Podemos üzerine Notlar (RedHaber sayı 6)

PODEMOS ÜZERINE NOTLAR EMRE EREN KORKMAZ İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi, Uluslararası ilişkiler Bölümü

Yunanistan’da Syriza’nın zaferinin ardından gözler İspanya’da sonbaharda yapılacak seçimlerden birinci çıkması beklenen Podemos hareketine çevrildi. Her iki ülkede de toplumsal mücadele üzerinden kurulu sisteme olan tepkiyi örgütlü bir güce hızlı şekilde çeviren ve genç ekiplerce yönetilen partilerin başarısı dikkatleri üzerlerine çekiyor. Bu yazıda Podemos’un temel belgeleri üzerinden yaptığım incelemeden çıkardığım sonuçları notlar halinde paylaşmayı ve Podemos’un toplumsal muhalefetin birleştiği bir siyasal hareket olarak ülkede yönetime ortak olmasını sağlayan dijital stratejisi ve örgütlenme modeline dair bir özet sunmayı amaçlıyorum. Podemos da Syriza gibi sol-sosyalist harekete dahil farklı ideolojik kökenlerden parti ve örgütlerin bir araya geldiği bir hareket. Bu anlamda İspanya sol geleneğinde kökleri olan bir yapı. Farklılığı ise siyasi ve ekonomik bir kriz yaşayan İspanya’da sisteme karşı gençlerin başını çektiği toplumsal hareketin (Öfkeliler Hareketi) siyasal desteğini ve güvenini kazanabilmesidir. Ülkemizdeki Haziran isyanına benzer sayılabilecek bir öfke patlaması 4 yıl önce İspanya’da sistemin meşruiyetini sarsmıştı ve görülen o ki, bu öfke alternatif bir siyasal harekete dönüşmeyi başarmış durumda. Podemos’un uluslararası sosyalist hareketin tarihsel deneyimine yeni, özgün bir katkı sunduğu iddia edilemez. Podemos’un örgütsel yapısı, ilkeleri, politik çizgisi dünya genelindeki birçok sosyalist ve sosyal demokrat partiyle benzerlikler göstermektedir. Politikaları formü-

34

le edişi ve aktarışının klasik Marksist tanımlardan söylem-

İnternetin Yeri

sel düzeyde farklı olduğu belirtilebilir. Podemos, sistemin

Kendisini ülkenin egemenliğini yeniden restore edecek

krizine değinmekte ve kısa ve net cümlelerle umut ve gü-

ve rejimi değiştirecek bir yurttaş hareketi olarak tanım-

ven veren bir dil kullanmaktadır. Toplumsal dönüşümden

layan Podemos açısından üzerinde sıkça durulan iki kav-

ve yeni bir demokratik sistemden bahsin dışında talepler

ram yurttaş katılımı ve şeffaflıktır. Bu ikisinin eksikliğinin

somut reformlar şeklinde ifade edilmektedir. Üretimin ve

tüm yolsuzluğun, yoksulluğun, çürümenin sebebi olduğu

istihdamın geliştirilmesi için stratejik sektörlerde kamu

savunulmaktadır. İspanya’daki demokrasinin niteliğini

mülkiyetini savunması, işsizliğe çözüm için KOBİ’lere ve

sorgulayan Podemos gerçek demokrasi ve katılımcı de-

kooperatiflere destek vereceğini söylemesi, NATO’dan

mokrasi için teknolojik imkanlardan etkin şekilde yararla-

çıkış ve özelleştirmelerin durdurulması/geri alınması için

nılmasını savunmaktadır.

referandum önermesi, laikliği savunması, çalışma saatlerini düşürme, asgari ücreti yükseltirken azami ücret

