Oscar Wilde και ο Τεκτονισμός

Ο φοιτητής Oscar Wilde και ο Τεκτονισµός

Downey, W. & D. (αρχείο UCLA, Los Angeles)

Όπως γράφει ο Yasha Beresiner «ακόµα και η πιο θλιβερή από όλες τις ισορίες που έγραψε ο Oscar Wilde ούτε κατ’ ελάχιστον µπορεί να συγκριθεί µε τα πιο δυσάρεστα γεγονότα τις προσωπικής του ζωής». Δυστυχώς, ακόµα και ο Τεκτονισµός, ο οποίος έπαιξε ρόλο σηµαίνοντα κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων στην Οξφόρδη, έµελε να τον απορρίψει. Ο Oscar Wilde (1854-1900) γεννήθηκε στο Δουβλίνο και ανατράφηκε στους κόλπους µιας Προτεσταντικής οικογένειας. Η µητέρα του Jane Francesca Elgee ήταν επιτυχηµένη συγγραφέας (γνωστή και µε το ψευδώνυµο Speranza) ενώ ο πατέρας του Sir William Robert Wills Wilde (1815-1876) ήταν επιτυχηµένος χειρουργός. Μέχρι την ηλικία των εννέα ετών, λάµβανε µαθήµατα κατ' οίκον ενώ την περίοδο 1864 - 1871 φοίτησε στο Portora Royal School, 160 χιλιόµετρα έξω από την πόλη του Δουβλίνου. Μετά την αποφοίτησή του ενεγράφη στο Trinity College του Δουβλίνου, όπου διακρίθηκε ως εξαιρετικός φοιτητής, κερδίζοντας για τις επιδόσεις του, το Χρυσό Μετάλλιο Berkeley το οποίο αποτελούσε την µεγαλύτερη τιµητική διάκριση για φοιτητή. Το 1874 του χορηγήθηκε υποτροφία για το περίφηµο Magdalen College της Οξφόρδης, όπου και συνέχισε τις σπουδές του µέχρι το 1878. Κατά τη διάρκεια των εκεί σπουδών του τιµήθηκε µε το βραβείο Newdigate για την ποιητική του σύνθεση «Ραβέννα» («Ravenna»). Αποφοίτησε µε Άριστα (summa cum laude). Την περίοδο εκείνη επηρεάστηκε από το ρεύµα του αισθητισµού και τις θεωρίες των John Ruskin και Walter 1    

Pater, οι οποίοι δίδασκαν στην Οξφόρδη. Ο Wilde αναπτύσσει τη θεώρηση ότι η ζωή δεν είναι η κατάλληλη σχολή για την τέχνη, αλλά µόνον η ίδια η τέχνη, δηλαδή «τέχνη για την τέχνη». Την εντάσσει σε µια άλλη πραγµατικότητα, που δεν είχε σχέση µε την καθηµερινότητα. Θεώρει εαυτόν εχθρό κάθε ρεαλιστικής αναπαράστασης ή περιγραφής. Συµφωνεί δε µε τον Πλάτωνα στο ότι τέχνη οδηγεί σε ένα είδος θείας «παραφροσύνης». Από τον πρώτο χρόνο της φοίτησής του στο Magdalen College συνδέθηκε µε φιλία µε τον τότε Δούκα του Ώλµπανυ (Duke of Albany), µετέπειτα Πρίγκιπα Λεοπόλδο (Prince Leopold), έκτο κατά σειρά υιό της Βασίλισσας Βικτωρίας, ο οποίος στον σύντοµο βίο του υπήρξε αφοσιωµένος Τέκτων. Ο Λεοπόλδος µυήθηκε στην Πανεπιστηµιακή Στοά «Απόλλων» της Οξφόρδης (Apollo University Lodge) το 1874 και εξελέγη Σεβάσµιος αυτής στις 22 Φεβρουαρίου του 1876, ενώ εγκαταστάθηκε Επαρχιακός Μεγάλος Διδάσκαλος του Oxfordshire την επόµενη ηµέρα.

Ο Πρίγκιπας Λεοπόλδος, Δούκας του Albany (1876)

Τον Φεβρουάριο του 1875 ο στενός φίλος και συµφοιτητής του Wilde, John Edward Courtnay Bodley ο οποίος είχε µυηθεί στην Apollo Lodge το προηγούµενο έτος τού πρότεινε να σκεφτεί το ενδεχόµενο να υποβάλει και αυτός αίτηση εισδοχής. Να σηµειωθεί ότι ο Wilde δεν ήταν ξένος µε την ιδέα του Τεκτονισµού. Ο πατέρας του Sir William Wilde υπήρξε ενεργός Τέκτων στην Ιρλανδία (µυήθηκε στις 12 Δεκεµβρίου 1838 στο Δουβλίνο και διετέλεσε Σεβάσµιος το έτος 1841).

