Galicia na literatura do 98 (filoloxía, política e rebaixas) Author(s): Luís Caparrós Esperante Source: Grial, T. 38, No. 145 (XANEIRO, FEBREIRO, MARZO 2000), pp. 33-54 Published by: Editorial Galaxia S.A. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/29751729 Accessed: 27-11-2015 05:38 UTC
Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at http://www.jstor.org/page/ info/about/policies/terms.jsp JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact
[email protected].
Editorial Galaxia S.A. is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Grial.
http://www.jstor.org
This content downloaded from 129.93.16.3 on Fri, 27 Nov 2015 05:38:56 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions
na
literatura do 98 (filoloxia, politica e rebaixas) Galicia
Luis Caparros
1.A MODO
DE PRE?MBULO
Esperante
(EN 1998)
o roce Loewe dun po? Agardaban no fondo do armario. Abond?balles o a rector madeira dun ulido de vella litico, universidade, o negro lustro so dun financeiro, o bulebule dun xornalista, para sairen en ringleira a recordarnos que continuaban ai, onde sempre, disponibles. A golpe de chequeira, os padrinos, ilusionados pola s?a vitalidade, convocaron os
especialistas. Profesores de literatura espanola que levaban vinte anos loitando contra o concepto obsoleto de Generation del 98 asinaron e co braron artigos e conferencias sobre os pobres mortifios insepultos. Histo riadores
que
non
leran
os
anteriores
refritiron
croquetas
hist?rico-litera
rias que nin eran historicas nin eran literarias, pero enchian o bandullo. E os m?is escrupulosos, entre os galegos, botaron man da fantasma terrible de Valle-Incl?n para falaren do 98 mirando para outro lado. En fin, cen anos despois segue sendo dificil manter unha aseptica dis tancia academica. Tan pouco rigoroso seria ignorar o car?cter politico da quelas obras literarias coma negar o car?cter politico da s?a actual recep? tion literaria. ^Literatura? ^Politica? ^Literatura politica? Cando escribo isto media 1998. O presidente da Fundacion C?novas, que preside tarnen o goberno guito bramos?
galego,
academico-festivo Aceptemos
inaugurou, sobre o envite
inaugura ou
inaugurar? m?is dun chirin
o 98.
^Recordarnos,
e, situados
neste
conmemoramos,
escenario,
cele
releamos.
Non e momento
para precisions conceptuais, pero deamos por admiti das algunhas ideas. A primeira e b?sica e que a chamada Xeracion litera? ria de 1898 non existe. Non, cando menos, do xeito en que segue a figu
This content downloaded from 129.93.16.3 on Fri, 27 Nov 2015 05:38:56 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions
34
Luis Caparr?s
rar en
tantos
manuais
de
literatura
acoirazada
espanola,
tista, frivolo, superficial, alegre. Bos e malos. non
cion
se
sosten
concreto marco
o
ou
si existe, e como
pensamento
Simbolismo,
sermos
para
6
acudimos
a s?a obra, que e
feitos
ser considerado
tal debe
contempor?neo 6s
?posterior
cando
textos,
m?is
precisos.
igual que no resto das literaturas do marco occidental.
Exactamente O que
decaden
Seri?s e trouleiros. A distin os
circunstancian
de
gravidade, alleo,
cultural e literario onde desenvolven
o Modernismo,
todos
para
se
cando
de
a un Modernismo
ideoloxicamente
enfrontada
patriotismo,
Esperante
espanol, mesmos?
literarios
a
e que
pola historia do
construccion
ideoloxica o nome
recibiria
de Xera
ci?n do 98, isto e, o que Ricardo Gullon denominou hai xa moito tem? po "la invencion del 98"1. Unha invencion acunada arredor de 1913 por de dous protagonistas perfectamente castelanistas na s?a concepcion
e de
Ortega.
tarnen que nese
E obvio des,
e
Azorin
Espana:
todas
elas,
clima e
Unamuno
literario com?n acaso
a
existen En
central.
singularida e
si mesmo
pola
e politica, m?is alo do literario? s?a proxecci?n p?blica ?intelectual resume case todo o repertorio de topicos da suposta Generation. A s?a influencia intelectual e innegable sobre os m?is novos Azorin, Baroja ou Maeztu bran
?"Los
dela,
ga ou Azaha, por
respecto
que
sexa
Unamuno seu
que
poder
sobre
para
que acabar?n o
ante
cautela
ou
Tres"?
ainda
Antonio os
matizala,
Machado. homes
se
Tampouco da
xeracion
li
de Orte?
o
influindo sobre os anteriores. En Galicia, amosan
Castelao
e os
nacionalistas
revelase
efectivo.
son un punto de partida necesario para analizar, desde bases solidas, os aspectos politicos do discurso literario noventayochis ta ligados a Galicia. Polo mesmo, o tratamento de Galicia debe ser re Estes datos
E do velador do xeito de concibiren a pluralidade cultural espanola. mesmo xeito, poderemos entender mellor os significados implicitos na celebracion do centenario. Quero sublinar, por se fixese falta, que non e ning?n interese puramente literario, obxectivo, o que xustificou este despregue
conmemorativo.
rario"
est?
a se
actual
momento
falar
Non,
doutras
politico.