Podemos elbette mücadelesini yalnızca online yürütmeyi

sınırlaması getirme, emeklilerin haklarını geliştirme ve

savunmamaktadır. Birazdan değineceğim üzere yerel bi-

göçmenlere daha iyi koşullar sunma, yurttaş olmasa dahi

rimlerden (Çevrelerden) merkeze doğru bir örgütlenme

oy hakkı tanıma gibi vaatleri İspanya’da ilk kez duyulan

modeli vardır. Ancak herkesin mücadeleye aynı düzeyde

görüşler değil. Zaten hareketin lideri Iglesias da 70’li yıl-

katılması ve aynı derecede kendisini vakfetmesi beklene-

larda sosyal demokrat partilerin önerdiği bu politikaları

meyeceği için bir toplumsal hareket olarak en geniş katı-

bugün devrimcilerin savunduğunu belirtmektedir. Yine

lımı ve onayı elde etmeyi hedeflemektedir. Partinin dijital

ulusal sorun meselesinde ayrılıkçılık-birlikçilik ekseninde-

stratejisi katılımcılığı geliştirmek ve aşağıdan yukarı poli-

ki kutuplaşmaya karşı İspanya’nın farklı ülkelerden oluşan

tika üretimini teşvik etmektir. Online oylamalar ve forum-

bir devlet olduğunu, her ülkenin ayrılma hakkı olduğunu,

lar yaygın şekilde değerlendirilmektedir.

amaçlarının ise mevcut birliği pekiştirmek ve ortak yaşam için sistemi birlikte değiştirerek daha iyi bir düzen kurmak

Podemos’a online üyelik mümkündür. (https://participa.

olduğunu savunması da pek yeni bir fikir sayılmaz.

podemos.info/es/users/sign_up) İnsanlar yasal parti üyeliği için gerekli bilgileri doldurmakta ve onay süreci başla-

Bu konularda Podemos’un pozitif bir dille ve basit söy-

maktadır. Bu ülkemizde de uygulanan bir yöntemdir. CHP

lemlerle politikalarını savunmasının etkisi göz ardı edil-

de online üyelik almaktadır. İki ülkedeki seçim kanunları

memelidir. Örneğin Podemos ulusal egemenlik ve vatan

çerçevesinde kimlik numarasını ve diğer belgelerini ve-

kavramlarını öne çıkarmaktadır ve bu yaklaşımları saye-

rerek ve aidatı ödeyerek üyelik mümkün. Podemos’a üye

sinde sağ seçmenden destek gördüklerini belirtmektedir.

olanlar oylamalara katılmak için bir kod almakta ve şa-

Vatanı satanın, hırsızlık yapanın, egemenliği tırpanlayanın

yet toplantılara katılmadıysa cep telefonu veya bilgisayar

sağ iktidarlar olduğunu belirten Podemos vatan kavra-

üzerinden oyunu kullanmaktadır.

mını tanımlarken içine toprak sevgisini, ekolojik tarımı, hayvan haklarını, suya erişim hakkını da katarak klasik

Bir diğer önemli platform ise PlazaPodemos (Podemos

tanımın dışına çıkmaktadır. NATO ve özelleştirmeler ko-

Meydanı) (http://www.reddit.com/r/podemos/) adı veri-

nusunu da bu yaklaşımla ele almaktadır.

len forum sayfasıdır. Bir sosyal haber sitesi olan Reddit uygulamasından yararlanılan forumun merkezi olduğu

Lakin Podemos’un önemli bir farkı ve öncülük yaptığı olgu

gibi bölgesel düzeyde yerel forumları da var. Burada ül-

interneti ve teknolojiyi mümkün olduğunca etkin kulla-

kemizde de benzeri örnekleri olan bir tartışma ve haber-

narak doğrudan-katılımcı demokrasiyi hayata geçirme

leşme platformu işlevi görmektedir. Forum konusunun

iddiasına sahip olması, bu yönde kurduğu örgütsel me-

içeriği gördüğü ilgiye dayanarak oylanmakta ve en çok

kanizma ile daha katılımcı, daha yatay bir örgütsel model

oyu alanlar anasayfada görülmektedir.

oluşturmasıdır. Örgütsel modele dair Podemos’un kurduğu yapıdaki birimlerin işleyişi hiyerarşik parti mekanizma-

Yetenek Bankası olarak çevrilebilecek Banco de Talentos

sı ile bir kitle örgütünün klasik modellerinin daha farklı bir

adlı bir başka sitede ise (https://podemos.info/participa/

bileşimini oluşturmasıdır. Bu farklılığa hayat vermede ise

banco-de-talentos/) Podemos’a katkı sunmak isteyen

sosyal medyanın ve internetin özel bir rolü vardır.

