O idioma galego en tempos da II República: a unificación lingüística e as Normas de 1933 (2005)

Actas do II Congreso o Maruuel Luís Acu .ñ

N

\)

p .§ §J

^ ci v

tO I

ñ.)

§J

§ \J

\) L.

-§ ^o !-

XUNTfl DE GTILICIFI

Acru.s oo

II CoNennso M,q.Nunr

LuÍs AcuÑt

O idioma galego en tempos da Seguruda República: a unificación lingüísticq e as l{ormas de 1933 Xosé Antonio Fernández Salgado

do congreso, euería comezat a miña intervención dandolles as grazas ós organizadores que en especial aXoánCarlos Domínguez Alberte, por me convidar a participar nestas xorrradas 70 que cumpren se agofa o trivés Manuel Luís-Acuña, a súá obra e o seu tempo,

."*"-*o.*

anos da publicación do seu poemario Fírgoas.

19t6, o agromar dunha nova éPoca O ano de 1916 marca un dos momentos máis quentes na discusión pública da política lingüística en España entre as institucións gobemamentais do Estado e os movementos rexionaüstas Imos dar dúas mostras. feriféricos, nomeadamente o catalanista, o de mdis forza nese inffe.

Neste ano, a Lliga Regionalista catalana solicitaba no Parlamento madrileño do Ministerio de Instrución Pública o libre uso do catalán no territorio de Cataluña. A proposta permitía albiscar entre outros rexionalistas un trato semellante para todas as linguas de España se as corporacións correspondentes o solicitaban. Así parecía interpretalo o ferrolán Aurelio Ribaltá para o galego ,ro ."o artigo "O catalárt nas Cortes", publicado na revista Estudios Gallegoi (n. 20¡ue et mesmo ¿iriiía en Madrid'. Non obstante, a petición catalanista foi rexeitada p,"olo Gobern-o con argumentos coma o de que o libre uso das linguas limitaba a facultade de toáos os españois para desempeñar cargos nas distintas terras do Estado.

Igualmente, a primeiros deste mesmo ano, a Real Academia Española facía pública unha carta abérta ó Goberno do Estado na que se mostraba intolerante coa introdución no sistema educativo oficial de manuais escolares noutra lingua que non fose o castelán. A advertencia dirixíase sobre todo para os cataláns. A Academia Española non tiña ningún inconveniente en recoñecer a súa estimi e respecto polos "idiomas y dialectos que se hablan en la intimidad del hogar o en las relaciones individualis", pero, seguidamente afrmaba que "el verbo de E'spaña como nación una e intangible es el castáIano". Desde a súa posición de policía lingüística estaial, a Academia instaba és rectores e decanos das Universidades, ós directores de Normais e Institutos legais de Ensino Medio e mais ós mesftes das Escolas Públicas a que cumprisen as disposicións ó que utlgog No castellano". idioma de nuestro unificar el provechoso cultivo de "fomentar y 'afirmacións por Ribalta e iespondidas recollidas foron Española da Academia galego, estas á"ri" ur piíxinas de Estudios Gallegos 1n" tS). No artigo, titulado 'A Academia española e as léngoas eipañolas", o ferrolián achacáballe á Academia o feito de terse centrado máis en atacar ó ráto das linguas do Estado, impedíndolles o seu desenvolvemento, do que en defend:r e^preocuparse polJcastelán (sobre a politización desta problem ática, vid. Monteagudo 1999: 317 324).

