VEGA AVELAIRA, T. (2016), “Ara romana de Cabanca”, [en] Rodríguez González, X. y Rodríguez González, A. (coords.), Na procura do pasado. Orixe e desenvolvemento da arqueoloxía en Ourense. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2016, pp. 95-97.

May 23, 2017 | Autor: Tomás Vega Avelaira | Categoria: Roman Religion, Roman Army, Roman Epigraphy, Archaeology of Roman Hispania
Share Embed


Descrição do Produto

XUNTA DE GALICIA

EXPOSICIÓN

Presidente Alberto Núñez Feijóo

Coordinación Xulio Rodríguez González Avelino Rodríguez González. Universidade de Vigo

Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria Conselleiro Román Rodríguez González

Asistencia á coordinación Manuel Xusto Rodríguez

Secretario xeral técnico Jesús Oitavén Barcala

Restauración Lois Méndez Fernández Natalia Cortón Noya Sara Costa Muñoz

Secretario xeral de Cultura Anxo Manuel Lorenzo Suárez Directora xeral de Patrimonio Cultural María del Carmen Martínez Ínsua Director do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense Xulio Rodríguez González

Deseño Gráfico Araceli Gallego Blanco Impresión Deimpresión Procesado fotográfico Araceli Gallego Blanco Impresión fotográfica Extra Color S. L. Montaxe Equipo do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense Asistencia á montaxe e equipamento expositivo Carpintería Víctor Pereiro Marcos e molduras María Eiriz Rótulos Celta Iluminación Arteficción Transporte Servicio Mobil Prestadores CSIC, CCHS, Biblioteca Tomás Navarro Tomás Familia López – Cuevillas Familia Taboada Cid Familia Conde - Valvís Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense Museo do Pobo Galego Real Academia Galega de Belas Artes Colaboran Fundación Galicia Obra Social Grupo Marcelo Macías

CATÁLOGO Edita Xunta de Galicia Coordinación e supervisión Xulio Rodríguez González Avelino Rodríguez González. Universidade de Vigo Asistencia á coordinación Manuel Xusto Rodríguez Textos A. F. F.: Adolfo Fernández Fernández A. M. V. R.: Ana María Veiga Romero A. R. G.: Avelino Rodríguez González B. P. O.: Bieito Pérez Outeiriño F. F. B.: Francisco Fariña Busto J. M. E. F.: José María Eguileta Franco M. X. R: Manuel Xusto Rodríguez M. P. N. S.: María del Pilar Núñez Sánchez P. S. F.: Pablo Sánchez Ferro P. R. G.: Purificación Rodríguez García R. A. G.: Roberto Aneiros García T. V. A.: Tomás Vega Avelaira X. R. G.: Xulio Rodríguez González Fotografía Fernando del Río Fotografía documental © CSIC, CCHS, Biblioteca Tomás Navarro Tomás © Familia López – Cuevillas © Familia Taboada Cid © Familia Conde - Valvís © Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense © Real Academia Galega de Belas Artes Deseño e maquetación Noma Estudio Imprime Ikono. Servicios integrales ISBN: 978-84-453-5238-0 DL: OU 272-2016

Ara romana de Cabanca Granito labrado Segunda metade do século I 92 x54 x 40 cm Campo epigráfico: 61 x 46 x 33 cm Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense

Esta ara deuse a coñecer nun artigo editado na revista Nós. Nel dábanse as súas dimensións, especificábase a súa conservación nunha casa de Castrelo do Val e publicábase unha fotografía, sen mencionar a súa inscrición. Grazas ás investigacións realizadas por J. Taboada sóubose que a ara procedía da capela de San Martiño, hoxe desaparecida, levantada xunto ao Castro de Cabanca. Tras as xestións de Taboada a ara ingresou no Museo Arqueolóxico Provincial en 1949. O devandito castro sería obxecto dunha campaña de escavacións arqueolóxicas en 1961. A ara ten un tamaño considerable e o seu campo epigráfico delimítase por medio de molduras. A inscrición disponse en sete liñas. Nos seis primeiros a altura das letras alcanza os 6 cm e os espazos interliñais teñen 4 cm. A última liña componse de dúas letras de 4,4 cm de alto e apenas garda distancia coa precedente. Será nun traballo dedicado ás novidades epigráficas de Galicia, cando, por primeira vez, Bouza Brey efectúe algunhas observacións sobre o texto. A continuación, Taboada Chivite, García y Bellido, González Pardo, Lorenzo Fernández, Roldán Hervás, Rodríguez Colmenero, Tranoy e Le Roux ofrecerán distintas versións ou

