Saudade e concepto da poesía no Cancioneiro de Blanco Amor

@

Universid dde de Santiago de Comp ostela, 1998

iD Ccmselleria d a Presidencia . Xunta de G alicia, 1998

EDICIÓN TÉCNICA : SERVICIO DE PUBLICACIÓNS E INTERCAMBIO CIENTÍFICO UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA IMPR ESIÓ N: IMPRENTA UNIVERSITARI A Camp us uni versi tario s ur Pa villón de Serv icios

Santiago de Compostela

IS S N : 0213-3806

De pósito Legal: C-94 / 198 2

EXPRESiÓN POÉTICA GALEGA N° 24

DíA DAS LETRAS GALEGAS 1998

estidas ca se senten coller nos roces do

SAUDADE E CONCEPTO DA POESÍA NO CANCIONEIRO DE BLANCO AMOR M Teresa Bermúdez Montes 8

que cómpre salientar as prosas líricas tituladas A5 canzóns"l e os "Cantos a Calicia encadeada" 2, obras ambas que viran a luz en Buenos Aires. Como a meirande parte da obra blancoamoriana, os seus poemas naceron e medraron no exilio arxentino.

1997 é o ano do centenario de Eduardo Blanco Amor, nado en Ourense un día de setembro de ]897. Blanco Amor foí non só un excepcional narrador, xornalista e dramaturgo, senón tamén singu~ lar, poeta galego. De certo, o labor poético e aspecto menos d ifun~ dido da obra de Blanco Amor, non por carecer dunha aceptable cali­ dade, na nosa opinión, senón qui­ zais porficar escurecído ante a brillantez da obra narrativa.

11

Fundamentalmente no período comprendido entr 1930 e 1955 -e a pesar de escribir e ata publicar poemas galegos- semellaba que o español sería o seu definitivo idio­ ma lírico, pois españois foron os dous poemarios que deu ao prelo: Horizonte evadJdo (1936) e En so­ ledad amena (1941).

o corpus poético en galego de Blanco Amor compóñeno tres poemarios publicados: Romances galegos (A Coruña, Céltiga, 1928), Poema en cafro tempos, editado en Buenos Aires dous anos despois, e por último CandoneiTo, publicado en 1955 palas Edicións Galicia do Centro Gallego de Buenos Aires. Estes tre libros foron reunidos en 1980 no volurnc Poesía GaJega (colección Dombate, Galaxia, Vi­ go), edición á que de agora en diante remitirán as nasas citas.

Sen embargo, Candoneiro veu demostrar que o galego seguía contando como lingua viva para a expresión poética, poís recolle a súa producción entre 1931 e 1950. Esta colección conforma unha ver­ dadeira miscelánea de liña irreTerra, ano 1, n° 2, Buenos Aires, 1923. Calido, ano XXIX, n" 966, Buenos Aires, 1946. Tiramos a referencia de Xavier Carro, A obra literaria de Eduardo Blanco Amor, GaJil­ xia, Vigo, 1993. I

2

AdemalS, deixou poemas espa­ rexidos na prensa da época, dos

-135­

os

á , ida, o mel e bate. Vaite na desa te Quera 14-l)

con que blanco­ xa desde o

inicio un uruverso de lirismo presidido polo amor e a comuñón coa natureza; así, conecta senti­ mento da terra e da infancia; do paraíso perdido e sempre evoca­ do, ao servicio do amor. No lirismo do de Auria, baseado nunha forte e aguda sensorialida­ de, no xogo coa connotación, están sempre presentes os catro elemen­ tos fundamentais na cosmogonía tradicional (terra, aire, auga e lume). A integración coa natureza obtense precisamente a través da conexión coa lírica popular tradi­ cional e, en relación con ela, dos ecos da cantiga de amigo medie­ val. Ten empregado Blanco Amor un esquema de canción! cantiga de liña neopopularista (domina­ das polo paralelismo, os xogos de repetición, presencia de refrán), en conexión con amigos da xera­ ción do 27 como Federico Carda Lorca e Rafael Alberti. Asemade, a musicalidade impregna todo o poemario: os poemas son concibi­ dos como cancións, para ser oídos, algunhas veces xa interpretados previamente (como os titulados "Coral a Castelao" e "Canzón de Albada", 1934). Materializa deste xeito un concepto de poesía ligada co pobo, sempre coa motivación profunda da saudade, máis alá, na nosa opinión, do mero xogo for­ mal.

-141­

En fin, Blanco Amor, que foi TAMEN poeta galego, dcixou un­ ha obra poética digna, dunha pro­ funda autenticidade vivencial e acertada expresión estilística, ela­ borada cunha voz propia, defini­ da e singular e reunida no seu es­ tadio de madurez no Candoneiro. Escritor non vocacional e auto­ didacta, Blanco Amor camiñou o máis do tempo por libre, tanto corno autor galego como españot sen axustarse a un único paradig­ ma. O feito de ser escritor emi­ grante pero non emigrad ,que vi­ ve dacabalo entre dous universos culturais, mais sen querer atopar­ se plenamente integrado en nin­ gún fan del un poeta desarraiga­ do, dominado pola saudade. A súa poesía galega suporá a re­ presentación, ao noso parecer a eterna procura do paraíso perdi­ do, como acontece en certa meru­ da no resto da súa obra, poís, tal como reza a súa frase favorita, unha cita de Rilke que tivo nos beizos ao longo de toda a vida, a súa creación literaria é ante todo "Ja constante apelación a esa pa­ tria del hombre que es su infan­ cia" 15. 15 Cfr. Ruíz del Vall, nA solas con su sereno discurrir. Don Eduardo Blanco Amor: