Columna vertebralis .pdf

COLUMNA VERTEBRALIS

• Prof. Dr. İsmail Hakkı NUR

Axial ve iskelet  Vücudun orta hattı boyunca ilerleyen kemiklerdir. Kafatası

kemikleri, Columna vertebralis ve Costae(göğüs kafesi)de bu sistemin içine dahildir. (Sarı renkle renklendirilmiştir.)

Clumnae Vertebrae 5 bölgeye ayrılır

Cervical Vertebrae-Kafatasından 1. costae’ya kadar

Thoracic-. Köğüs kafesi de dahil olan kısımdır. Sırt bölgesidir

Lumbar- Bel bölgesidir son kaburgadan kuyruk sokumuna kadar olan kısımdır.

Sacral-Pelvis girişinde bulunan omurlardır.

Coccygeal- Pelvis’in çıkış yerinden başlar. Kuyruk omurlarıdır..

VERTEBRAE •

Corpus vertebrae (1) – – –

• •

Arcus vertebrae Processus vertebrae – – – – – – –

•

–Processus spinosus (8) –Processus transversus (15) –Processus articularis cranialis (9) –Processus articularis caudalis(10) –Processus mamillaris (13) –Processus mamiloarticularis –Processus accesorius (12)

İncisura et foramina vertebrae –

•

–Extremitas cranialis (caput vertebrae) (2) –Extremitas caudalis (fossa vertebrae) –Crista ventralis (3)

–Foramen vertebrale (7)

Canalis vertebralis – – – –

–İncisura vertebralis cranialis (6) caudalis (14) –Foramen vertebrale laterale (b) –Foramen inter vertebrale laterale (c) –Spatium interarculae (a)

Spatium lumbosacrale Spatium sacrocaudale Spatium atlanttoaxiale

EVCİL MEMELİ HAYVANLARDA VERTEBRAE SAYILARI C

Th

L

S

Ca

Equidae

7

18

6*

5

17-20

B.Rum.

7

13

6

5

18-21

Ovis

7

13

6

4

16-22

Capra

7

13

6

5

16-22

Car.

7

13

7

3

18-22

Homo

7

12

5

5

5

* Lumbal vertebra sayısı, arap atında 5, merkepte 5 veya 6’dır

VERTEBRAE CERVICALES (Boyun omurları)

ATLAS         

arcus ventralis arcus dorsalis ala atlantis – fossa atlantis fovea art. cranialis et caudalis For. vertebrale laterale For. alare For. transversarium Tuberculum dorsale et ventrale fovea dentis

ATLAS

Equidae-Büyük Ruminant foramen transversarium Ala atlantis Fossa atlantis

Carnivor-Küçük Ruminant  incisura alaris  foramen transversarium

 arcus ventralis

AXIS (eksen-epistropheus)

Equidae-Büyük Ruminant

 Dens

büyük ruminantta yarım silindir şeklinde, equidae’de kürek biçiminde ve dorsal yüzünde T harfi şeklinde bir kabartı bulunur.  Dens'in yan tarafında bulunan facies articularis cranialis büyük ruminantta kesintiye uğramadığı halde, equidae’de ventral tarafta bir aralık ile kesintiye uğramıştır.

Equidae-Büyük Ruminant

 Her iki hayvan türünde de processus spinosus, crista

şekline dönüşmüştür. Ancak equidae’de bu crista ikiye ayrılarak V harfi biçimini almıştır.  Processus articularis caudalis equidae’de crista'nın devamı şeklindedir. Halbuki büyük ruminantta arcus dorsalis'in arka kenarından geriye doğru uzanır.

AXIS (Eksen)

Equidae-Büyük Ruminant

.Dens •facies articularis cranialis ventral tarafta bir aralık ile kesintiye uğramıştır.

•processus spinosus •Processus articularis caudalis

büyük ruminantta kesintiye uğramadığı halde, equidae’de

Carnivor-Küçük Ruminant •Dens •incisura vertebralis cranialis •Processus spinosus'un ön ucu

Carnivor-Küçük Ruminant •Dens carnivorda koni şeklinde, küçük ruminantta yarım silindir biçimindedir.