simples matizacións do texto, prevalecendo as dos tres últimos autores citados. Deste xeito, A. Tranoy e P. Le Roux propoñen a seguinte transcrición: L(ucius) CAS(sius) CAEN(nus) TAMAC(anus) > (centuria) NEM(...?) DEC(urio) AL(ae) (primae) GIG(urrorum) COMP(luribus) BEL(lis)TORQU(ibus) [p]HALE(ris) (bi)S DONATUS IOVI O(ptimo) M(aximo) V(otum) S(olvit) L(ibens) A(nimo). Nun estudo posterior, P. Le Roux suxire unha nova posibilidade de lectura na terceira liña: DEC(urio) AL(ae) I CL(audia) *G(allorum). Á súa vez, A. Rodríguez Colmenero, tras revisar as súas propostas previas ao elaborar o corpus epigráfico da gallaecia meridional, ofrece a seguinte lectura: I(ulius) CAS(ius) CAEN(onis) (filius) TAMAC(anus) > (centurio) N(umeri) M(aurorum?) DEC(urio) A(lae) I GIG(urrorum)

NA PROCURA DO PASADO | ORIXE E DESENVOLVEMENTO DA ARQUEOLOXÍA EN OURENSE

95

COM(entariensis) B(eneficiarius) TR(ibuni) COR(niculairus) O(ptio) (centurioni) L(egionis) II A(ugustae) EXS DONIS IOVI O(ptimo) M(aximo) V(otum) S(olvit) L(ibens) A(nimo). A pesar das discrepancias existentes entre os investigadores, especialmente na lectura das liñas 4 e 5, pódense establecer unha serie de interpretacións comúns a todos eles. O epígrafe, dedicado a Júpiter Óptimo Máximo, foi mandado gravar por un soldado de orixe tamagano unha vez recibido o seu licenciamento (honesta missio). O devandito militar pertenceu a unha unidade de cabalaría, o el Ala I Gigurrorum, que, polo momento, constitúe a única referencia epigráfica coñecida. Nela desempeñou o cargo de decurión (decurio), é dicir, un oficial ao mando dunha turma (escuadrón de 30 xinetes). T. V. A.

(Tomás VEGA AVELAIRA)

BOUZA BREY TRILLO, F. (1939) «Nuevos epígrafes de la Galicia romana», Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense, tomo XII, núm. 249, pp. 193-202 FERNÁNDEZ COSTAS, M.; FUENTES CANAL, M. (1926) «Unha nova vía romana». Nós, núm. 35, pp. 4-5 GARCÍA BELLIDO, A. (1961) «El exercitus hispanicus desde Augusto a Vespasiano». Archivo Español de Arqueología, vol. 34, núms. 103-104, pp. 114-160 GONZÁLEZ PARDO, M. (1965) «En torno a una inscripción gigurra (AEArq, 34,1961,140)». Archivo Español de Arqueología, vol. XXXVIII, núms. 111-112, pp. 80-83 LE ROUX, P. (1982) L’armée romaine et l’organisation des provinces ibériques. París. LE ROUX, P.; TRANOY, A. (1975) «Problèmes épigraphiques de la province d’Orense». Boletín Auriense, tomo V, pp. 271-279 LORENZO FERNÁNDEZ, J.; TABOADA CHIVITE, J. (1964) «Excavaciones arqueológicas en el castro de Cabanca (Castrelo do Val). Campaña de 1961». Noticiario Arqueológico Hispánico, tomo VI, Cuaderno 1-3, pp. 129-134 RODRÍGUEZ COLMENERO, A. (1997) Aquae Flaviae. Fontes epigráficas da Gallaecia meridional. Chaves ROLDÁN HERVÁS, J. M. (1974) Hispania y el ejército romano. Salamanca TABOADA, J. (1952) «Epigrafía romana da regiâo espanhola do Támega». Revista de Guimarâes, tomo LXII , pp. 286-298 TABOADA, J. (1971) «Noticias arqueológicas de la región del Támega (Verín)». Cuadernos de Estudios Gallegos, tomo XXVI, fascículo 78, pp. 45-63