I

seus' A revista Estud.ios GaLlegos fora fulrdada en Mailrid er.r 1915 porAuretio Ribalta e u11 grupo de colaboradores cu]tivo do Tratábase dunha publicación quincenal de "lingua. finanzas e turismo'' et1 que se propón a dclensa e o galego "por la ináluijible obligación moral quc tenen'ros de cuidar dc nuestra personalidad de gallegos"

97

XosÉ AtuoNto Fnn¡¡Ár'tonz

S¡tc,uto

É neste ambiente de conflitividade lilgüística, e secundando o convite que dende a citada Estudios Gallegos se viña facendo ós interesados na problemática galega para que se lanzasen a defender a personalidade e a lingua do país, cando o xornalista viveirense Antón Villar Ponte publica na Coruña, en xaneiro de 1976, o seu ensaio Nacionalismo gallego. Nuestra afirmación regional. O libro foi ben acollido entre certos sectores da intelectualidade galega e propiciou que uns meses máis tarde, o 18 de maio de 1916, no loca-l social da Real Academia Galega na Coruña nacese a primeira das Irrnandades de Amigos da FaIa. Nela pasaron a integrarse algúns vellos galeguistas, os integrantes da "Cova Céltiga", algúns sobreviventes do movemento agrarista e tamén algúns lingüistas'?. Nesa xunta, nomeouse a Antón Villar Ponte "Primeiro conselleiro" da Irmandade da Fala da Coruña, sempre a máis grande das irmandades, e aprobouse o seu regulamento interno, no que f,rguraba como obxectivo esencial e primordial a defensa, exaltación e fomento do idioma do país, a través do cal crían que chegaría a recuperación económica, social e política de Galicia. En seguida xurdirían logo outras Irmandades por toda Galicia: primeiro en Santiago, Iogo despois en Monforte, Pontevedra, Ourense, Vilalba...

Durante 7916 e I9l7 as kmandades desenvolveron un intenso labor cultural, orgarizando conferencias, veladas literarias, excursións de catáctq folclórico, homenaxes públicas, mitins e mesmo dispensaron leccións de idioma galego, a cargo estas de Lugrís Freire e Florencio Vaamonde. Pero, sen dúbida, o que resulta máis novidoso con respecto ós anos anteriores é que o galego é usado por eles de xeito cotián nas súas actividades públicas: non só é un idioma literario ou para comunicarse cos labregos, senón que tamén se resolve apto para outros ámbitos de relación social. Como exemplo, pode verse no xornal A Nosa Terra (ANT) a información en primeira plana a propósito dunhas conferencias celebradas en Vigo sobre "Galicia e aAutonomía". Repárese en como o redactor subliña a profesión dos que conferenciaron en galego (ANT 25l3ll9t9): Déronse xa sete [conferencias], e das sete somente duas foron pronunciadas en castelán: a de Casares Quiroga, da Cruña, e a de Antonio Ximénez, de Santiago; o resto... todas en galego. Falaron en galego, os catedráticos Lousada Diégtez e Risco, os abogados Noguerol, Peña Novo e Banet Fontenla. En galego vai fala¡ aitda, famén, o gran artista, xenio da raza, Castelao, e o insine poeta Rarnón Cabanillas. En galego falaron tamén, en Pontevedra, en duas conferencias, moi apraudidas, Cabanillas e Peña Novo. E en conferencias ós Dependentes da Cmña, empregaron tamén fai poucas datas, a nosa lingoa, Peña Novo e Villar Ponte. Xa non percisamos dicir que en todal-as veladas, festas e actos de propaganda, somente s'emprega o noso idioma, pol-os galeguistas.

Os fins culturais das Irmandades foron deixando paso a obxectivos cadavez mríis políticos, ata o punto de presentiírense ás eleccións xerais de febreiro de 1918. O fracaso fixo recapacitar ós membros das Irmandades sobre a dirección que cumpía seguir: se continuar ollando para o finado século XIX, ou se, pola contra, dar un salto cara ó futuro mirando ó nacente sécu1o XX. Foi así como na transcendental I" Asemblea Nacional das Irmandades convocada en Lugo o 17 e 18 de novembro de 1918r se pechou un período na historia do galeguismo, o do rexionalismo, e como se abriron as portas dunha nova efapa, a do nacionalismo.Precisamerúe,

2

Entre os presentes figuraron Lugrís Freire, o músico Baldomir, Florencio Vaamonde. Tettamancy, Uxío Cané Aldao, o lingüista Oviedo Arce e os irrnáns Antón e Ramón Villar Ponte Logo surnáronse ii empresa Ribalta, Porteiro Garea, Banet Fontenla, C¿rbanillas e Mqueira Ó longo cte l9l7 e 191-8 incorporaríase Risco ás Irmandacles rle Ourense e Losada Diéguez e mais Castelao á de Ponrevedra

