HISTÓRIA BADAK IGREJA CATÓLICA IHA TIMOR

May 24, 2017 | Autor: Emeliano Carceres | Categoria: Timor Leste
Share Embed


Descrição do Produto

HISTÓRIA BADAK IGREJA CATÓLICA IHA TIMOR Iha página especial ida ne’e, reporter SEARA sei apresenta ba ita bo’ot sira, história badak Igreja Católica iha Timor, hahu kedas hosi missionário Português sira tama iha Lifau no dada to’o mai Igreja ohin loron. Basá história ne’e rasik mak sai mestra ba ita sarani geração foun Timor hodi hatene no conhece ita nia hun no abut fiar nian. Tan ne’e, mai ita hotu ba hatene história Kreda Timor iha celebraçao tinan 500 evangelizaçao iha rai Timor, nebe haktuir hosi Pe. Francisco Pinheiro e Silva, especializado iha História da Igreja, Docente iha ISFIT-Fatumeta, Vigário Geral ba Diocese Baucau no sai nudar Presidente da Comissão Organizadora ba Celebração Tinan 500 Evangelização iha rai Timor. Século XV Hahu etapa do’ok história ne’e nian. Portugal no depois de Espanha hahu descobrimento no conquista, ba ida ne’e precisa acordo de Tordesilhas (1494) hodi evita conflito entre rai rua ne’e no hodi fahe direção de futuras espansões, Papa sira, aproveita expansão ida ne’e hodi tula knaar bo’ot (padroado) ba rai rai rua católico ne’e hodi habelar república cristiana. Século XVI Portugueses to’o iha Goa (1510), Malaca (1511) no Timor (1515). Tinan 40 (1515-1555) la iha residência permanência, relação comercial deit, la hanoin halo Timor sai colonia ida la mosu revoltas. Presença permanência hahu ho missionário sira (1556). Solor sai primeiro centro ba evangelização no defesa. Ho evangelização hahu lolos relação maun alin nian entre Timor ho Portugal no entre Timor oan rasik, hahu processo ba harí povo no pátria. Missão oriente nian depende ba Diocese Goa nian (1533) no missão Solor Timor depende ba ba Doicese Malaca nebe moris iha (1557). Século XVII Sécculo ida ne’e determinante tebes. Holanda ataque Solor (1613) missinário hadau fali iha 1629, Holanda ocupa hodi bi’it 1637. Missinário obrigatório muda ba hela iha Larantuka. Larantuka sai centro ba evengelização no defesa. Holanda hadau Malaka (1641), Muculmano Makasar, aleado Holanda nian ataca Larantuka no Mena (1641), Missionários sai comandante iha batalha. Cupão monu ba Holanda (1652), e Lifau sai estabelecimento no centro ba evagelização no defesa, acordo entre Portugal no Holanda (1662) kona ba área domínio rai rua nian, missão Timor passa fali ba juridição Goa nian. Solor, Larantuka no Lifau sai processo ida deit nebe labele haketak ba processo nebe tuir mai, katak Timor depende ba processo dahuluk sira ne’e. Século XVIII Hahu halo separação ba poder espiritual no temporal katak antes ne’e poder rua ne’e acumulado iha missionário sira. Larantukeiro sira rejeita poder temporal iha Larantuka (1695... Lourenço Lopes rejeita iha Lifau, Pe. Mannuel de Santo António ba hosi Luca mak convence Lourenço Lopes hodi aceita António Coelho Guerelho hahu governo (1702). Ho ida separação ne’e missinários concentra li-liu ba educação (lê no hakerek). Liu hosi Seminário 2 Lifau (1743)