•Carnivorda incisura vertebralis cranialis bulunur, küçük ruminantta ise bu çentik foramen vertebrale laterale şekline dönüşmüştür.

•Processus spinosus'un yerini alan crista'nın ön ucu, carnivorda dens'in ön ucuna kadar uzanır, küçük ruminantta ise daha kısadır.

3.-7. VERTEBRAE CERVICALES

 3.-5. boyun omurları birbirine benzerdir  6. boyun omurun processus transversus'un cranial kolunun

ventrale doğru uzaması crista ventralis yoktur. Equide’lerde kızak, Ruminant’larda tahta bacak görünümündedir  7. boyun omurunda foramen transversarium yok fovea costalis caudalis vardır

3-5 Cervical omurlar

 A- Equidea

B- Ruminant

Equidae-Büyük Ruminant 1. Yedinci boyun omuru hariç, diğer boyun omurlarına dorsalden bakıldığında, equidae’de dikdörtgen, büyük ruminantta kare şeklinde olduğu görülür. 2. Processus spinosus büyük equidae'ye oranla daha yüksektir.

ruminantta

3. Altıncı boyun omurunun processus transversus'u equidae’de kızak, büyük ruminantta ise ventrale doğru daha yüksek bir çıkıntı şeklindedir.

Carnivor-Küçük Ruminant 1.proc. muscularis Carnivorda processus articularis caudalis'in dorsal yüzünde processus muscularis adinda bir çıkıntı bulunur. Küçük ruminantta ise yoktur. 2. Küçük ruminantta carnivor'a oranla caput vertebrae daha çıkıntılı, fossa vertebrae ise daha derindir. 3. Carnivorda 7. Omurun caudal’inde fovea costalis caudalis’ler bulunmaz

VERTEBRAE THORACICAE

(Sırt omurları)  equidae 18  ruminant ve carnivor 13 çifttir

 tuberositas spinalis  processus mamillaris  fovea costalis cranialis  fovea costalis caudalis  fovea costalis transversalis  cidago bölgesi  Fovea costalis cranialis

 Foramen vertebrale laterale

Büyük ruminantta corpus vertebrae makara şeklinde

Equidae-Büyük Ruminant 1. Fovea costalis cranialis equidae’de daha derin, ruminant’ta ise sığdır. 2. Equidae’de incisura vertebralis-caudalis bulunur. Büyük ruminantta bunun yerini foramen vertebrale laterale almıştır. 3. Büyük ruminantta corpus vertebrae'ye yandan bakıldığında tipik bir makara biçiminde olduğu görülür.

Carnivor-Küçük Ruminant 1. Corpus vertebrae, carnivorda küçük ruminanta oranla daha kısadır. 2. Crista ventralis ruminantta daha belirgindir. 3. Incisura vertebralis caudalis carnivorda daha derin olduğu için, corpus vertebrae'nin ortası hizasına kadar gelir. Halbuki küçük ruminantta aynı çentik caudal 1/3 hizasında son bulur.

Equidae-Büyük Ruminant 1. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni ruminantta birbirine eşittir. Bu oran equidae’de 5/3'tür. 2. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü büyük ruminantta içbükey, equidae’de ise düzdür. 3. Equidae’de son iki vertebra lumbalis'in processus transversus'larında eklem yüzü mevcuttur. Bu oluşum büyük ruminantta bulunmaz.

Carnivor-Küçük Ruminant 1. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni arasındaki oran küçük ruminantta 4/5, carnivorda 5/3'tür. 2. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü küçük ruminantta içbükey, carnivorda düzdür. 3. Processus accessorius carnivor'da bulunur, küçük ruminantta bulunmaz. 4. Processus transversus'ların duruşu carnivorda cranioventral, ruminantta ise transversaldir.