3 A

ela acudir-ot.t Lousada Diéguez, Risco, Quintanilla, Banet Fontenla. Cabanillas. Castelao. Lópcz Abente, Victoriaro Taibo, Antón Villar Ponte, Mqueira, Blanco Tolres, Ramón Villar Ponte, Correa Calderón. Ric¿udo Carballal, Sánchez Hermida. Lence Santar c Ánxel Casal.

98

'>

Acr¿.s

»o

II

CoNcnqso M¡NurL LuÍs AcuM

un parágrafo xa .,Manifesto,, fi.nal xurdido desta Iu Asemblea incluía como declaración previa úná*i" na historia do galeguismo (ANT 5ll2ll9l8): o

de oxe

nciaes de nazonalidade' nós nomeámonos' Galic praSemple,u,",burexionalismononrecolletodal.asaspiranosos Problemas' ciós nin enc

Tendo

o de cada vila galega' O movemento nacionalista, dentro do cal que s vernácula teñen un papel capital en tanto

Nesta terceira fase' que é a que nos inc

Breve descrición da situación da lingua Se rePasamos a Prensa da éPoc

rio vigués

it

Pueblo Gallego (EPG)

andaban afanados os homes ligados

li

j ü

99 fl

XosÉ At¡rot¡to Fnnt¡ÁNnnz S¡^r,etoo

deliñalas de seguido, o que, asemade, nos vai permitir tirar algunhas conclusións sobre os logros acadados.

Fálase, por exemplo, da necesidade de formar unha biblioteca galega de materias e autores e mais de crear unha casa editora forte que promovese publicacións periódicas escritas en galego que transmitisen a ideoloxía nacionalista, difundisen as súas actividades creativas e, ó tempo, dignificasen o idioma. Foron os obxectivos que se rñarcaron as editoriais, primeiro "Lar" e logo a "Editorial Nós", o primeiro proxecto editorial serio. Baixo a dirección de Ánxel Casal, das prensas de Nós saíron os títulos miíis signif,rcativos do período e, nalgunha etapa, tamén as revistas máis influentes dos galeguistas: as devanditas Nós, de carácfer intelectual, e A Nosa Terra,máis propagandística(vid. para unha historia da editora, Yázqtez Souza 2003). Promóvese o cultivo escrito do galego a novos xéneros. O galego se quería ser unha lingua moderna , práctica e nacional, debía superar o seu reducionismo folclórico e estender os seus usos escritos. En efecto, literariamente, o galego abriuse a novos xéneros, deixou de ser unha lingua só aptapara a poesía e gañou o teatro e aprosa, tanto aficional coma a ensaística e científica. Conseguiuse así amoderuización da lingua e a renovación dos temas, do estilo e da estéfica (vid. Monteagudo 1995). Tamén se divulgou a lingua e a cultura galegas a través de cursos e conferencias, que foron dispensados primeiramente polos membros das Irmandades e, posteriormente, polos intelectuais do contorno do SEG. O idioma chegaba así a novos ámbitos de uso formal, coma o do discurso oral de carácter científico (vid. por exemplo a información sobre o seu labor en ANT 3118/1935). Unido a isto, solicitouse a creación de cátedras de lingua e literatura galegas e tamén de cultura (xeografía, historia, economía...) tanto para a Universidade compostelá coma para as Escolas Norrnais (vld. Boullón e Tato 1991). En definitiva, reclamouse unha maior galeguización no ensino en todos os niveis, "galeguización" que debe entenderse referida ó uso do galego como lingua vehicular e á introdución nos currículos de materias relacionadas coa cultura galega. Desgrazadamente, non tivo éxito, pois os plans pedagóxicos artellados para a escola primeiro por Viqueira en 1918 e posteriormente por Risco en 1927 (vid. Nós 201811921. e 2511911921), apenas pasaron de ser proxectos. Tampouco chegou a bo termo a polémica galegtización da Universidade, especialmente virulenta no curso 1932/33 (vid. Monteagudo 1995). Buscouse tamén potenciar o coñecemento de Portugal, sobre a cultura e a súa lingua. Isto realizouse por dúas vías: a primeira, coa divulgación na prensa da literatura e cultura poffuguesa, sobre todo grazas a intelectuais como Viqueira; a segunda, por medio de interffocos culturais. En canto a estes, en 1922 as kmandades promoveron un primeiro intercambio artístico-cultural entre arlistas galegos e pofiugueses. Tamén er 1932 ilustres intelectuais portugueses, como Rodrigues Lapa, Mario Saa ou Mario Cardozo, percoreron en viaxe de estudos a nosa telra e en Santiago visitaron o SEG (vid. Nós 151611932:110). Uns anos despois, er,marzo e abril de 1935 seríart os membros do SEG os que se desprazarían ata Porlo durante a Semana Cultural Galega nesta cidade (vid.Ferrrández del Riego 1983: 749-154). Antón Villar Ponte mesmo chegou a reivindicar dende as piíxinas de A Nosa Terra, ademus da creación de cátedras de lingua

