ningún mérito porque que mérito é saber o que se ve? Os sabios cren que o saben todo, pero nós - os que non somos nin sabios nin sacerdotes . non sabemos case nada, porque non somos nin case infinitos, nin case eternos, nin sequera un pouco bos. O único que sabemos de certo é que Deus é un pensionista. Os pensionistas son vellos. Non teñen moito diñeiro e ás veces abúrrense, cando non hai obras ou non pasa ninguén polo parque. Entón quedan durmidos. Deus, como é un pensionista, tamén queda a durmir ás veces. Pero como é eterno, non esperta nunca da sesta. Cando Deus dorme non se decata de nada. Xa non é case omnisciente, nin pode andar por aí de paseo pola tarde, cando fai menos calor, percorrendo case todo o espazo e case todo o tempo. 117

Ademais, ao estar durmido dálle igual o que pase no mundo. Entón quizais deixe de ser Deus e non teña tampouco ningún control do universo. Só será un vello pensionista de barba branca durmido no banco dun parque. Por iso poderiamos dedicarlle este pequeno poema anónimo: Sleep is reconciling A rest that peace begets Doth not the sun rise smiling? When fair at even hei sets? Rest you then, rest, sad eyes Melt not in weeping While she lies sleeping Softly now lies Sleeping.

118