yetenekleri toplayan bir havuz oluşuyor. Bu siteye email adresini girerek dahil olanlar yeteneklerini, konu hakkın-

35

da teknik ve analitik kapasitelerini, neler önerdiklerini ya

Podemos’un her üyesinin söz ve oy hakkı var. Bunun ger-

şıkları işaretleyerek ya da doğrudan yazarak belirterek

çek yaşamda gerçekleştiği temel birim ve Podemos hare-

merkeze iletmektedir.

ketinin omurgası yerellerde kurulan Çevrelerdir (Circulos). Çevreler bizim ülkemizdeki yerel meclislere benzer yapı-

Örgütün belirlediği konularda yapılacak online oylamalar

lar. En küçük çevre mahalle düzeyinde kurulmakta ve aynı

https://agoravoting.com sitesi üzerinden gerçekleşiyor,

alanda birden fazla Çevrenin kurulmasına izin verilme-

oy verenler telefonlarına gelen SMS’yi onayladıklarında

mektedir. Çevrelerde en az 5 kişinin olması gerekmekte-

oy geçerli sayılıyor. Örneğin Avrupa Parlamentosu seçim-

dir. 100’den fazla üyesi olan Çevreler kendi sekreterini ve

leri için aday belirleme sürecine 33 bin kişi oy kullanarak

diğer örgütsel yapıların seçimini yapıyor. Çevreler partinin

katılmıştır.

genel politikalarını belirlemede söz hakkına sahiptir, genel politika ve ilkeleri sorumlu olduğu alana uygulamakla

Podemos’un akıllı telefonlara yüklenebilecek Appgree

yükümlüdür ve yerel sorunları genel içinde gündemleş-

uygulaması ile cep telefonu üzerinden de oylamalara ve

tirebilmektedir. Partinin merkezi politikalarına dair teklif

tartışmalara katılmak mümkün olabiliyor.

ve öneriler belirli oranda Çevre veya üyenin imzasıyla beraber sunulduğu zaman merkezin gündemine girmekte-

Youtube üzerinden kısa videolar ile gündeme dair yorum-

dir. Yine politika önerileri hazırlanırken alanına göre konu

ların düzenli şekilde yapılması da toplumun partinin gö-

hakkında uzman 2 veya 3 kişinin onayı da istenmektedir.

rüşlerini net şekilde anlamasına ve takip etmesine katkı

Bu sayede yerel önerilerin politik ve teknik altyapısının

sunuyor.

daha sağlam şekilde hazırlanması beklenmektedir.

Podemos’un bu yazı hazırlandığında (04.03.2015) twit-

Esas Çevreler yerellikler özgülünde kurulsa da ayrıca Sek-

terda 1.350 bin takipçisi vardı. Twitterda #PreguntaA-

törel Çevreler de uzmanlık ve iş alanı ekseninde bir araya

Podemos (Podemos’a Sor) gibi hashtagler üzerinden

gelebilmektedir. Sektörel Çevrelerin temel görevi yerel ve

Podemos ile iletişime geçilebilmektedir. Podemos’un fa-

merkezi gündemlerde danışmanlık yapmaktır.

cebook’ta da 950 bin beğenisi var. Podemos’un en büyük karar organı Yurttaş Meclisi’dir. İnsanların online şekilde ortak bir belgeyi hazırlamaya

Meclise Podemos üyesi olan herkes katılabilir ve herkesin

katkı sunabildikleri Titanpad’den de Podemos üyeleri

söz ve oy hakkı vardır. Meclis genel sekteri, demokratik

yaygın şekilde yararlanmaktadır. Yine açık ve işbirliğine

güvence komitesini ve yurttaş danışma komitesini seçer

dayalı bir karar-alma platformu olan Loomio sitesinde de

ve genel politik çizgiyi belirler. Meclis 3 yıl içinde toplan-

Podemos üyeleri önerilerde bulunabiliyor ve tartışmalara

malıdır.