e historia galegas, outra de temas portugueses, que serían "a base d'un intercambio co'a República veciña, na Universidade de Santiago" (ANT 119/1930). En canto álir,glua, o portugués converteuse para moitos intelectuais da época nunha fonte ortográfica e léxica para a restauración do galego, pois o portugués viña representar o espazo en que a primitiva tingua galego-portuguesa se desenvolvera libremente, con normalidade. (vid. máis polo miúdo Sanmartín Rei 2OO2:200-218) ,E é que a estas alturas o problema da anarqtía na escrita do galego aínda non se resolvera. Durante a década de l92O e os primeiros anos de 1930 son frecuentes na prensa os chamados á unificación ortogriífica e a presentación de diferentes propostas, que deron lugar a po1é-

100

Acr¿.s »o

II

CoNennso M¿.NuBr LuÍs AcuÑ¡

micas entre os seus ofertantes (vidpara as do período 1911-1921 o traballo de Monteagudo 2OO2).Probadun maior interese polo cultivo científrco do idioma é tamén a redacción de novos materiais que describen o galego. Certamente escríbense no período de entreguerras dúas novas gramáticas (o Compendio de gramática galega (1919), de Leandro Cané, e a Gramática do idioma galego (1922), de Manuel Lugís Freire; dous dicionarios galego-castelán: o incompleto da Real Academia Galega (1913-1928) e o de Leando Cané, de 1928, completado en 1931; tamén dous vocabularios: o galego-castelán do SEG de 1926, e otttro castelán-galego das Irmandades da Fala da Coruña, de 1933. (Para un estudo máis polo miúdo dalgunhas destas obras, vid. Ferlández Salgado 2000). Todos estes traballos presentan como novidade a focaxe desde unha perspectiva normalizadora, prescritiva, segundo correspondía a un idioma do século XX que aspiraba a ser unha lingua moderna, váJida para todos os usos e rexistros. Calquera das cuestións acabadas de esbozar permitirían tratarnentos de seu. Finalmente, como xa adiantei ó principio, decanteime por abordar a última de todas: a ansiada unificación do idioma.

A publicación das Normas pra a unificazón (1933) O mesmo ano en que Manuel Luís Acuña publica na imprenta Nós o libro que estamos homenaxeando neste congreso, Fírgoa; (acábase de imprentar o 6 de setembro de 1933), o SEG dáahz, nos mesmos obradoiros de Ánxel Casal, afinais de outubro, o folleto Algunhas normas pra a unificazón do idioma galego.A obriña, a pesar de contar con só 12 páxinas, ten unha grande imporlancia histórica, pois é a primeira vez que unha institución ou organismo de prestixio como era o Seminario, vencellado á Universidade de Santiago, decidía poñer freo á diversidade idiomática existente.

