Paradoks obfitosci

G.Haber, Paradoks obfitości, w: K. Dziubińska-Wójcik, R. Niedźwiecki, W. Saletra, A.Zagórska (red.), Leksykon bezpieczeństwa. Wybrane pojęcia, Kielce 2016, s. 347.

Grzegorz Haber Paradoks obfitości – stan rozwoju społeczno-gospodarczego państwa, w którym mimo posiadania znacznych zasobów, zazwyczaj naturalnych, nie odnotowuje się efektywnego i zauważalnego polepszenia dobrostanu obywateli. Pojęcie występujące w literaturze przedmiotu również jako klątwa surowcowa (ang. resource cource), pojawia się wraz z intensyfikacją badań empirycznych o charakterze porównawczym w państwach rozwijających się w drugiej połowie XX wieku. Projektami badawczymi, na podstawie których sformułowano wnioski ujmujące kwestię paradoksu obfitości zajmowali się m.in. Raul Prebisch, Immanuel Wallerstein, Amartya Sen, czy też Jeffrey Sachs. W optyce teorii modernizacji PO związany był ze strukturalnym niedostosowaniem gospodarek państw rozwijających się, które zmuszone zostały do konkurencji z państwami lub koncernami, gdzie reguły wymiany były kształtowane w niesprawiedliwy sposób (ze względu na niewielki kapitał finansowy oraz brak dostępu do nowoczesnych technologii). Posiadanie tym samym znacznych zasobów nie wiązało się z zapewnieniem ciągłego i stabilnego wzrostu gospodarczego, a co za tym idzie z rozwojem społecznym. W optyce teorii sprawiedliwości paradoks obfitości wykorzystywany jest przez filozofów polityki jako ilustracja istniejących w społeczeństwach państw rozwijających się nierówności pomiędzy rządzącą elitą a większością obywateli, pozbawioną dostępu do zasobów oraz de facto wyzyskiwaną, co w sytuacji kształtowania się podmiotowości klasowej może skutkować zainicjowaniem wybuchu społecznego o znacznej sile, czego najlepszymi przykładami w ostatnich dekadach były rewolucje socjalne w Boliwii (2005) i w Wenezueli (1989 i 1998).

Literatura: E. Hobsbawm, Wiek kapitału 1848-1875, Warszawa 2014. G.W. Kołodko, Wędrujący Świat, Warszawa 2008. A. Leszczyński, Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943-1980, Warszawa 2013. R. Patel, Wartość niczego. Jak przekształcić społeczeństwo rynkowe i na nowo zdefiniować demokrację, Warszawa 2010. Th. Piketty, Ekonomia nierówności, Warszawa 2015. J. Sachs, Koniec z nędzą. Zadanie dla naszego pokolenia, Warszawa 2006. G. Therborn, Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć, Warszawa 2015. 347