Manatuto (1747). Reforma Marquês Pombal nianho expulsão ba jesuita sira no religioso sira seluk (1759) fo mos consequência negativa ba missão iha Timor. Sede Lifau muda mai Dili (1779). Século XIX Sente teb-tebes diminuição missionário (1811), governo tama iha situação difícil, Atapupo (1818) depois Pantar monu ba Holanda nia liman, movimento liberalismo nian expulsa religiosos dominicano sira hosi missão Timor (1834), Governador Lopes de Lima entrega Flores, Larantuka, Solor hodi troca Maubara (1851-1859), missão monu kedan iha condição quase abandonada durante tinan 40 (1834-1874), missão Timor passa fali ba juridição Diocese Macau nian durante tinan 66 (1874-1940), Bispo Medeiros mai restaura fali missão li-liu ho escolas no colégios (1877...), canossianas (1879) no jesuitas (1898) tama Timor. Século XX Dom Manuel de Carvalho fahe missão ba vicariato rua, Lahane no Soibada (1900-1924). Movimento repúblicano expulsa jesuitas no canossianas sira (1910), escola sira paralizada kedan. Dom José Nunes mai revitaliza missão li-liu ba escola sira, hahú harí escolas ba catequistas (1924) muda ba Soibada (1926). Hahú harí fali Seminario Menor iha Soibada (1936), Diocese Dili moris (1940) Dom Jaime Garcia Goulart mak sai Administrador Apostólico (19401945), Segunda Guerra Mundial destroe Diocese foun ne’e. Dom Jaime Garcia Goulart sai Bispo (1945-1967) hodi restaura fali Diocese. Dom José Ribeiro substitue fali Dom Jaime Garcia Goulart (1967-1977). Invasão no acção violenta militários indonésios ( 1975...), vítimas no refugiados, idiologia marxismo no leninnismos (1977), sai hanesan preocupação bo’ot tebes Dom José Ribeiro nian. Dom Martinho Lopes Administrador Apostólico (1977-1983), depois Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, hanesan Administrador Apostólico ( 1983-1988), no hanesan Bispo não residencial (1988-2002) koalia maka’as hodi defende povo kbiit laek nia direito fundamental. Igreja sai Profeta, meios de comunicação, fatin refúgio, mediador ba diálogos no referência ba povo. Reflexões no viragem ba idiologia (1983-1988). Virgem Peregrina visita Paróquia hotu (1988), Dom Carlos husu Referendo ba Timor (1988), Visita Papa S. Jõao Paulo II (1989), Massacre de Santa Cruz (1991), Páscoa Jovem (1992), Moris tan Diocese Baucau ho Dom Basílio nudar Bispo não residencial (1996), Nobel da Paz ba Dom Carlos Filipe Ximenes Belo no Dr. José Manuel Ramos Horta (1996), no ikus mai referendo (1999). Século XXI Dom Carlos no Dom Basílio harí Seminário Maior S. Pedro e São Paulo iha Fatumeta (2000), restauração da Independência no Missa de Agradecimento Tasi Tolu (2002), Dom Carlos resigna (2002), Dom Basílio sai nudar Adminstrador Apostólico (2002-2004), Dom Alberto Ricardo da Silva sai Primeiro Bispo Residencial ba Diocese de Dili (2004-2015). Diocese Maliana moris ho Dom Norberto do Amaral sai hanesan Bispo Residencial ba Diocese foun ne’e (2010), Conferência Episcopal Timor nian moris ho Dom Basílio sai hanesan Presidende ba Conferência Episcopal ne’e (2012), Instituto Superior de Filosofia e Teologia de Dom Jaime Garcia Goulart Fatumeta moris (2013), dala ida tan, Cruz Jovem no Nai Feto Peregrina lao hamutuk ba visita Paróquia tomak iha Diocese 3 nia laran (16/08/2014- 14/08/2015). Depois de Dom Ricardo

resigna tiha (07-02-2015), Dom Basílio sai ba dala rua nudar Administrador Apostólico ba Diocese de Dili (09-02-2015), (acordo entre Estado de Timor-Leste e Estado de Vaticano..?), Celebração de 500 Anos iha Tasi Tolu (15-08-2015) no iha Lifau (28-11-2015). Hein Bispo foun ba Diocese de Dili. PARABENS BA SARANI TOMAK TIMOR-LESTE

Lihat lebih banyak...

Comentários

Copyright © 2017 DADOSPDF Inc.