A idea da atarquía e do polimorfismo na escrita do galego literario moderno non é algo novo, que se formule por primeira vez no tempo das kmandades e da República. Moi á cottfra, é xa un problema de vello. Podemos dicir que xa desde os primeiros textos do galego moderno se suscitou a cuestión, como tal xa en A Casamenteira. Podeíanse citar outros casos de autores que ó longo do século XIX se escusaron de escribir como podían pola falta de gramáticas e regras en galego, por exemplo a propia Rosalía de Castro no prólogo de Cantares Gallegos (1863). Outros aludiron á anarqtía gráfrca pero para minimizar o problema, como Pardo Becerra (vid. A Monteíra 11 ll2/1889). Pola contra, para outro grupo máis numeroso, a disparidade de solucións ortográficas causaba irritación e inseguridade nos propios usuarios e proxectaba descrédito sobre a propia lingua. En efecto, afalta de cohesión, o individualismo, o desleixo dos propios escritores e a inexistencia dunha autoridade lingüística e literaria operaron en contra da uniformización da lingua. Por iso xa no último cuarto do século XIX se comezaron a oír voces pedindo a constitución dunha institución que funcionase a xeito de Academia que puxese orde nas discordancias ortográficas. Algúns dos escritores que o solicitaron foron A. J. Pereira, Martínez SaTazaL Curros Enríqtez ou Marcial Valladares. A Real Academia Galega (en adiante RAG) acabaría creándose contra finais de 1905 e na mente dos seus promotores non concibían outra misión para ela que non fose a de codihcar o idioma. Non obstante, case 30 anos despois, era o SEG (en adiante SEG) quen publicaba en 1933 Algunhas norrnas pra a unificazón do idioma galego, obedecendo, segundo se expresa nas primeiras piíxinas do folleto, ó desexo da maioría dos escritores galegos de coñeceren "unhas normas siquera ortográficas que desboten ou ao menos diminúan a anarquía que hoxe hai no escribir o noso idioma" (SEG 1933: 3). E agora cabería a seguinte pregunta:

101

XosÉ ANroxto FBntvÁ¡vonz

S¡tc¡»o

¿Porque a autoría do SEG e non da RAG? Parece claro que a RAG non fora capaz de cumprir a misión principal que lle encomendaran cando fora creada. A fundación da RAG viña cotmar os esforzos intelectuais dos rexionalistas galegos. Segundo reza nos seus estatutos, publicados en 1906 to Boletín da propia RAG, nacía allea atoda idea política e relixiosa, co obxectivo primordial '.de dar unidad uj i¿ioma gallego por medio de la publicación de una Gramática y un Diccionario". Tamén estatuía que nos documentos da A.cademia 'deben emplearse los idiomas Regional y Nacional,,, se ben foi sempre o español o máis beneficiado polos seus membros, tanto ná oralidade coma na escritura.

A RAG estruturábase

en catro seccións; Ciencias, Historia, Literatura e Belas Artes, non ser a adecuada, pois acabou escurecendo o papel non conseguiía liderar nin artellar efectivamente a cultura gáti ". morecendo cos anos, en parte porque careceu de apoio tanto estatal como de Galicia, imprescindíbel para poder fuñcionar. Tamén se foi ""onóaoi"o esvaendo moitas veces na incoherencia, por exemplo con ocasión dos nomeamentos de novos numerarios, e outras veces porque calou en momentos decisivos que se reclamaba o seu apoio, coma no caso da petición de cáfedta de galego para a Universidadá de Santiago nas primeiras décadas do sécu1o. E é que a RAG nacera demasiado afenada ós prexuízos do sécdá pasado, non soubo amoldarse ós novos tempos.do século XX nin tampouco convlvr coas novas xeracións galeguistas que ían xurdindo ó abeiro do ideario das kmandades da Falao. O certo é que en torn"o a lgZO u institución académica acabou converténdose nunha especie de corporación de..notables,,, formada sobre todo por persoeiros coruñeses, dos cales unha parte cánsiderábel deles nada tiñan que ver co idioma nin co seu cultivo (Monteagudo t999: Zi+¡. e demostraría