2    

Ο νεαρός Wilde µε ενδυµασία τύπου «court dress» την οποία ακόµα και σήµερα φορούν οι αξιωµατικοί και τα µέλη της Apollo Lodge

O Wilde, τελικώς, µυείται στην Apollo Lodge στις 23 Φεβρουαρίου του 1875, σεβασµιεύοντος του Αιδεσιµότατου H. A. Pickard. Η τεκτονική του σταδιοδροµία θα διαρκέσει µόλις τέσσερα χρόνια, όσα δηλαδή και οι σπουδές του στην Οξφόρδη, όµως ουδείς δύναται να αµφισβητήσει ότι ο νεαρός Wilde ενθουσιάζεται από την Τεκτονική παράδοση και τον συµβολισµό. Δεν παραλείπει βέβαια να εκφράσει το πνευµατώδες του χαρακτήρα του µε κάθε ευκαιρία. Στην παρθενική του οµιλία στη Στοά αναφερόµενος στον Προστάτη του Τάγµατος Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή αναφέρει: «…οφείλουµε όλοι να µιµηθούµε τη ζωή του Προστάτη µας, όχι όµως και τον θάνατό του, υπό την έννοια ότι οφείλουµε να διατηρήσουµε τα κεφάλια µας … στη θέση τους». Ο Oscar συνέχισε να συµµετέχει ενεργά σε όλες της δραστηριότητες της Στοάς. Διήλθε στις 24 Απριλίου και στις 25 Μαΐου του 1875 ανυψώθηκε στον βαθµό του Διδασκάλου Τέκτονος. Το ίδιο έτος υιοθετήθηκε στην Στοά Churchill της Οξφόρδης ενώ διατέλεσε αξιωµατικός αυτής το έτος 1876 (Εσωτερικός Φρουρός) και το 1877 (Α’ Διάκονος).

3    

To δίπλωµα Διδασκάλου του Wilde µε ηµεροµηνία 29 Μαΐου 1876 (αρχείο εγγράφων Βρετανικού Μουσείου)

Με την έναρξη του τρίτου ακαδηµαϊκού έτους στην Οξφόρδη και συγκεκριµένα στις 27 Νοεµβρίου του 1876 έλαβε τον 18ο βαθµό του Αρχαίου και Αποδεκτού (Σκωτικού) Τύπου, του Πρίγκηπος Ροδοσταύρου του Ερεδώµ (Ηeredom), στο Περιστύλιο «Oxford University» υπ’ αριθµ. 40, υπό την δικαιοδοσία του Υπάτου Συµβουλίου της Αγγλίας. Επρόκειτο για µια περίοδο βαθέως θρησκευτικού προβληµατισµού, κατά τη διάρκεια της οποίας η Ρωµαιοκαθολική παράδοση άσκησε σηµαντική επίδραση πάνω του. Μάλιστα, η πνευµατικότητα του τυπικού του συγκεκριµένου βαθµού τον συγκίνησε ιδιαίτερα, επιτρέποντας τα πιο εσωτερικά στοιχεία του χαρακτήρα του να βρουν έκφραση στα γραπτά του. Στο Περιστύλιο έλαβε την θέση του Ραφαήλ, θέση σηµαίνουσα για την καθοδήγηση του υποψηφίου προς την τελειοποίηση και την Αναζήτηση του Απολεσθέντος Λόγου.

4    

To Ροδοσταυρικό δίπλωµα του Wilde (αρχείο εγγράφων Βρετανικού Μουσείου)

Διατηρείται ακόµα µια καταγραφή στα εµπορικά βιβλία του εµπορικού οίκου τεκτονικών διασήµων «George Henry Osmond», σύµφωνα µε την οποία τον Νοέµβριο του 1876 ο Wilde αγόρασε αντί ποσού 15 λιρών ένα δερµάτινο ροδοσταυρικό περίζωµα, ένα περιλαίµιο, ένα κόσµηµα του 18ο βαθµού µε τη δερµάτινη θήκη του, στην οποία ζήτησε να τοποθετηθούν τα αρχικά του (Ο-FW), καθώς και ένα τελετουργικό ξίφος. Τον Μάρτιο του 1877 γράφει προς τον στενό του φίλο και τέκτονα William Ward: «µου αρέσει τόσο πολύ ο Τεκτονισµός, πιστεύω τόσο πολύ σε αυτόν που θα µου στοίχιζε πολύ αν ποτέ αναγκαζόµουν να τον αφήσω…» Στις 22 Μαρτίου του 1878 ο προχώρησε στους βαθµούς πέραν της Συντεχνίας. Μαζί µε άλλους 12 υποψηφίους έλαβε τον βαθµό του Διδασκάλου 5    

του Σήµατος στην «Πανεπιστηµιακή Στοά των Διδασκάλων του Σήµατος» (University Mark Lodge) υπ’ αριθµ. 55. Ουδέποτε παρευρέθη σε άλλη τεκτονική συνεδρία.

