vade farkı arbitrajı.pdf

Makale

Yrd. Doç. Dr. Yusuf Dinç

VADE FARKI ARBİTRAJI Murabaha peşin alım vadeli satım biçiminde işleyen bir finansman yöntemidir. Bu finansman türü mal transferi biçiminde kaynak sağlar. Katılım bankaları tarafından gerçekleştirilen finansmanların önemli bölümü murabaha yöntemiyle gerçekleştirilir

A

rbitraj, ara kazanç olarak bilinir. Genellikle para ve sermaye piyasalarının konusu olduğundan arbitraj, daha ucuz olan piyasada alım yapıp daha pahalı olan piyasada satmak ve bu yolla kâr elde etmek temeline dayanan bir ticaret, gelir veya kazanç biçimi şeklinde tanımlanır. Oysa ara kazanç sağlayan her ticaret, arbitraj kavramı ile amacına ulaşır. Ekonomik sistemde birçok faaliyet arbitraj ile açıklanabilir. Bunlardan birisi murabaha finansmanlarıdır. Murabaha peşin alım vadeli satım biçiminde işleyen bir finansman yöntemidir. Bu finansman türü mal transferi biçiminde kaynak sağlar. Bugün katılım bankaları tarafından gerçekleştirilen finansmanların önemli bölümü murabaha yöntemiyle gerçekleştirilir. Ekonomimiz içinde işletmelerin borçlu yapısı ve borcu sermaye olarak ele almaları murabaha finansmanının asıl fonksiyonundan sistemi uzaklaştırsa da murabaha en temelde vade farkı arbitrajı sunması nedeniyle tercihe konu bir finansman biçimidir. Vade farkı arbitrajı bir malın belirli vadedeki fiyatının daha ucuz olduğu piyasadan alım yapılarak kazanç sağlanmasıdır. Bu kazanç biçimi ancak bir faizsiz finans kuruluşunun ekonomi içinde faaliyet göstermesi ile mümkündür. Buna göre malın satıcısında belirli bir vadede uygulanan vade farkı oranının faizsiz finans kuruluşlarının murabaha finansmanlarında uyguladığı kâr payı oranlarından daha yüksek olması durumundan vade farkı arbitrajı imkanı doğar. Bunu bir örnekle açıklamakta fayda vardır. 38 EKOREEL Mart 2017

BİR ARBİTRAJ ÖRNEĞİ… Örneğin peynir ticareti yapan bir işletme bir mandıradan 1 ton peynirin peşin fiyatının 1.000 TL olduğunu, aynı miktar peyniri 3 ay vadeli almak istediğinde 1.100 TL’ye alabileceğini öğrensin. Bu işlemde 3 ay vadede mandıranın uyguladığı vade farkı %10’dur. Aynı işletmenin bir katılım bankasından murabaha finansmanı yoluyla 1 ton peynirin 3 ay vadeli satış fiyatının 1.100 TL’nin altında bir tutarla gerçekleştirebileceğini tespit etmesi halinde vade farkı arbitrajı imkanı doğar. İlgili işlem katılım bankasından murabaha finansmanı ile gerçekleştirildiğinde 1.000 TL peşin fiyata peynir

mandıradan satın alınır. Kâr payı oranının 3 ay vadede %7 olması durumunda 1 ton peynir işletmeye 1.070 TL’ye satılır. Oransal olarak %3’e tekabül eden 30 TL’lik vade farkı arbitrajı elde edilmiş olur. İşletme yaptığı pazar araştırması ile mal piyasasında daha yüksek fiyattan satılan bir ürünü para piyasasından daha ucuza satın almış olur. Yoğun arbitraj faaliyeti piyasalar arasında fiyatların dengelenmesi ile son bulur. Katılım bankalarının %5 civarı olan pazar payının böyle bir etki yapmayacağı düşünülebilir. İşte murabaha finansmanının işleyişinin temel prensibi bu biçimdedir. Yani finansman talebi vade farkı arbitrajı elde edilmesine yönelik bir ticaret biçimidir. Ancak işletmelerimizin geneli borçlanmayı işletme sermayesi olarak değerlendirdiğinden murabaha finansmanının bu özelliği görünürlüğünü kaybetmiştir. Yani işletmelerin yönetim sorunu bir faizsiz finansman yöntemi olan murabahanın, asli fonksiyonundan koparak mal transferi biçiminde işletme sermayesi oluşturmaya yönelik bir hüviyet almasına neden olmuştur. Bu nedenle de murabaha finansmanı faizsiz finans alanı içine eleştirilere konu oluyor. Üstelik asli hüviyetinin dışına çıkmış olması ve enflasyonun vadeli satışlarda belirleyiciliği nedeniyle faizsiz finansın imajı üzerinde olumlu etkisi bulunmuyor. Bu sorunun aşılması katılım bankalarının değil işletmelerin konusudur. İşletmelerimiz artık borcu işletme sermaye gören ve borcu borçla çeviren yapılarını terk etmek zorunda. Aksi takdirde kendi varlıklarını da tehlikeye atarlar.