Así e todo, as designacións nos primeiros anos da década de 1920 de novos membros máis vencellados á nova realidade galega, á súa lingua, literatura e cultura, como o poeta Ramón

produciu como se esperaba,.

f,nais da década de 1920 de homes ligados á Pedrayo ou Cuevillas (sendo Eladio Rodríguez lao ou Antón Villar Ponte (con Lugrís na presida RAG co estudo científico do idioma e unha ga' que de feito' polas razóns que fosen' non se

Sen dúbida' como xa se apuntou, un dos grandes problemas da RAG foi o de cubrir as vacantes de numerarios, e isto por dous motivos. Por unhá banda, as cadeiras non sempre foron cubertas polos persoeiros m¿íis indicados en canto á integridade galeguista. Boa proba disto é o artigo aparecido en 1929 en A Nosa Terra fiíilado precisamenté "iAcademia gallega', (ANT l711/1929). Nel censurábanse algúns dos aspectos a que nos vimos referindo con.motivo de ser elixido académico numerario o director da revista viguesa Vida Gailega, Jaime Solá, personaxe pouco afecto ás teses nacionalistas e galeguistasu. Preguntábanse ¿á¿e A Nosa fuiro,,¿qu"

4

Proba da c¡eba entre a xeración rexionalista e a nacionalista é que só 7 dos académicos nomeados en 1905 acudio:I1}-.rr:"t: de 1916 para a constitución áas rrmandades: Lugrís, Oviedo Arce, Vaamonde, l:1"r_",.1T*i TeLtamancy, Caué, Cabeza de León e Baner

Bol¿tín irrelevantes

Algúrns datos poden falar sós. No ción da lingua, son totalmentc dominan os escritos en español. Finah.nent da designación en re26 cre Eladio Rodrígucz co,l,o o seu

i^l:::* saleso

acel.a co obxec[ivo c]e trab¿rllar polzr codifica-

esmo canto ó uso das linguas. no Boletítt pre_

,,.;lJ;,:1',".i:i,:ÍiJ':,T"lt"oiJíJÍ

"í,li..jll,l.l

laiabtr Ti*u' ," IJarrei¡oo redactor que conezase a rLrmorearse tanrén o nomearnento clo director de Ltt voz de Galicia. Alejandlo

102

Acr¿.s

no

II

Co¡'tcnzso

Wyyll!!;tcuy¡

méritos ten ese señor para ser Académico da Gal go, e que ademais tiñ para versos choróns o continuaba sinalando ser algo máis "ca unha camarilla de compadres o seu verdadeiro esprito"' pra algo máis serio e elevado e con estas cousas estase falseando

por outra banda, os postos de numeralios podían ficar sen ocYgar durante longo tempo' et A NosaTerra (ll2ll929) ctrasí actividade á corporación académica. Outra volta

restándolle

tícase que había tempo que foran nomeados ran o seu ingreso', polo que lle rogaba ó c

mites, porque algúns dos propostos xa tiña escollesen "cuidadosamente os elixibles", xa estaban esquecidos, refeíndose a Castelao8' na RAG. Ert 1933, acabado de chegar á pre

facendo o seu ingreso coa maior rapidez: filólo an Castelao e Villar Ponte). Esperaba con iso seguía dicindo na enffevista, especialmente no re

con toda esenciales para que nuestro idioma tenga normas unificadoras Academia Pueda concederles"t'

la autoridad que la

suficiente, ben porque acadéFose polo que fose, ben por falta de dotación económica ou ben porque non qulxeron mergumicos con ,éH¿o, coñecementoi ftloló^i"o. non existían, Galega foi incapaz de cumllarse nese labor, o certo éque dende a súa fundación, a Academia

ctar algunha Páxina".