Το δίπλωµα Διδασκάλου του Σήµατος του Wilde

Από το έτος 1881 σιωπηρώς απείχε από τις εργασίες της Στοάς Churchill, ενώ επισήµως διεγράφη µε απόφαση της Στοάς της 4ης Ιουνίου 1883.

Οι επιρροές του Τεκτονισµού είναι εµφανείς ήδη από τα πρώτα του έργα. Στο πρώτο του θεατρικό έργο µε τίτλο «Βέρα ή οι Μηδενιστές» («Vera or the Nihilists») γίνεται αναφορά σε µια συνάντηση συνωµοτών, οι οποίοι µετά από µια τελετουργία που ενέχει στοιχεία από το Τυπικό του Διδασκάλου του Σήµατος (στο οποίο αναφέρονται έξι πρόσωπα ως κύριοι αξιωµατικοί), λαµβάνει χώρα ο εξής διάλογος: Προεδρεύων: Α’ Συνωµότης: Προεδρεύων: Β’ Συνωµότης: Προεδρεύων: Γ’ Συνωµότης: Προεδεύων: Δ’ Συνωµότης: Προεδρεύων: Ε’ Συνωµότης: Προεδρεύων: Στ’ Συνωµότης:

Ποία είναι η πρώτη λέξις; Ναµπάτ Ποία είναι η απάντησις; Καλίτ Τις η ώρα; Η ώρα των παθών Ποια είναι η ηµέρα; Η ηµέρα της Καταπιέσεως Ποίον είναι το έτος; Το έτος της Ελπίδος Πόσοι είµεθα; Δέκα, εννέα και τρεις

6    

η

«Vera or the Nihilists» 1 έκδοση - 1880

Ο Wilde τα επόµενα χρόνια γνώρισε αξιοσηµείωτη επιτυχία. Όµως ο δηµόσιος βίος του προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση. Το 1891 συνδέθηκε µε τον ποιητή Άλφρεντ Ντάγκλας (Lord Alfred Douglas), γνωστό και µε το ψευδώνυµο Bosie. Πατέρας του, ήταν ο 9ος Μαρκήσιος του Κουίνσµπερυ (Queensberry), τον οποίο ο Wilde µήνυσε τον Απρίλιο του 1895, µετά από προσωπικές επιθέσεις και κατηγορίες περί οµοφυλοφιλίας του. Η πράξη του να κινηθεί νοµικά κατά του Μαρκήσιου, στράφηκε τελικά εναντίον του, καθώς βρέθηκε ο ίδιος κατηγορούµενος για οµοφυλοφιλία και τελικώς καταδικάστηκε τον Μάιο του 1895 σε καταναγκαστικά έργα δύο ετών. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του ο Wilde κάνει και την τελευταία του αναφορά περί Τεκτονισµού σε ερώτηση του φίλου του Robert Ross αν συνάντησε εντός του σωφρονιστικού ιδρύµατος κάποιον τέκτονα. Ο Wilde απάντησε ότι «καθώς περπατούσα στο προαύλιο µια ηµέρα παρατήρησα κάποιον να µου γνέφει µε τρόπο τεκτονικό. Δεν έδωσα σηµασία, αλλά αυτός εν συνεχεία έκανε το σηµείο του Υιού της Χήρας, το οποίο δεν µπορούσα να αγνοήσω. Μου είπε ότι κατηγορείτο για απάτη και ανέµενε τη δίκη του….». Τον ίδιο χρόνο το όνοµά του διεγράφη από τη «Χρυσή Βίβλο» του Περιστυλίου «Oxford University» υπ’ αριθµ. 40 µετά από προτροπή του Σοφωτάτου Ηγεµόνος P. Colville Smith, ενώ στις 9 Ιουλίου 1895, κατόπιν σχετικής εκθέσεως της Επιτροπής του Μεγάλου Συµβουλίου, το Ύπατο Συµβούλιο της Αγγλίας διέγραψε τον Wilde από όλα τα µητρώα του µε τη σηµείωση ότι «καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα». Η απόφαση µοιάζει µάλλον υπερβολική αν αναλογιστούµε ότι ο Wilde είχε οικειοθελώς αποµακρυνθεί από κάθε τεκτονική ενασχόληση για περίπου δύο δεκαετίες. Δικαιολογείται µόνον από την περιρρέουσα ατµόσφαιρα της εποχής, όταν ακόµα και η αναφορά του ονόµατός του είχε απαγορευτεί σε όλες τις θεατρικές σκηνές του West End.