VERTEBRAE LUMBALES (Bel omurları) Carnivorda 7, Ruminant ve equidae 6 Merkep ve Arap atında 5 processus mamilloarticularis processus accessorius

Equidae-Büyük Ruminant 1.

Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü büyük ruminantta içbükey, equidae’de ise düzdür.

2.

Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni ruminantta birbirine eşittir. Bu oran equidae’de 5/3'tür.

3.

Equidae’de son iki vertebra lumbalis'in processus transversus'larında eklem yüzü mevcuttur. Bu oluşum büyük ruminantta bulunmaz.

Carnivor-Küçük Ruminant 1.

Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü küçük ruminantta içbükey, carnivorda düzdür

2.

Processus spinosus'ların yüksekliği ile eniarasındaki oran küçük ruminantta 4/5, carnivorda 5/3'tür.

3. 4.

Processus accessorius carnivor'da bulunur, küçük ruminantta bulunmaz.

5.

Processus transversus'ların duruşu carnivorda cranioventral, ruminantta ise transversaldir.

 Sayıları 5-7 arasında değişir.  Corpus vertebrae’lar boyun omurlarına göre daha küçük ve kısa, göğüs omurlarına göre daha uzundur.  Caput ve fossa vertebrae’lar oldukça düzdür.

 Crista ventralis son göğüs omurununki gibi küttür.  Arcus vertebrae, geniş ve yüksektir.  Proc. spinosus’lar, enli ve öne eğik ve son göğüs omurinkinden alçaktır.  Proc. transversus’lar yanlara doğru oldukça gelişip uzamışlardır. (proc. costarius da denir.)  Equide bel omunlarının sondan bir öncekinin proc. transversus’larının arka yüzünde ve sonuncununkilerin hem önünde hem arkasında birer eklem yüzü bulunur.  Proc. articularis cranialis ve caudalis’ler son göğüs omurunkine benzerler. Ondan farlı olarak öndekiler içe arkadakiler dışa biraz bükülmüştürler  Son sırt omurlarında olduğu gibi proc. articularis cranialis’ler ile proc .mamillaris’ler birleşip proc. mamilloarticularis’leri şekillendirmişlerdir.  Carnivorlarda arcus’un arka kenarlarında yönleri geriye yönelik proc. accessorius isimli çıkıntılar bulunur

6. ve 7. cervical omurlar 6. Cervical omur’un önden görünüşü

7.Cervical omur’un önden görünüşü

7. Boyun omuru ve sırt omuru

7. Boyun omuru Sırt omuru

Vertebrae thoracicae Sırt omurtları • • • • • •

Corpus vertebra Fovea costalis cranialis Fovea costalis caudalis Fovea costalis transversalis Proc.mamillaris Proc. art. caudalis ve cranialis • For. Vertebra laterale • Crista ventralis • Proc. spinosus

RUMİNANT THORACİC VERTEBRAE

EQUİDEA THORACİC VERTEBRA

Vertebrae Lumbalis

VERTEBRAE SACRALES Ventral’den görünüm • • • • • • • •

basis ossis sacri, apex ossis sacri facies pelvina linea transversa foramina sacralia ventralia promontorium pars lateralis ala ossis sacri

RUMİNANT LUMBAL VERTEBRAE

lumbar vertebrae, Dorsolateral görünüm

EQUİDEA LUMBAL VERTEBRAE

CARNİVOR LUMBAL VERTEBRAE

SACRUM KUYRUK SOKUMU

Equidae-Büyük Ruminant 1.Büyük ruminantta crista sacralis media ve crista sacralis intermedia bulunur. Equidae’de ise crista sacralis lateralis vardır. 2. Facies pelvina equidae’de düz, büyük ruminantta dışbükeydir.