7 8

cítaseaoteroPedrayo,queingresaríae¡lg2g,aRisco,queforapropostoertlg23sebennoningresoualaT929' e Villar Pontc, que úor1 o faría ata 1934

proposto en revisra Nás (n" 75' 15/3/1930)' castelao sería Estas togativas serían oíclas. pois segunclo se po couto'

A pronuncia corecta de fbrmas como r:idacle, sede caclas

ott saítcle é a plena, e non as trun-

do ti¡to'Fcidci, *sé, *saú.

As formas gregas en -l.s e as latinas en -ine fanse efi -e: tese, ortle, t,irre. xénero e Nas escasas "Normas rnorfolóxicas" (pp. I1-12) só se refiren aspectos do o plural fan en -l número. Na fbrmación do plural inclícase que as palabras agudas rematadas et tematadas para as -án' proNa formación clo ferninino, en -ás, -és, -ís: casás, carayés.... ponse a solución -ana: castelaitt/ca'stel.ana.

Recepción das Normas no seu temPo das Referirémonos, por último, ás opinións e comentarios que suscitou a publicación lemos segundo gratuitamente, Normas, das cales se fixo unha amplaiirada que se distribuíu pseudónimo de nunha das primeiras recensións delás asinada por J.A (iniciais que agochan o ano da revista daquel novembro de exemplar áo FilgueiraValvede), na sección de bibliografía que puña texto polo director ó seu e de Filoloxía á Sección poit"rred."sa Log:os.Nela felicitaba e dos fala nosa da s galega, ve língua "unificación da os cimentos caraá "exempro de como (Logos15 igzz:.lgz). leitores todos da terragalega" ario' deixando sufiprudencia e siso" e ¿"sta"abu qr"-non unificaban m literario' se enca'rgaciente marxe para as variedadei que o mesmo tempo, por mor do cultivo

ría de reduci¡ a unidade.

Na súa

A revista Nós faríase eco da publicación do folleto a principios do ano seguinte' ideas) sobrancéase recensión (15/ll1934:17), seguramente da autoría de Risco (ou coas súas

sobre todo, e iso é que non son unhas .ror-u, "ríipetas", moi á contra, deixan gran liberdade e, que dan variedade ó i'mportante para o redactor, resiectan as formas locais e os dialectalismos o vulgarismo idioma. Afírmase tamén que sil Normas que fan triunfar o bo gusto, desbotando provisionalmente' que e as formas biárbaras. Oen¿e a revista proponse a súa adopción, aínda régular da nosa lingua" en que se poida volver ás for"namentras non haxa entre nós ,n "rr."ño(do que debemos entender, por exemplo, o uso de mas clásicas e á ortografíaetimolóxica noutro número' e co valor de /S/). Remataba sinalando que seían publicadas por enteiro

111

XosÉ Aurouto FnnNÁN»az S,tte¿.»o

As Normas foron tamén reproducidas a mediados de 1934 et A Nosa Tema (231611934: 2), antecedidas dun pequeno comentario sobre elas. Nel af,rrmábase que aínda que non compartise integramente algunhas das normas, a publicación ía "adoutal-as na súa totalidade dende hoxe", e ademais ía esixírllelas ós seus colaboradores, "que deberan telas presentes nos seus traballos, nos que aDireizón se reserva dende hoxe o dereito a facer correizóns precisas no que ás tales normas atingue". Por parte do voceiro do Partido Galeguista achegábanse dúas razóns para xustificar a súa aceptación: dunha banda, porque estimaban que o galego tiña que empezar a escribirse con certa unidade, pois a uniformidade ía contribuír ó seu prestixio; doutra, porque a sección de Filoloxía do SEG soubera propoñer unhas normas tolerantes que evitaban o encollemento da lingua.