7    

Εν κατακλείδι να σηµειώσουµε ότι ο Wilde υπήρξε και ένθερµος υποστηρικτής του µεταφυσικού, πίστευε δε στις αρνητικές δυνάµεις που παρεµβάλλονται στη ζωή µας. Θεωρούσε ότι το µέλλον µπορούσε να προβλεφθεί. Από τους γονείς του γαλουχήθηκε µε µύθους και παραδόσεις άλλων πολιτισµών. Συµµετείχε σε πολλές πνευµατικές συγκεντρώσεις. Οι µεταφυσικές του ανησυχίες φαίνονται έντονα στο «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», έργο που σόκαρε το κοινό και τους κριτικούς της εποχής του. Σε αυτό φαίνεται έντονα ο διαχωρισµός του εσωτερικού και του εξωτερικού εαυτού. Η προσπάθεια του ήρωα να κρατήσει νέο το εξωτερικό εγώ του, κυνηγώντας τη µαταιοδοξία του και τη µαταιοπονία του, τον αποξενώνει από την ψυχή του. Μη αντέχοντας αυτόν τον χωρισµό, ο ήρωας καταστρέφει τον πίνακα - είδωλο, δηλαδή τον κατώτερο εαυτό µαζί µε την µαταιοδοξία του. Έτσι εξιλεώνεται, κατανοώντας ότι η αθανασία και η οµορφιά είναι αποκλειστικά χαρακτηριστικά της ψυχής και όχι της µορφής της. Οι οµοιότητες µε τον Φάουστ είναι τουλάχιστον εµφανείς. Ενδιαφέρουσες είναι η απόψεις του για τον Ιησού. Θεωρεί ότι το µεγαλύτερο Του επίτευγµα είναι ότι Τον αγαπούσαν το ίδιο πριν και µετά την γήινη πορεία του. Επίσης, αναφέρει ότι «…κατάλαβε το κρυµµένο µυστικό του κόσµου, το µυστικό που αναζητούσαν οι σοφοί, ότι δηλαδή µόνον µέσα από την αγάπη µπορεί να πλησιάσει κανείς την καρδιά του λεπρού και τα πόδια του Θεού». Παροµοιάζει την ταπεινότητα του Ιησού µε την «καλλιτεχνική αποδοχή όλων των εµπειριών». Διά του Ιησού ως µύστη, ουσιαστικά αναζητά την ψυχή του ανθρώπου, την οποία ονοµάζει «βασιλεία του Ουρανού» και την ανακαλύπτει στον καθένα. Εµφανής η επίδραση της Τεκτονικής επιρροής των χρόνων της νιότης του. Ακροτελεύτιος λόγος ένα (τεκτονικό) απόφθεγµά του: «Η αγάπη τρέφεται από τη φαντασία, χάρη στην οποία γινόµαστε σοφότεροι απ’ ότι γνωρίζουµε, καλύτεροι από ό,τι αισθανόµαστε, ευγενέστεροι από ό,τι είµαστε, χάρη στην οποία µπορούµε να δούµε τον κόσµο ως όλον, χάρη στην οποία, και µόνο χάρη σ΄ αυτήν, µπορούµε να καταλάβουµε τους άλλους στις πραγµατικές και στις ιδεώδεις σχέσεις τους.»

8    

Βιβλιογραφία Beresiner Υ., The Wilde Oxford Mason, ΜQ, January 2003, Issue 4. Bodley J. E. C., Journal of J E Courtenay Bodley, Bodleian Library, Oxford. Elman R., Oscar Wilde, 1987. Hart J., From Oscar Wilde to Jim Daniel: Reminiscences of Oxford Masonry (unpublished lecture). Holland M. & Davis R., The Complete Letters of Oscar Wilde, Fourth Estate. Sherard R., The Real Oscar Wilde, 1917. Vernier P., Oscar's Mental Photograph Revisited, (The Wildean, Journal of the Oscar Wilde Society), 15 July 1999.  

9