SACRUM • • • • • • • • •

facies dorsalis crista sacralis media (Rum.) crista sacralis intermedia (Rum.) crista sacralis lateralis (Eq.) foramina sacralia dorsalia pars lateralis ala ossis sacri facies auricularis canalis sacralis

Equidae-Büyük Ruminant 3. Pars lateralis equidae’de küt, büyük ruminantta keskindir. 4. Ala ossis sacri'nin ön kenarında equidae’de bir eklem yüzü bulunur, büyük ruminantta bulunmaz. 5. Processus articularis cranialis equidae’de düz, büyük ruminantta içbükeydir.

EQUİDEA SACRUM ÖNDEN GÖRÜNÜM

Carnivor-Küçük Ruminant 1. Carnivor'un sacrum'u küçük ruminantlarınkine oranla kısadır. 2. Processus articularis cranialis carnivor'da düz, küçük ruminantta içbükeydir. 3.Processus articularis caudalis carnivor'da bulunur, küçük ruminantta bulunmaz. 4. Crista sacralis media ile crista sacralis intermedia küçük ruminantta bulunur, carnivorda bulunmaz. 5. Ala ossis sacri'nin duruşu carnivorda lateral, küçük ruminantta caudodorsaldir.

VERTEBRAE CAUDALES-VERTEBRAE COCCYGEAE (Kuyruk omurları) 1- İlk kuyruk omuru, bir omurun tüm özelliklerine sahiptir. 2-Geriye doğru gidildikçe, önce proc. transversus'lar ile proc. articularis'ler, sonra arcus vertebrae kaybolur ve corpus'lar ortası basık birer kemik silindiri şeklini alırlar.

3-Sadece bos’ta 1. den, felis’te 3. den, canis’te 4.’den sonraki omurların alt kesimlerinde proc. hemalis isimli çıkıntılar ve bu çıkıntıların birbirlerine doğru yaklaşmasından oluşan arcus hemalis bulunur. Bu kemerin içinde a. caudalis mediana geçer.

THORAX (Göğüs kafesi) • • • •

spatium intercostale apertura thoracis cranialis apertura thoracis caudalis cavum thoracis

Thorax –Göğüs Kafesi • Genel görünümü tabanı geriye yönelik koniye benzer kemiksel bir kafestir. • Çatısını dorsalden vertebrae thoracicae, lateralden costae ve ventralden sternum oluşturur. • Evcil hayvanlarda genellikle yanlardan basıktır. Yalnız carnivor’larda silindire yakındır. • Boşluğuna cavum thoracis adı verilir. • Boşluğun öndeki girişine apertura thoracis cranialis, arkadaki çıkışına basis thoracis veya apertura thoracis caudalis denir. • Arcus costalis’ler ile sternum arasındaki açıya angulus arcuum costalium adı verilir. • Thorax içten diaphragma’nın aracılığı ile önde cavum pectoris ve arkada cavum abdominis’e ait pars intrathoracalis isimli iki bölmeye ayrılmıştır.

COSTAE (Kaburgalar) os costale cartilago costalis extremitas vertebralis extremitas sternalis corpus 1. Costae verae (sternales) 2. Costae spuriae (asternales) arcus costalis 3.Costae fluctuantes (insan ve carnivor)

• • • • • • • • • • • • • • •

caput costae collum costae tuberculum costae facies articularis capitis costae cranialis facies articularis capitis costae caudalis crista capitis costae facies articularis tuberculi costae corpus costae angulus costae facies interna facies externa sulcus costae a.v.n. intercostalis genu costae

• equidae ve carnivor corpus costae dar • Ruminant’ta geniştir.

STERNUM (Göğüs kemiği) • sternebrae • synchondrosis sternalis • incisura costalis 1. Manubrium sterni cartilago manubrii 2.Corpus sterni equidae ve ruminant’ta 5, carnivorda 6 sternebra'dan oluşur. 3.Processus xiphoideus • cartilago xiphoideus

STERNUM (Göğüs kemiği)

• Equidae’de sternum bilateral (yanlardan), ruminantta ise dorsoventral basıktır. Carnivorda sternebra'lar dört köşeli bir çubuk gibidir.

Ruminant costae

STERNUM ve COSTA VERA

Göğüs şekli