Un mes miíis tarde, era J. Carballeira en El Pueblo Gallego (22/1/1.934) quen recollía a nova da súa publicación en A Nosa Terra. Felicitábase polo feito de que o SEG tivese "o grande siso" de saber aproveitar o momento para orgatizar o idioma coa "seriedade e unidade que urxentemente lle conviñan para fixar a súa categoría". Pero, seguidamente, o redactor "sen ánimo de impugnar tal acordo" pasa expoñer a súa "vella angueira": a defensa das grafías etimolóxicas e en lugar de , como se propuña nas Nornxas. Parécelle axeitado que o SEG presente as súas regras como provisionais "namentras non se concreta o idioma galego na carne do pobo con plena unanimidade", pero avarrza unha variante, que xa fora suxerida por Dieste na década de 1920: ''x" na lt¡rma demótica, nos xornaes popularcs e publicacións de gran público: c a lbrn¿ cr-rlta etimolóxica. nos traballos escolleitos. vivos na área circnnscrita das tninoempregar o rías.

Igualmente, vc ilóxico prescindir dunha grnfía "un.iversal" coma o . Carballeira remata sinalando que as Norm¿rJ non esgotaban a cuestión e qr-re ofiecían un camiño seguro c claro por onde dirixir o desenvolvemento do jclioma. Invocaba tarrén ó SEC a que fose ampliando e concretando, coa debida oportunidaclc. "iste proglaura de unitrcazón na nosa lingua até chcgar a fixalo en seguras normas científicas". E celtamente. a sección de Filoloxía, atenta sempre ó desenvolvemento da lingr-ra, pero "sen mentes de i1e marcar rumos" (SEG 1936: 2). ampliaría a proposta de 1933 ctnha Engciclega, asinada de abrjl de 1936, na que se regraban 14 novos aspectos.

En 1936, na úrltima entrega da revista Nós (nos. 139-144 204-208) Ramón Villar Ponte volvería ref'erirse ó tema da unificación da lingua. retomando algunhas ideas xa expostas en A Nosa Terrct durante a polénric a de 1 92 8 (que cremos dcbían scr siras). Villar Pontc repasa a histt¡ria da lingua catalana e os problemas da sira eslandariz¿rción, e refír'ese tamén ós casos doutros jdiomas europeos que estaban a conseguir nacluela altnra a sira codificación. Comparando o desenvolvemento deses pr-ocesos, sinalaba que non debía haber na galega o temor á pretendicla anarquía de que sempre se falara. Segtrndo e1. a lingr-La galega avanzara moito na súa normalización c estaba no vieiro da unificacjón. se ben esta non chegaría ata que non fbse a súa hora. que non podía ser naquel rnomento ¿rctlral pola sinxela lazón, segundo Vilar Ponte, de qLLe o rcxrLrdirnento do galego aíncla se iniciara había pouco tempo. Cumpría, pois, agardar a que percon'cse o camiño obrigado. Como se deixa ver das recensións, o máis atractivo das Norntas tbi o seu carácter provisional. t'lexíbel e harmonizador entre as distintas tendencias (xustamente o espírito contrario do prescritivismo con que aigúns intelectuais tilaban á Gramática de Lugrís). A pesar da sinxeleza do texto, trátase dnn documento determinante na histo¡ia da lingr.ra galega, dunha parte, porque é a plimeira vez que oficialmente unha institución dc recoñecido prestixio publicaba unhas regras sobre cómo escribir o idioma; doutra, porque sentou as bases do que sería a escrita do

112

Acr¿,s

»o

II

Cot¡ennso M¿,¡tunt LuÍs AcuÑ¡

consgalego de posguerra. Neste aspecto, asNormas de 1933 do sEG, coaEngádega de 1936, actual. galego estiíndar do titúen os alicerces

,o ;* da publicació n de Fírgoas, libro que se sigE remato. Este ano celebramos ". poesía do momento. Eu quixen sumarme a este recorxeira na nificou porque abría unha nova o galego en tempos da mi¡a di ni se omo do

Remotivosquelevaronto,taménmoirevelador normas ira a unific da

ó igual có poemario de

Acuña fai tamén agora 70 anos.

Referencias biblio gráflrcas de AluarezBlanco, Rosario (1991): "Á procura dunhas bases para a unificación: A contribución ó (coords.). Honrcnaxe Antonio Couceiro Freijornil';. En M. Brea e F. Fernández Rei l l9-3 pp' vo1 II, ' profesor Constantino Gat