dahil olabiliyor. Yurttaş Danışma Komitesi Podemos’un yürütme organıPodemos dijital açıdan mevcut sosyal medya sitelerinden

dır. Sekretarya ile beraber kararların uygulanmasını sağlar.

etkin şekilde yararlanırken kendi oluşturduğu LaboDemo

Üyeleri Genel Sekreter, 17 özerk yönetiminin sekreterleri,

(Demokratik Laboratuvar) projesiyle tekno-politik danış-

yurtdışındaki üyeleri temsilen 1 üye ve cinsiyet dağılımına

ma sürecini geliştirme konusunda araştırmalar yapmayı

dikkat ederek Yurttaş Meclisinin seçtiği 62 üyeden olu-

da ihmal etmiyor.

şur. Yurttaş Danışması meclisin kararları doğrultusunda analizler yapar, strateji ve kampanyaları belirler, Çevreler-

Örgütlenme Modeli

le sıkı bir ilişki içine girer. Basın, kültür, eğitim, gençlik,

Podemos’un dijital stratejisi ve karar alma sürecinde tek-

kadın ve eşitlik, uluslararası ilişkiler, ekonomi, ekoloji gibi

nolojiyi kullanması dikkatleri çekse de Podemos sanal bir

sorumlu olduğu alanlar vardır.

hareket değil. Yazının başında da belirttiğim üzere farklı ideolojik kökenlerden gelen kişilerin ve örgütlerin bir

Genel Sekreterin çalışmalarına yardımcı olmak için 10-15

bileşimi olarak hem klasik parti mekanizmalarının hem

kişilik bir koordinasyon konseyi Genel Sekreterinin önerisi

de kitle örgütlenmelerinin belirli özelliklerini bünyesinde

ile Danışma Komitesi tarafından seçilmektedir.

toplamaktadır. Demokratik Güvence Komitesi, üyelerin haklarını ve par-

36

tinin ilkelerini, değerlerini korumakla yükümlüdür. Yurttaş

hızlı şekilde gelirken geçmeleri gereken bu sınav da ol-

Meclisinin seçtiği 5 asil 5 yedek üyeden oluşur.

dukça zorludur. Bu süreç içinde kitle katılımının ve denetiminin sürmesi ve iç mücadelelerin sonucunda partilerin

Şeffaflık Podemos’un temel sloganları arasındadır. Örgüt

devrimci bir yönelimde ilerlemeleri ve kendilerine daha

içi şeffaflık ve demokrasi konusunda da yalnızca politik

fazla güvenen bir duruşa sahip olmaları da mümkündür

karar alma süreçlerine yerelden merkeze doğru tekno-

ama tersi bir yönelim de somut şartlar, güç dengesi gibi

lojik imkanlardan yararlanarak etkin katılım beklenmek-

söylemler üzerinden yeni bir umutsuzluğu ve rejime tesli-

le yetinilmemektedir. Aynı zamanda finansal şeffaflık da

miyeti de getirebilir.

savunulmaktadır. Buna göre partinin yerelden merkeze tüm banka hesapları denetime açıktır. Yerelden merkeze

Ülkemizde Haziran İsyanının ardından gelişen süreç ken-

para aktarım kuralları bellidir. Ayrıca bankalardan kredi

dine özgü bir hatta ilerleyecektir, birebir bu iki ülkedeki

çekmek veya yüklü miktarda bağış kabul edilmemektedir.

deneyimin kopyası olmayacaktır. Ülkemizde rejimin yapı-

Podemos’un hiçbir organında cinsiyet oranı 40-60 ora-

sı, baskıcı yönün ağırlıklı olması, ayrıca sol-devrimci ha-

nının üstünde olamaz. Her organ yıllık plan hazırlayıp

reketin tarihsel birikimi bu özgünlüğü şekillendirmektedir

sunmakla görevlidir ve yıllık plan hazırlanırken organ

ve Yunanistan ve İspanya örneklerinden farklı niteliklere

üyelerinin aile yaşamı ve çocuk bakım hakları göz önüne

sahiptir. Dahası ülkemizde toplumu isyan etmeye yönel-

alınmalıdır.