O
baixo
cousas,
iso
patetico
?tanto
este si, co
interese
"cultural"
disimulo como
ou
caracteristico
revelador?
e que
"lite? do se
b?te man dun xoguete tan desgastado: desgastado coma explicacion li teraria, como veno de dicir, pero ainda m?is desgastado politicamente. Non
so iso. A estas alturas do seculo, borradas as febles coartadas intelectuais foron construindo, sabemos ou volvemos saber
que aqueles
1. Gull?n, Ricardo. La invention del 98 y otros ensayos. Gredos, Madrid, 1969- Desde da critica a esa postura e case xeral. Temos unha derradeira toma aquela, o desprazamento no autodenominado de postura, con tintes program?ticos, recolli Manifiesto de Valladolid, do en J. C. Mainer e J.Gracia, eds. En el 98 (Los nuevos escritores). Visor, Madrid, 1997.
This content downloaded from 129.93.16.3 on Fri, 27 Nov 2015 05:38:56 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions
na literatura do 98
Galicia
e rebaixas)
(flloloxia, polttica
35
da s?a absoluta inconsecuencia politica, que non irresponsabilidade. Os e seus itinerarios ideol?xicos, acaso coa exception de Antonio Machado so en parte Valle-Incl?n, percorrerian todos os treitos entre o radicalismo inicial
esquerdista conservadurismo na
mexaron
escritores
novos
m?is
iso
foi
ou
relativamente
ou
veu,
que a
doada
o
ata
co
tragaron
apropiacion
"falanxismo joseantoniano". As criticas que recibiron
da s?a retorica polo dos
Por
estratosfera2.
a diana,
erraron
Ou
anarco-bohemia?
marxismo,
?anarquismo, final.
deberan
abondarnos
para
evitar
a
tentacion
de
n?s como modelo
de calquera conducta politica. iE haber? que ponelos dicilo? Menos modelico ainda e o simulacro democr?tico do canovismo, que aqueles mozos de 1898 souberon denunciar e que, cen anos des pois, se reivindica desde a dereita como f?nte de lexitimidade historica. En fin, sumando peras con rnazas, podese tion agacha a dunha determinada conception gundo o esquema raria
na ser
vai
nosa o
noso
teria asentado
consabido, ?ou
conciencia centro
de
incluso
xeitos,
o discurso
nega
Os do 98 falaron pouco mozos
radicais
subconsciencia?
colectiva.
Este en
Botarase
seguintes.
p?xinas
que merece
e que, de to
capitulo propio dominante.
castelanocentrico
2. LITERATURA E CONSTRUCCI?N
estes
nas
atencion
falta o nome de Valle-Incl?n, dos
dicir que esta revindica? de espanolidade que, se a devandita xeracion lite
NACIONAL
do 98. As poucas a guerra
mencionaron
veces, Cuba
de
pouquisimas, foi para
que
denunciar
a panoplia canovista. A o militarismo, de igual xeito que denunciaron non se outro concibe de lado, guerra Cuba, por pola opinion publica senon como un episodio como guerra colonial, de desgraciado marxe e ? interior. Isto da colo importante sublinalo, politica politica nialista efectiva. A perception xeneralizada era a dunha rexion espahola m?is
se
que
Inmediatamente,
separaba.
como
era
loxico,
blica atopou paralelismos no ascenso dos nacionalismos pasaba en Cuba podia suceder de seguido en Cataluha; intensidade, un motivo
no
Pais
repetido
Vasco; nos
raramente,
escritos
xeracionais
a verdade, ?implicita
a
opinion
p?
ibericos: o que ou con menos
en Galicia. ou
Visto
asi,
explicitamen
comezou 2. Unamuno sendo socialista, incluso marxista. O seu episodio final de rebel non deixa de ser un xesto patetico e desesperado ante a dia, no Paraninfo de Salamanca, os facciosos. Azorin, tan ridiculo cando profesaba de evidencia do erro cometido apoiando libresco, vai ser ata a s?a morte a encarnaci?n m?is cr?a do oportunismo anarquista politi? co. Do seu mtimo Baroja abonda con reler as s?as boutades. Maeztu pasaria do socialismo 6 cos seus temas decadentistas 6s sectores bem fascismo. Valle-Incl?n, carlista, escandalizaba afastado do carlismo e coqueteando pensantes e catolicons, pero aincla en plena Rep?blica, coa esquerda co fascismo mussoliniano. En fin,Antonio radical, volveria de Italia encantado foi sempre republicano, ainda que non faltar? quen lie b?te en cara o Machado polo menos famoso soneto a Lister. E para que falar do seu irm?n Manuel...
This content downloaded from 129.93.16.3 on Fri, 27 Nov 2015 05:38:56 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions
36
te?
Luis Caparr?s
e a
por
preocupacion
Unamuno
escribialie
non
facer
de
Cataluna
unha
a Azorin en 1907:
Esperante
Cuba.
segunda
Merecemos
Cataluna. Esa cochina est? prensa madrilena perder con Cuba. se entera. la misma labor que No Es la b?rbara su cerebro en vez mentalidad testiculos castellana, (tienen cojonudo en la mollera). un telegrama de sesos El olro dia lei en El Heraldo en que decia se armo un esc?n de San Sebastian que en la estaci?n haciendo
dalo No
uno Gora Euzkadi! QMuera decir: jarriba Vasconia! quiere traducir y protestan3.
porque Euzkadi
Gora
saben
grit?
Espana!). Asi son
Y esos
en efecto, b?rbaros.
parecia ter perdido nestas reviravoltas historical a antiga ca~ de pacidade integraci?n da s?a personalidade multiple. O desastre de Cuba revelaba a urxencia de reforzar a identificacion nacional dos es Espana
panois. iE como "traducir" Espana para os diferentes pobos que a for man?