NA PROCURA DO PASADO | ORIXE E DESENVOLVEMENTO DA ARQUEOLOXÍA EN OURENSE

97

CASTRO DE CABANCA (CASTRELO DO VAL) - ARA

Época romana: Segunda mitad del siglo I d. C. Dimensiones del ara: Altura = 92 cm; Anchura = 54 cm; Grosor = 40 cm Dimensiones del campo epigráfico: Altura = 61 cm; Anchura = 46 cm; Grosor = 33 cm Material: Granito Museo Arqueolóxico Provincial (Ourense) Este ara se dio a conocer en un artículo editado en la revista Nós. En él se daban sus dimensiones, se especificaba su conservación en una casa de Castrelo do Val y se publicaba una fotografía, sin mencionar su inscripción. Gracias a las investigaciones realizadas por J. Taboada se supo que el ara procedía de la capilla de San Martiño, hoy desaparecida, levantada junto al Castro de Cabanca. Tras las gestiones de Taboada el ara ingresó en el Museo Arqueolóxico Provincial en 1949. Dicho castro sería objeto de una campaña de excavaciones arqueológicas en 1961. El ara tiene un tamaño considerable y su campo epigráfico se delimita por medio de molduras. La incripción se dispone en siete renglones. En los seis primeros la altura de las letras alcanza los 6 cm. y los espacios interlineales tienen 4 cm. La última línea se compone de dos letras de 4,4 cm. de alto y apenas guarda distancia con la precedente. Será en un trabajo dedicado a las novedades epigráficas de Galicia, cuando , por primera vez, Bouza Brey efectúe algunas observaciones sobre el texto. A continuación, Taboada Chivite, García y Bellido, González Pardo, Lorenzo Fernández, Roldán Hervás, Rodríguez Colmenero, Tranoy y Le Roux ofrecerán distintas versiones o simples matizaciones del texto, prevaleciendo las de los tres últimos autores citados. De este modo, A. Tranoy y P. Le Roux proponen la siguiente transcripción: L(ucius) CAS(sius) CAEN(nus) / TAMAC(anus) > (centuria) NEM(...?)/ DEC(urio) AL(ae) (primae) GIG(urrorum) / COMP(luribus) BEL(lis)TORQU(ibus) / [p]HALE(ris) (bi)S DONATUS / IOVI O(ptimo) M(aximo) V(otum) S(olvit) / L(ibens) A(nimo). En un estudio posterior, P. Le Roux sugiere una nueva posibilidad de lectura en la tercera línea: DEC(urio) AL(ae) I CL(audia) G(allorum). A su vez, A. Rodríguez Colmenero, tras revisar sus propuestas previas al elaborar el corpus epigráfico de la Gallaecia meridional, ofrece la siguiente lectura: I(ulius) CAS(ius) CAEN(onis) (filius) / TAMAC(anus) > (centurio) N(umeri) M(aurorum?) / DEC(urio) A(lae) I GIG(urrorum) / COM(entariensis) B(eneficiarius) TR(ibuni) COR(niculairus) O(ptio) (centurioni) / L(egionis) II A(ugustae) EXS DONIS / IOVI O(ptimo) M(aximo) V(otum) S(olvit) / L(ibens) A(nimo). 1

A pesar de las discrepancias existentes entre los investigadores, especialmente en la lectura de las líneas 4 y 5, se pueden establecer una serie de interpretaciones comunes a todos ellos. El epígrafe, dedicado a Júpiter Óptimo Máximo, fue mandado grabar por un soldado de origen tamagano una vez recibido su licenciamiento (honesta missio). Dicho militar perteneció a una unidad de caballería, el Ala I Gigurrorum, que, por el momento, constituye la única referencia epigráfica conocida. En ella desempeñó el cargo de decurión (decurio), es decir, un oficial al mando una turma (escuadrón de 30 jinetes).

Bibliografía: BOUZA BREY TRILLO, F., 1939, “Nuevos epígrafes de la Galicia romana”, Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de la Provincia de Orense, Tomo XII, nº 249, pp.193-202. FERNÁNDEZ COSTAS, M. Y FUENTES CANAL, M., 1926, “Unha nova vía romana”, Nós, 35, pp. 4-5. GARCÍA y BELLIDO, A., 1961,"El exercitus hispanicus desde Augusto a Vespasiano", Archivo Español de Arqueología, Vol. 34, Núms. 103-104, pp. 114-160. GONZÁLEZ PARDO, M., 1965, “En torno a una inscripción gigurra (AEArq, 34,1961,140)”, Archivo Español de Arqueología, Vol. XXXVIII, Núms. 111-112, pp. 80-83. LE ROUX, P., 1982, L'armée romaine et l'organisation des provinces ibériques. Paris. LE ROUX, P. y TRANOY, A., 1975, “Problèmes épigraphiques de la province d’Orense”, Boletín Auriense, V, pp. 271-279. LORENZO FERNÁNDEZ, J. y TABOADA CHIVITE, J., 1964, “Excavaciones arqueológicas en el castro de Cabanca (Castrelo do Val). Campaña de 1961”, Noticiario Arqueológico Hispánico, Tomo VI, Cuaderno 1-3, pp. 129-134. RODRÍGUEZ COLMENERO, A., 1997, Aquae Flaviae. Fontes epigráficas da Gallaecia meridional. Chaves. ROLDÁN HERVÁS, J. M., 1974, Hispania y el ejército romano. Salamanca. TABOADA, J., 1952, “Epigrafía romana da regiâo espanhola do Támega”, Revista de Guimarâes, LXII , pp. 286-298. TABOADA, J.,1971, “Noticias arqueológicas de la región del Támega (Verín)”, Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo XXVI, Fascículo 78, pp. 45-63.

Tomás VEGA AVELAIRA 2

Lihat lebih banyak...

Comentários

Copyright © 2017 DADOSPDF Inc.