ten ve günümüzde de yeni kalkışların birikimini sağlayan koşullar ve talepler de farklıdır ve Haziran Hareketinin de

Sonuç

belirttiği üzere laiklik, anti-emperyalizm, kamuculuk ve

Podemos’un geniş bir kitle hareketinin sonucunda, eko-

demokrasi talepleri yoksulluğa karşı mücadele ile iç içedir.

nomik krizin etkisiyle derin bir meşruiyet krizi içine dü-

Ancak Haziran İsyanında milyonların ortaya koyduğu ta-

şen rejimin karşısında geniş bir toplumsal destek almayı

leplerin siyasetteki karşılığının henüz doldurulamadığı,

başardığı ortadadır. Yalnızca Öfkeliler Hareketine katılan-

AKP’ye olan öfkenin herhangi bir partinin etrafında top-

larla çeşitli sol örgütlerin birlikteliğini sağlamakla kalma-

lanamadığı, toplumsal arayışın sürdüğü ve mücadele az-

yan Podemos’un toplumun geniş kesimlerinden, bilhassa

minin çeşitli olaylar vesilesiyle oldukça kitlesel düzeyde

daha önce oy kullanmayanlardan ve sağ partilere oy ve-

açığa çıktığı ülkemizdeki durumla Podemos’un yükseldiği

renlerden destek aldığı da bilinmektedir. Bu açıdan ben-

zemin arasında benzerlik vardır. Podemos ve Syriza ör-

zeri iddialarla yola çıkan İspanya’daki birçok örgütlenme-

neklerinde de gençliğin ve kadınların öncülüğünde geniş

ye nazaran bir başarı örneği olduğu açıktır. Bu özellikleri

toplumsal kesimlerin öfkesi, çığlığı ve isyanı, militan ve di-

Syriza ile de benzerlik taşımaktadır.

renişçi karakteri Haziran’la benzerlik göstermektedir. Her

Her iki örnekte de partilerin politikaları ve ideolojik du-

üç örnekte de yerel forumların-meclislerin-çevrelerin-da-

ruşları tartışılabilir. Syriza’nın iktidar deneyiminin yanı sıra

yanışma ağlarının oluşumu ve sosyal medyanın-dijital im-

Podemos’un ilkbaharda özerk yönetimlerdeki seçimlerde

kanların etkisi benzerdir. Farklı boyutlarda da olsa kapita-

ve sonbaharda genel seçimlerdeki olası başarısı ile Avru-

lizmin ekonomik ve siyasi krizinin sonuçları ve meşruiyet

pa genelinde Almanya hegemonyasında izlenen neo-libe-

krizinin yarattığı devrimci olanaklar açısından politik ana-

ral politikalara karşı güçlü bir muhalefet oluşabilir.

lizlerde ortaklık kurulabilmektedir.

İki partinin de toplumsal değişimden bahsetmesine karşın sistemi devrimci yönde dönüştürme ve üretim ilişki-

Bu açıdan Haziran Hareketi açısından da yerelden mer-

lerini değiştirme konularında cesaretli adımları atıp at-

keze mücadele hattında ve geniş kitlesel katılımın sürek-

mayacakları net değildir. Somut, gündelik politikalara ve

liliğini farklı araçlarla destekleyerek sağlamada Podemos

reformlara odaklı söylemlerin zaman içinde teslimiyete mi

örneğinin incelenmesinde yarar olduğu kanısındayım.

yol açacağı yoksa kısmi reformlarla tazelenen güvenin ve kendilerine verilen hızlı desteğin sağlam bir temele dö-

İncelenen Belgeler:

nüşmesiyle radikal ve devrimci bir yönelime mi gireceği

PODEMOS, Documento Final del Programa Colaborativo

de henüz belli değildir. Dahası canlı ve dinamik yapılar olan, çeşitli örgütlerin ittifakıyla yerel örgütlenmelerin yön verdiği bu örgütlerin iç bütünlüklerini korumaları da kolay değildir ve iktidara

PODEMOS, Principios Políticos PODEMOS, Principios Organizativos PODEMOS, Código Ético PODEMOS web siteleri (yazıda belirtilen)

37